Осылайша, мемлекеттік аппаратқа белгі жіберілді. Артық пікірталастар тоқтатылып, 10 басымдықтың шегінен шықпау керегі түсіндірілді.
Енді 10 басымдықты іске асыру үшін 10 ұлттық жоба бекітілді. Мемлекеттік саясат болжанады және ол түсінікті болмақ. Ең бастысы, азаматтарға бағытталған.
Екіншіден, Президенттің Жолдауында айтылған іс-қимылдардың уақыты келді. Бұрын да, әлбетте, мемлекеттік бағдарламалар болды. Олар көбіне бюрократиялық құралға айналған ауқымды құжаттар, статистикалық деректердің тиімсіз жинағы, мейірім танытылған кейіптегі ресмиленген шешімдер. Әр абзацты мағынасын жоғалтпайтындай етіп бірнеше сөзге дейін қысқартуға болатын еді.
Мемлекеттік аппарат нақты саясат бағдарламалардың өзінде емес, іс-шаралар жоспарларында екенін түсінді. Онда нақты іс-әрекеттер, жауаптылар, мерзімдер және ең бастысы бюджеттер көрсетілген. Көбінесе іс-шаралар жоспарлары мемлекеттік бағдарламаның өзімен нашар байланысатын. Бірақ егер соңғысы кеңінен қамтылса, онда жоспар министрлер кабинетінде үнсіз жасалатын.
Енді бізде шын мәнінде іс-шаралар жоспары бар. Талдау бөлімі ешқайда кетпеді, министрліктер мен агенттіктерде бұл жұмысты жылдар бойы жүргізіп келе жатқан тұтас институттар бар. Енді азаматтар 2025 жылға дейін мемлекет нақты не істейтіні туралы біліп, көре алады.
Қарапайым тілмен айтқанда, ұлттық жобаларды олардың қарапайымдылығына байланысты көп адамдар оқымақ. Бұл дегеніміз – мемлекеттік органдарға көбірек сұрақ қою, яғни сапалы орындауды талап ету. Бұған дейін, «мемлекеттік бағдарламаны кім оқыды?» деген сұраққа азаматтар былай тұрсын, тіпті шенеуніктер арасында 2-3 адам ғана қол көтеретін.
Үшіншіден, қарастыру мен қабылдаудың бір мезгілде болуын атап өткен жөн. Бұрын әр мемлекеттік бағдарламаның өз мерзімі болған, сол кезде тек 1 немесе 2 бағдарлама қарастырылған. Бір жағынан, бұл оларды сапалы талқылауға мүмкіндік берді. Бірақ екінші жағынан, мемлекеттік жоспарлаудың жалпы көрінісі жоғалды. Оған дейін қабылданған бағдарлама аздап ұмытылып үлгеретін. Ең маңыздысы – бюджеттік шектеулер ескерілмеді, «кім үлгерді – соның» қағидасы қолданылды.
Үкімет Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің идеясын қолдады және барлық ұлттық жобаны бір уақытта қараудың бірнеше раундын өткізді. Бұл, мысалы, кейбір жеке бизнес-жобаларды мектептер, ауруханалар мен жолдардың қажеттілігімен салыстыруға мүмкіндік берді немесе экономика ішінде өңдеу өнеркәсібі, сауда, көлігі бар агроөнеркәсіптік кешен сияқты салаларды ескеруге жол ашты.
Бірге теңдестірілген құжаттар пайда болды. Ауыз су, кәріз, жылу, жолдар, мектептер мен ауруханалар сияқты адамдар өзгерісті сезе алатын салаларға үлкен бюджеттер бөлінген. Әлеуметтік блок дәстүрлі түрде экономикалық дайындықтан төмен болса да, мұндай форматтан көп пайда көрді.
Жағдай әлдеқайда жақсарды. Қарапайым мысал келтірейік, бұрын сіз интернеттен барлық мемлекеттік бағдарламаның тізімін таба алмайтынсыз. Ал енді ұлттық жобалар түсінікті. Талқылау уақыты келді, оның ішінде жағымсыз пікір де болуы мүмкін. Бұл мемлекеттік аппаратқа пайдалы болады деп ойлаймын.
Қуаныш ЖАЙЫҚОВ,
Зерттеу және консалтинг
орталығының (CRC) серіктесі
