Өнер • 10 Ақпан, 2022

Жұлдыздай аққан Құлагер

1835 рет
көрсетілді
5 мин
оқу үшін

Өмірден ерте озған дарынды суретші Мұратбек Жоламановтың «Құлагер» атты ғажайып картинасы бар. Ол осы еңбегін жарты күнде салыпты. Суреттегі төрт тұяғы жер тарпып, жалы күдірейіп, кісінеп тұрған ақбоз аттың бейнесін қазақтың асқақ рухына ұқсатасыз. Төрт түліктің ішінде жылқы малын айрықша көрген халқымыздың бекзат болмысы осыған толық сыйып тұр.

Жұлдыздай аққан Құлагер

Суретшінің зайыбы Гүл­жәміш Жола­манова осы картинаны Мұратбектің өзіне ұқса­тады. Қылқалам шеберінің өзі де жылқы жылы өмірге келгендіктен бе, табиғаты да соған тартып туыпты. Небәрі отыз үш жас қана өмір сүр­ген талант иесі бейнелеу өнерінде өз қол­таңбасын айшықтаған сүбелі дүниелер қалдырды.

Жазушы Айгүл Кемелбае­ваның қылқалам шеберінің «Құлагер» картинасы жайында жазған көлемді мақаласы бар, сонда қаламгер: «Мұратбектің Құла­гері ғажап болғанда ақ түсті. Құла­гердің суреттегі көзіне арбалғандай көп қарадым, ол құса-шер, арман, қиялын жылқы жарықтықтың көз жанарына аумай көшірген. Құлагердің көз сипаты ұшып бара жатқан құс бейнелі екен. Жадыма аңыратып қазақтың қос халық әні түссін: «Ұшырдым ұясынан балапан қаз-ай» мен «Ұшады көгала үйрек көлге қарсы, Ұясы жануардың желге қарсы». Жұлдыздай ақ­қан Құлагер. Көз емес, бейне құс қанатындай ағып бара жат­қан дәуреннің өзі бар», деп сурет­шінің бірегей туындысы туралы шынайы толғапты.

Бала күнінен ауылдағы кә­рі­­құлақ қариялардың аңыз-әңгімелерін құла­ғы­на құйып өскен суретшінің шығар­­машы­лығында тарихи тақырып­тар ерек­ше орын алады. Әсіресе автор «Сы­рым батыр», «Рух ша­қыру», «Еділ-­Жайық», «Күлте­гін мен Білге тура­лы жыр», «Са­рын», «Қазанат», «Тұ­мар», «Қор­қыттың теңізге келуі», «К­е­рей-Жәнібек», «Жаман ырым немесе қағанаттың құлауы», «Қызғыш құс», «Жекпе-жек», «Аттиланың елесі» секіл­ді туындыларында ғасырлар қой­нау­ла­ры­ның қатпарына үңіліп, тарихи бей­нелерді бояу тілімен шебер сөйлете білген.

Өнертанушылар Мұрат­бек Жолама­новтың шығармашы­лығын екі кезеңге бөліп, оларды академиялық және «Жу­сан иісі» деп қарастырады. «Жу­­сан иісі» атты циклдік жұ­мыс­тарын суретші өмірінің соңғы жылдарында салған. Өнер зерттеу­шілерінің пікі­рін­ше, қылқалам шебері туынды­ларының ішін­дегі кәсіби жоғары деңгейде салын­ған, мықтылары да – осылар деп айтылады. Бұл циклдік жұмысқа 15 картина кіреді.

 «Оның суреттерінің көбі − тарихи тақырыпта жазылған көріністер. Ер­те жаугершілік замандарда, соғысқа аттанған батырдың анасы шүберекке ора­ған жусанды бірге беріп жібереді екен. Сол жусан иісінен елін сағынған батыр өз анасын көруге, елін көруге құштар болады. Аңыздар мен тарихи шежірелерде осылай айтылады», дейді зайыбы Гүлжәміш Бәкейқызы.

Қамшының сабындай қысқа ғұмыр кешсе де, өнерде өз ізін қалдырған сурет­ші Батыс Қа­зақстан облысының Жосалы ауы­лында дүниеге келген. 1990 жылы О. Таңсықбаев атындағы көркемсурет колледжінің «Кес­кіндеме» бөлімін, ал 1996 жылы Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлт­тық өнер академия­сын тәмам­даған. Өнер академиясында атақ­­ты суретші, академик Қ.Тел­жанов пен профессор М.Қа­лы­мовтың шебер­ханасында оқыған. Одан кейін оқу үздігі ретінде осы жоға­ры оқу орнында ұстаздық қызмет­ке қалдырылады. Осы жылдар аралығында ол көпте­г­ен рес­публикалық және халық­аралық көрмеге қа­ты­сып, шеберлігі шыңдала түс­ті. Ал­ғаш­­қы жеке көрмесі 1999 жы­лы Орал қаласында ұйым­дастырылды.

Бұған дейін елордада қыл­қалам шеберінің көрмесі екі-үш мәрте ұйым­дас­тырылды, сондай бір көрмесінде ұстазы, Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі Сембіғали Смағұлов Мұратбектің қысқа, бірақ өте жарық ғұмыры шығармашылық ізденістер мен бастамаларға толы болғандығын айтқаны бар.

«Ол өзін түрлі жанрларда байқап көрді. Оны Жәнібек пен Керей хандар, Махамбет, Сырым батырлар секілді ұлы тарихи тұлғалар қызықтыратын. Шығармашылық самғауының ерте үзілгені өкінішті, алайда Мұратбек ар­тына мол шығар­машылық мұра қал­дырды. Оның өмірі бүгінгі өскелең ұрпақ үшін өз Отанына қалтқысыз қыз­мет етудің жарқын мысалы болары сөз­сіз», деді ол.

Бүгінде Мұратбек Жола­ма­новтың бейнелеу өнері­міз­­дің қазынасын байыт­қан тама­­ша туындылары елімізде ғана емес, Түркия, Польша, Ұлыбритания, Корея секілді мемлекеттердің жеке қор­л­арында сақтаулы тұр. Жерлестері де тұғырлы талант иесін ұмытпай, үне­мі еске алып отырады. Қылқалам шебе­рінің туған жері Жосалы ауылына сурет­шінің мүсіні орнатылып, тұрған үйіне ескерткіш тақта қойылған.