ЖАУАПКЕРШІЛІК ЖҮГІ ЖЕҢІЛ ЕМЕС

ЕҚЫҰ аясында Ауған­стан­дағы жағдайды тұрақтандыру Ұйымның төрағасы ретінде еліміз үшін ба­сымдықтардың бірінен са­налады. Осы мақсатпен ЕҚЫҰ-ның Іс басындағы төрағасы,  еліміздің Мемлекеттік хатшысы – Сыртқы істер министрі Қанат Саудабаев Ауғанстан Ислам Респуб­ликасына жұмыс сапарымен келді. Алдымен ЕҚЫҰ Іс басындағы төрағасы, еліміздің Мемлекеттік хатшысы – Сыртқы істер ми­нис­трі Қанат Саудабаев өзінің әріп­тесі, Ауғанстан Ислам Респуб­ли­касы­ның Сыртқы істер министрі Залмай Расулмен кездесті. Кездесу ба­ры­сында екіжақты ынтымақ­тас­тықты одан әрі тереңдету жайы сөз болды. Әсіресе, ауғандық студент­терді Қазақстанда оқыту барысына ар­налған жобаның жүзеге асуы үшін үкіметаралық комиссия құру жайына да назар аударылды. Еліміз осы ретте ЕҚЫҰ шең­бе­рінде, сондай-ақ екі жақты уәжде сауда және гуманитарлық салалар бой­ынша көмек көрсетуге дайын екендігін білдірді. З.Расул Қ.Сау­да­баевты Кабулда өтеді деп жос­пар­ланып отырған халықаралық кон­ференцияға қатысуға, өз кезегінде Қ.Саудабаев ауғандық әріптесін Қазақстанға ресми сапар жасауға ша­қырды. Мұндай барыс-келіс өз­ара ынтымақтастықты арттыруға тиіс. Қанат Бекмырзаұлы Қазақ­стан Президенті Нұрсұлтан Назар­баевтың тапсырмасы бойынша был­тыр осы елге сапар жасаған бола­тын. Соның нәтижесінде білім туралы келісімге қол қойылып, жақын 5 жыл аралығында мыңға тарта ауғандық жастарды әр түрлі мамандықтар бойынша оқытуға Қазақстан қолұшын береді деп шешілген-ді. Оған 50 миллион дол­лар қарастырылған. Бұған еліміз Ауғанстанда тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін барып отыр­ғаны баспасөз мәслихатында ашық айтылды. Егер мұндағы жағдай тұрақты болмаса, онда ол Орталық Азия айма­ғына да өзінің салқынын тигізбей қоймайды. Сондықтан да Қазақстан ЕҚЫҰ төрағасы ретінде Ұйымның барлық әлеуетін Ауған­станда тұрақтылықты қамтамасыз етуге бағыттайтын болады. Прези­дент Нұрсұлтан Назарбаевтың ЕҚЫҰ Саммитін өткізу туралы бас­тама көтеруі де осындай ма­ңыз­ды мәселелерге байланысты туын­дап отыр. Егер халықаралық ма­ңыз­ды шара өте қалған жағдайда, ондағы басты тақырыптардың бірі Ауғанстандағы тұрақтылық жайы болатыны күмәнсіз. Өйткені, Ұй­ым­ға мүше 43 мемлекет осы елдегі тұрақтылықты қамтамасыз ету ба­ры­сына жұмылуда. Бұған еліміз де өзінің сүбелі үлесін қосуға әре­кет­те­ніп келеді. Соның бір жарқын дә­лелі ретінде Қ.Саудабаевтың екі ке­лісімге қол қоюын келтіруге болады. Осы ретте Қазақстан Үкіметі мен Ауғанстан Үкіметі арасында Есірткі, психотроптық және соған теңестірілген заттардың, прекур­сор­лар­дың заңсыз айналымына және оларды тұтынуға қарсы күрес ту­ралы ынтымақтастық келісіміне және екі ел Сауда-өндірістік пала­талары арасындағы ынтымақтастық  туралы келісімге қол қойылды. Соңғы келісімге сәйкес   Ауған­станда Қазақстанның Сауда-өн­дірістік палатасының Өкілдігін ашуға лицензия берілді. Соңғы жылдары Қазақстан Республикасы мен Ауғанстан Ислам Республикасы арасындағы тауар айналымы өсуге бейім екен­дігін көрсетті. 2007 жылы алыс-беріс көлемі 196,5 миллион дол­ларды (экспорт – 192,5 миллион, импорт – 4 миллион), 2008 жылы 623,8 миллион долларды (экспорт – 617,1 миллион, импорт – 6,7 миллион), ал 2009 жылы 409,6 миллион долларды құраған. 2010 жылдың қаңтар-наурыз ай­лары аралығында тауар айналымы 112,7 миллион долларға жетіпті. Ауғандық “Кам-Эйр” әуе ком­па­ниясы Кабул – Алматы – Кабул бағыты бойынша аптасына бір рет тікелей рейс жасайды. Бұдан басқа екі ел арасында Сауда-эконо­ми­ка­лық ынтымақтастық жөніндегі Қа­зақ­стан-Ауғанстан үкіметаралық ко­миссиясы құрылған. 2007 жылы Кабулда Отанымыздың Ұлттық көр­месі ұйымдастырылған еді. Мұ­ның барлығы екі жақты ынтымақ­тастықты арттыруға септесіп келеді. ЕҚЫҰ-ның Іс басындағы төрағасы, еліміздің Мемлекеттік хатшысы – Сыртқы істер министрі Қанат Саудабаевтың Еуропалық Одақтың Ауғанстандағы арнайы өкілі Вигдаускас Ушацкаспен кез­десуі барысында осы елдегі қазіргі ахуал әңгіме өзегіне айналды. Сондай-ақ Қанат Бекмырзаұлы Ауғанстан Ислам Республика­сы­ның Президенті Хамид Карзаймен кездесті.  Х.Карзай өз елінің Қа­зақ­стан Президенті Н.Назарбаев бас­тамашы болып табылатын ЕҚЫҰ Саммитіне қатысатынын, тіпті Ауғанстан тақырыбының күн тәрті­бін әзірлесуге дайын екендігін біл­дірді. Сонымен бірге Ауғанстан Президенті Қазақстан тарапынан гу­манитарлық көмек көрсетуге ше­шім қабылдаған Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевқа ризашылығын жеткіз­ді. Ол сонымен қатар өзінің 7-9 мау­сым аралығында Ыстамбұл қа­ла­сында өтетін Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жө­нін­дегі кеңес отырысына қаты­сатынын айтты. ЕҚЫҰ-ның Іс басындағы төр­ағасы, еліміздің Мемлекеттік хат­шысы – Сыртқы істер министрінің Ауғанстанға сапары былтырғы са­пар­дың заңды жалғасы болып та­былады. Мұнда тұрақтылық орна­май, Орта­лық Азия аймағында ты­ныштықтың болуы екіталай. Олай болса, ай­мақ­тағы көшбасшы ел ре­тін­де Қазақстан өзінің бейбіткерлік миссиясын жете сезініп отыр деуіміз керек. Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ – Кабулдан. ҰЙЫМНЫҢ ҰЙЫМШЫЛ БОЛУЫ – БАСТЫ ҚАҒИДАТ ЕҚЫҰ-ның Іс басындағы төрағасы, еліміздің Мемлекеттік хатшысы – Сыртқы істер министрі Қанат Саудабаев өзінің Ауғанстанға жұмыс сапарынан кейін Тәжікстанға ұшып келді. Мұнда ол Душанбе қаласында 18-20 мамыр аралығында  өтетін Ислам Конференциясы Ұйымы (ИКҰ) Сыртқы істер министрлерінің 37-ші кеңесіне қатысуда. Оның ресми ашылуы “Кохи Сомон” үкіметтік резиденциясында болып өтті. Ұйым кеңесінің бұл жолғы отырысына Орталық Азия елдері де кіретін 57 мүше мемлекеттен 80-ге тарта делегация қатысты. Жалпы, мұндағы отырыстар бұқаралық ақ­па­рат құралдары үшін жабық есік жағдайында өткізіліп жатыр. Негізгі жұмыс тілі ретінде араб, ағылшын және парсы тілдері қолданылуда. Кеңес отырысы барысында эконо­ми­калық ын­тымақтастықты дамыту мәселесі басты тақырыпқа айнал­ды. Сондай-ақ, кеңеске қатысушы­лар әлемдегі қоғамдық-саяси жағ­дайды талқылап, экономикалық дағ­дарыстан шығудың жолдары мен ИКҰ-ға мүше елдерге нақты көмек беру мүмкіндіктерін кеңейту мәселелерін талқылады. Сонымен қатар, “Орталық Азия және мұсылман әлемі: ынты­мақ­тас­тық үшін стратегия” деген та­қы­рыпта пікірсайыс болып өтті. Осы ретте Душанбені ислам мәдениеті­нің астанасы деп атау салтанаты орын алғандығын айта кету керек. Отырыстың бірінші күні Тәжік­стан Республикасының президенті Эмомали Рахмон сөз сөйледі. Тәжікстан президенті өткен дүй­сен­біде ИКҰ Бас хатшысы Экме­лед­дин Ихсаноғлыны қабылдағаны белгілі болды. ЕҚЫҰ-ның Іс басындағы төрағасы, еліміздің Мемлекеттік хатшысы – Сыртқы істер министрі Қанат Саудабаев отырыста сөйлеген кезінде Бас хатшы атына жылы сөздер айтып, оның қызметіне ризашылығын білдірді. Кеңес “Өркениетті де айтар­лық­тай қауіпсіз ислам әлеміне жал­пы көзқарас” деген тақырыпта өтіп, ол ислам үммесін ортақ құн­ды­лықтарға жетелейтін мемлекет­тер­дің саяси ерік-жігерін көрсетті. Қ.Саудабаев артта қалған ондаған жылдар ислам әлемі үшін ауыр сынақ болып, оның бүлдіргіш күштердің нысанына айналған­ды­ғын ерекше атап өтті. Мұндай саясат салдарынан Ирак, Ауған­стан, Судан елдеріне де соғыс орын алса, Батыста мұсылмандардың құқын шектеуге, исламға қарсы ауанның қалыптасуына, ішкі кикілжіңдерге және таяушығыстық реттеу үдерісінің тұралап қалуына жол берілді. Осы ретте Қанат Бек­мырзаұлы Қазақстан Президенті Н.Назарбаевтың халықаралық аренада өркениеттераралық үнқа­ты­су идеясын белсенді ұсынып келе жатқандығына назар аудартты. Мәселен, Қазақстан Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съездерін өткізіп келеді. Соның нәтижесінде, Ислам басшылары планетада келісім мен бейбітшілікті алға жылжыту үшін тиімді үн­қа­тысу алаңына ие болды. ЕҚЫҰ-ның Іс басындағы төрағасы ортақ күш біріктіру арқасында БҰҰ Бас Ассамблеясы 2010 жылды “Мәде­ниет­терді жақындастырудың ха­лық­аралық жылы” деп  жария­лағанын атап көрсетті. Қазақстан мұсылман елдері ішінде бірінші болып ЕҚЫҰ сияқ­ты беделді халықаралық Ұйым төр­ағалығына сайланды. Біз ЕҚЫҰ-дағы төрағалығымыз барысында мұсылмандарға қатысты кемсіту­ші­лік пен төзбеушілік проблема­ла­ры­на да баса назар аударатын бола­мыз. Іс басындағы төрағаның Жеке өкілінің жұмысы исламофобия мен мұсылмандарды шеттету мәселе­ле­рі­мен байланысты екенін атап көрсеткен жөн. ЕҚЫҰ мен ИКҰ институтаралық  кең көлемді ын­ты­мақтастық орнатуы қажет деп са­наймын, деді Қанат Сау­дабаев. Қа­зақстан көршілес Қырғызстан хал­қының мүддесі үшін қақтығысты болдырмау мақ­сатында дағдарысты реттеуге ара­ласқаны белгілі. Соның нәти­же­сінде осы елде азамат соғысына жол берілмеді. Ендігі бір Орталық Азия ай­мағына қауіп төндіріп тұрған ел – Ауғанстан. “Талибан” қозғалысына қарсы халықаралық коалициялық күштер әскери операция жүргізуі Орталық Азия аймағына тікелей қауіпті сейілткендей болғанымен, ауған проблемасын әскери жолмен шешу тығырыққа тірелген секілді. Өзінің пайымын осылай білдірген Қ.Саудабаев Қырғызстан мен Ауғанстанға осы елдер халқының өздері дамуды қамтамасыз ете алатындай жүйелі көмек көрсетіле берілетінінен хабардар етті. Осы орайда Іс басындағы төраға ИКҰ-ның аймақтың нашар  дамыған ел­де­ріне ұзақ мерзімді қаржы-эко­номикалық бағдарламаның қабыл­дануына көмек қолын созатын уа­қыттың жеткендігін ерекше атады. Қазақстан орталықазиялық көрші­ле­ріне тұрақты және орнықты даму жолына түсулері үшін қолдан кел­ген көмегін көрсетіп келеді, деді ол. Қанат Бекмырзаұлы, сонымен қатар, кеңеске қатысушылар наза­рын Қазақстан басшысы Н.Назар­баевтың бастамасымен Астанада әр түрлі саладағы технология­ларды: инженерлік, медициналық, ғарыш­тық, химиялық, биология­лық ма­ман­дарды даярлайтын әлемдік дең­гейдегі университет ашылатынына аударып, ИКҰ Хатшылығына мүше мемлекет­терден келіп оқитын жастар үшін донор елдерге арнайы шәкіртақы тағайындауды ұсынды. 2011 жылдың ортасынан Қазақ­стан Ислам Конференциясы Ұйы­мы Сыртқы істер министрлері ке­ңе­сіне төрағалықты қабылдап ала­ды. Ал бұл мәртебелі құзыретті биыл Тәжікстан өз қолына алып отыр. Ал еліміздің ИКҰ-ның 10 жылдық Іс-әрекет жоспарын орын­даудағы ортамерзімді ұсыныстарын толыққанды жүзеге асыруға күш салатыны еш күмән туғызбасы анық. Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ – Душанбеден.