Қаржы пирамидаларымен күрес күшейді

Мәселен, агенттік соңғы 8 айда қар­жы пирамидаларының қызметі мен алаяқ­тықтыққа қатысты жеке және заң­ды тұлғалардың 125 өтінішін қарас­тырған. Жыл басынан бері қаржы пирами­далары­ның белгілері бар 110-нан астам ұйым бойынша құқық қорғау органдарына ақпарат жіберілген.

Агенттіктің қаржы ұйымдарының әдіснамасы және пруденциялық реттеу департаментінің директоры Дәурен Сәлімбаевтың айтуынша, қаржы пирамидалары мен алаяқтыққа қарсы шараларды әзірлеу үшін ведомствоаралық жұмыс тобы құрылған. Оның құрамында Бас прокуратураның, Ұлттық банктің, Ішкі істер министрлігінің, Қаржылық мониторинг агенттігінің, сондай-ақ Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің өкілдері бар.

– Жуырда жұмыс тобы жосықсыз іс-қимыл практикасының 39 өлшем­шар­тынан тұратын қаржы пирамидалары белгі­лерінің тізбесін бекітті. Бұл белгілер қандай? Бірінші белгі – нарықтық көрсеткіштерден әлдеқайда асып түсетін жо­ғары кірістілікке уәде ету. Екінші белгі – бизнесті қатысушының кірісі жаңа­дан қосылған адамдардың салымы есе­бінен қалыптасатын желілік марке­тинг қағидаттарымен ұйымдастыру. Үшінші белгі – компанияда кірістің, сондай-ақ қажетті лицензиялар мен рұқсаттардың  болмауы. Төртінші белгі – жобалардың атауына белгілі жария компаниялардың, брендтердің атауына ұқсас сөз тіркестерін немесе нышандарын пайдалану, – дейді Д.Сәлімбаев.

Бұған қоса қаржы пирамидаларының белгілері бар ұйымдардың тізімін жариялау алгоритмі келісілген. Тізім агенттіктің сайтында орналастырылған. Бүгінде онда қаржы пирамидаларының белгілері бар 56 ұйым тіркелген. Тізім үнемі жаңартылып отырады. Ол жеке және заңды тұлғалардың шағымдары мен өтініштерінің, сондай-ақ құқық қорғау органдары тарапынан түскен сұраулардың негізінде қалыптастырылады.

– Қаржы нарығында пандемия кезе­ңінде микрокредит алу үшін жеке басын куәландыратын қолдан жасалған не­месе ұрланған құжаттарды қолдану практикасы кеңінен тарады. Осы жылдың сәуірінде алаяқтықтың мұндай түрлеріне жол бермеу үшін агенттік электронды тәсіл­мен микрокредиттер беру қағида­ларын қатаңдатты. Жаңа талаптарда қарыз алушыны идентификаттаудың қосым­ша тәсілдері көзделген. Енді микро­кредитті электронды тәсілмен беру үшін электронды-цифрлы қолтаң­бадан бөлек, Ұлттық банктің банкаралық есеп айырысу орталығының сервистері арқы­лы қарыз алушыны биометриялық идентификаттау, не нақты уақыт режімінде қарыз алушының дербес деректері мен бейнесін екі факторлы тексеру жүйесі пайдаланылуы мүмкін, – дейді департамент директоры.

Д.Сәлімбаевтың түсіндіруінше, екі факторлы тексеру шеңберінде қарыз алушының жеке кабинетіне қол жеткізудің бір реттік парольдері және клиенттің нақты уақыт режіміндегі бейнесін оның жеке басын куәландыратын құжаттағы бейнесімен салыстырып тексеретін бағдарлама пайдаланылады.

– Қарыз алушыларды идентификат­тауға қойылатын талаптардың өзгеруіне байланысты жалған микрокредиттерді ресімдеуге қатысты шағымдар саны күрт азайды. 2020 жылы 94,4 млн теңгеге жалған микрокредит рәсімдеген 1 102 жағдай анықталса, биылғы мамырдан бастап, яғни электронды тәсілмен микрокредиттер беру қағидаларына қойылатын талаптардың өзгеруімен жалған микрокредит беруге қатысты небәрі 6 жағдай тір­келді, – дейді ол.

Агенттік қазіргі уақытта электронды тәсілмен микрокредиттер беру қағи­даларына қарыз алушылардың идентификаттау деректерін мобильді байланыс операторларының деректерімен салыс­тырып тексеру мүмкіндігін көздейтін түзетулер жобасын талқылауда. Яғни клиенттің жеке сәйкестендіру нөмі­рін мобильді байланыс операторының дерекқорындағы абоненттік нөмір иесінің жеке сәйкестендіру нөмірімен салыстырылмақ. Бұдан бөлек, жал­ған микрокредиттер анықталған кезде азаматтардың құқықтарын қорғау мақсатында құқық қорғау органдары микрокредит бойынша сыйақы есептеуді және жәбірленушіге қатысты талап-арыз жұмысын тоқтата тұру жөніндегі шаралар көзделген.