Украина: зобалаңның зардабы

 Украинада қан төгілді. Сексеннен артық адам қаза тапты. Қаншама адам жараланып, қансырап қалды. Айдың, күннің аманында жүздеген сәби жетімдік қамытын киді. Бір мыңнан артық адам жарадар болды. Қаншама отбасы үйдің тірегінен айырылса, қаншамасы мүгедек, кемтар күйде қалған отағасын немесе жақынын, бауырын өмір-бақи алақандарына салып күтуге мәжбүр болып отыр. Жүздеген кө­лік отқа оранды, ондаған үйлер өртеп жіберілді. Осының бәрі бейбіт күннің астында, бейбіт өмірде бол­ған зобалаң. Адамзаттың барынша жоғары дамыған кезеңінде осыншалық қантөгіске жол беруге бола ма? Украина халқы бас-көзді білмейтін қызуқанды немесе өркениеттен шетқақпай қалған аймақ емес қой. Ендеше, неге осыншалық қан­төгіске жол берілді? Осы мә­селе қазақстандықтарды қатты ой­лан­­тады. Бізбен тағдыры ұқсас, талқысы бір халықтың осындай күй­­­ге ұшырағанына өкінесің. Бізге хат жолдаған соғыс ардагері, украин халқының өкілі, алматылық Леонид Гирш ақсақал да бұған жаны қатты ауыратынын жазыпты. «Украинадағы жағдайды газеттен оқып, теледидардан көрген сайын жүрегім сыздайды. Мен Кировоград қаласында туған едім, 17 жасымда соғыс басталып, шешеммен асығыс қоштасып, майданға кеттім. Адамның кіндік қаны тамған жері ыстық болады. Сондықтан Украинада бейбіт заманда қан төгілгеніне қарадай күйіп отырмын», депті ол. «Мен украин ұлтының өкілі ретінде тарихи отанымды да айрық­ша қастер тұтамын. Оны мақтан етемін. Әйткенмен, менің ұлы баба­ларымның жерінде біз күтпеген, ақыл-ойымызға сыймайтын оқиғалар болып жатқанына қынжыламын. Неліктен мұндайға жол берілді деп қиялым сан-саққа жүгіруде. Мені ондағы ағайын-туыстарымның халы алаңдатады», деп жазады украин халқының тағы бір өкілі, ақмолалық Галина Булычева. Әрине, «қанына тартпағанның қары сынсын» демекші, жүректері мейірімге толы болатын украиндықтар өз бауырларының қан жұтып, қайғы шегіп жатқанына алаңдамай қояр ма? Ол түгіл басқа ұлыстың өкілі болып табылатын қазақстандықтардың да қанға боялып жатқан жас жігіттерді, енді ғана мұрты шығып келе жатқан боздақтарды көргенде аза бойы қаза болды. Жағдай неге осыған жетті? Теке­тіресті бейбіт жолмен ше­шудің жолын билік өкілдері де, оппозициялық саясаткерлер де неге таппады? Әлде халықтың төгілген қанына олардың жаны ауырмай ма деген тәрізді сұрақтар ойдан шықпайды. Әрине, бұл сұрақтарға жауап іздесек мәселені тереңнен қозғауға тура келеді. Украина қоғамы тым сая­силанып, толып жатқан саяси пар­тиялардың билік үшін өзара күресінің аренасына айналғанына көп болды. Мұндайда экономикаға ешкім де көңіл бөлмесі анық. Украи­наға барған сапарымызда мей­лінше бай, табиғи ресурстары жеткілікті, кеңестік кезеңнен өнер­кәсібі де жоғары дамыған елдің алқам-салқам тірлігіне таң қалған болатынбыз. Жолдар жөнделмеген, үйлер сұрғылт қалпынан арылмаған, көше жарықтары күңгірт болып тұрған елдің иесі жоқ екендігі бірден көзге ұрған еді. Еуропаның ортасында отырып, осынша байлыққа ие бола тұрып Украинадағы жан басына шаққандағы ІЖӨ көлемі 7 мың доллардың төңірегінде ғана болғаны да көп нәрсені аңғартпай ма? Демек, бұл ел көптен бері экономикамен айналысуды қойған. Есесіне толып жатқан партия­лардың халықты өз жағына тартуды күйттеген газет-журналда­ры, теледидардағы хабарлары барынша көп. Сондықтан да, әңгі­мелескен халықтың бәрі өзі қалаған партияның сөздерін желдей есіп, айта жөнелетін. Тіпті тұра қалып дискуссия жасап, өз партиясын жақтап, бір-бірімен сөзге де келіп жатқандарды талай көрдік және саяси өмірді «майдан» деген сөз­бен үйлестіріп, егіз қозыдай тегіс теңгеріп алған. Өркениеті жо­ға­ры дамыған, экономикасы өр­кен­деген елдерде халықтың 5 пайы­зы ғана саясатпен айналысады. Қал­ған жұрт өзінің күнделікті ісін біліп, тұр­мысын жақсарту жолында еңбек етеді. Ал украиндықтар тұтас ел болып саясатпен айналысып кеткендей көрінді сонда, біздің көзімізге. Оның үстіне Батыстың Украинаның демократиялық өзге­ріс­тер жасауына көмектесеміз деп, ал шын мәнінде, толып жатқан сая­саткерсымақтардың қолтығына су бүрку үшін бөлген 5 млрд. доллары да талай жандарды қыздырғаны хақ. «Әркімді заман сүйремек, За­манды қай жан билемек?» деп ұлы Абай айтқандай, бұл елде «заманды билемекке» ұмтылған жандар көп болған сияқты. Алматылық Леонид Гирш өзінің хатында:  «Таяуда ғана жасым 90-ға толды. Өмірлік тәжірибеме сүйене отырып, біздің Елбасының «алдымен экономика, сосын саясат» деген сөздерін қандастарыма айтып қана қоймай, саналарына сіңіргім келеді. Өйткені, Украина саясатты тізгінсіз жіберіп алып, соның зардабын тартып отыр. Түптеп келгенде экономика дамыса ха­лықтың қарыны тоқ болып, тыныштықты сақтауға жан-тәнімен кіріседі. Ел тыныш болса, экономика да дамыған үстіне дами беретіні анық» дейді көпті көрген көне қарт. Украиндықтардың негізгі бө­лігі өздерінің ұлттық  эконо­мика­ларының кешегі посткеңестік рес­публикалар­мен интеграцияланса жақсы дамитынын, бұл істе өз елдерінің тіпті авангардтық позицияда болатынын жақсы біледі. Ал еуропалық ин­теграцияға Украи­наның оңай үйлесе қоюы екіталай. Өйткені, оларда ұзақ жылдар бойғы қалыптасқан өндірістік қатынастар мен өндірістік күштердің Украи­надан мүлде бөлек дәстүрлері бар. Алайда, саясиланған қоғам «біз тек қана дамыған Еуро­памен бірге болуымыз керек» дегенді алға тартып отыр. Кейбір  саясаткерлерде еуразиялық кеңістіктегі экономикалық интеграцияны ескі КСРО-ны жаңғыртудың құралы деп құбыжық қылып көрсетуге тыры­сушылығы әр жерде көрініп қалады. Соған қарағанда, ондайлардың да қайсыбір топтардың тапсырысын орындайтыны сезіледі. Сонымен қатар, орыс империализмінің, одан кейінгі кеңестік шовинистік сая­саттың украин халқының арқасына батырған тізесінің зардабы да әлі толық тарқамаған. Бүгінгі күні онда­ғы ұлтшылдық ұйымдардың тым көп болуы да соның айғағы. Осындай, қолдан жасалған қия­стықтар, түптеп келгенде, Украи­­­на экономикасын әлсіретуге соқ­тырып отыр. Ал экономика әлсі­­­ресе, халықтың тұрмысы да төмендей берері хақ. Елдің беделіне, экономикалық әлеуетіне  баға бе­ретін толып жатқан көрсеткіштер құлдырап кетті. Алдын ала есептеу­лерге қарағанда, елге келтірілген шығын бірнеше ондаған млрд. гри­веннің көлемінде көрінеді. Ал Киевке келген Еуроодақ дип­ломатиясының басшысы К.Эштон Халықаралық валюта қорының Украи­надағы жағдайда өздерінің бағасын беретінін көлденең тартып, оның қаншалықты көмектесе алатынын айтудан жалтарды. Міне, украиналықтар елді әсіре саясиландырудың салдарынан осындай керді бастан кешіріп отыр. Зоба­лаңның зардабы қашан да ауыр бол­мақ. Біз тек артының тыныш бол­ға­нын қалаймыз. Жақсыбай САМРАТ, «Егемен Қазақстан».

Хаос хроникасы

Украина осы елде болған тәртіпсіздік зардаптарын жою үшін оның экономикасына 35 миллиард доллардың қаржысы қажет деп отыр. *  *  * Тәртіпсіздік салдарынан қаза тапқан адамдар санын анықтау жүріп жатыр. Қазіргі есептеулер бойынша, олардың саны 100-ден асатын секілді. 23 ақпанға дейінгі  деректер бойынша, көтерілісшілер қатарынан 82 адам шығын болса, полицейлер қатарынан ондаған адам қаза тапқан. Ал зардап шеккен адамдар саны 1 мыңнан асып жығылады. *  *  * Дәл қазіргі сәтте тәртіпсіздіктен келген материалдық шығындардың барлығын толық есептеу мүмкін емес. 2014 жылдың қаңтар айының соңындағы  Киевтегі шығын 20 миллион гривен деп есептелген. Кәсіподақтар үйі толықтай жанып кеткендіктен, оны қайта жаңғырту керек. Киев мэриясы тоналған, бұзылған. Грушевский көшесіндегі жиекке қаланған тастар қопарылып, қорғаныс үшін пайдаланылған. *  *  * Киевте 25 ақпанда бірнеше элиталық жылжымайтын мүліктер отқа оранды. Бір күннің ішінде 18 ав­то­көлік өртенген. Ал жалынға оранған жалпы көліктер саны 100-ден асып жығылады. *  *  * Киев орталығындағы өртенген, қираған ғимарат­тардың саны 10-нан асып жығылады. Қазіргі күні оларға келген шығын көлеміне есептеулер жүргізілуде.