Коллажды жасаған Амангелді Қияс, «ЕQ»
Ықтимал қауіпті нысандарды зерттеу жұмыстарын жүргізу үшін 16 маусымда консорциумның айлақтық қондырғыларына іргелес акваториядағы кеме қозғалысы толығымен тоқтаған. Бұл мұнай тиеудің де пышақ кескендей тыйылуына алып келген.
Порт әкімшілігінің хабарлауынша, залалсыздандыру жұмыстары ай соңына дейін жалғасады. КҚК-нің ресми сайтында консорциумның бас директоры Николай Горбанның 2022 жылдың 18 маусымында 1-ші және 2-ші айлақтық құрылғылар акваториясында жарылу қаупі бар заттарды іздеп-тексеру жұмыстарын жүргізіп жатқан Төтенше жағдайлар министрлігі құрама отрядының басшылығымен кездескені жарияланды.
«Кездесу барысында бүйірлік сканерлеу аппаратының көмегімен бірқатар нысананы түсіру бойынша одан әрі жұмыстарды жүргізу тәртібі әзірленді. Минаға ұқсас объектілер туралы деректерді растауды мобильді сүңгуір топтары мен қашықтан басқарылатын суасты көлігі (ROV) жүргізетіні анықталды. Қауіптіліктің анықтамасы негізінде расталған жарылғыш объектілер олардың жойылу орнына (теңіз аймағында, айлақтық құрылғылар аумағынан тыс) ауыстырылады», делінген хабарламада.
Energy Monitor телеграм-арнасының жазуынша, 19 маусым күні КҚК терминалындағы мұнай танкерлеріне мұнай тиелмеген.
«Терминалдан 5-15 шақырым қашықтық шамасында 3 бірдей танкер күні бойы қозғалыссыз тұр. Олар – Vallesina, PACIFIC DIAMOND және FEYHA N танкерлері. Бұған дейін КҚК-нің 3-ші айлақтық құрылғысы танкерлерге мұнай тиеу бойынша үздіксіз жұмыс істейтіні хабарланған еді», деп жазады канал.
Екінші дүниежүзілік соғыс уақытынан қалған жарылғыш оқ-дәрілерді залалсыздандыру жұмыстарына байланысты Каспий құбыр желісі консорциумындағы мұнай тиеу процесінің доғарылатыны 14 маусым күні жария болды. Консорциумның ресми сайтында бұл ақпарат «15 маусымнан бастап КҚК теңіз терминалының акваториясында ықтимал қауіпті су асты объектілерін утильдеуге дайындықты бастау жоспарлануда» деген тақырыппен берілді.
«Ықтимал жарылғыш қаупі бар заттардың көзі жойылғаннан кейін КҚК 1-ші және 2-ші айлақтық құрылғыда жұмыс жүргізуге байланысты Қара теңіз флоты штабының тиісті қорытындысын алады. 15-25 маусым аралығындағы жоспарлы тоқтау аясында бірінші және екінші айлақтық құрылғыларды пайдалану мүмкін болмайды. 3-ші айлақтық құрылғы штаттық режімде жұмыс істеп, жүк жіберушілердің өтінімдерін орындайды. Бұл – жылына бірнеше рет өткізілетін жоспарлы тексеріс. Жүк жіберушілер алдын ала хабарландырылған», делінген ресми мәлімдемеде.
Мұнай-газ саласының сарапшысы Абзал Нарымбетовтің айтуынша, КҚК құбыры арқылы мұнай тасымалдау статистикасы бойынша соңғы екі жылда екі аптаға созылған жөндеу жұмыстары жүргізіліп көрмеген. Энергетика министрі Болат Ақшолақов жағдайға орай пікір білдіріп, оның қауіпті емес екенін жеткізді.
«Олар теңіздің түбін тазарту жұмыстарын жүргізбекші. Өкінішке қарай, Екінші дүниежүзілік соғыстан қалған оқ-дәрілер әлі де жеткілікті мөлшерде бар. Айлақтық құрылғылар жұмысының тоқтауы туралы менің пікірім 16 маусымда шықты. Ал біз КҚК-мен жұмысты өткен аптада бастадық», дейді Б.Ақшолақов. Оның айтуынша, бұл жағдай экспорт деңгейі мен бюджетке кері әсерін тигізбейді. Себебі бізде «Қашаған» кен орны 15 шілдеге дейін жөндеу жұмыстарына жабылған. Ал КҚК-ге Қашағансыз баратын мұнай көлемін жалғыз жұмыс істеп тұрған 3-ші айлақтық құрылғының өзі-ақ игере алады.
Каспий құбыр консорциумы – еліміздің батыс өңірінен басталып Новороссийск порталына дейін созылып жатқан, ұзындығы 1 511 шақырым болатын, Қазақстан мұнайын жаһандық нарыққа шығаратын басты маршрут. Құбырмен келген мұнай Новороссийскіге таяу маңда айлақтық құрылғылармен жабдықталған теңіз терминалы арқылы танкерлерге тиеледі. Консорциум жылына 67 млн тонна мұнай тасымалдай алады. 2021 жылы Қазақстан КҚК арқылы 53 млн тонна мұнай экспорттады. Бұл – біздің мұнай экспортымыздың 79 пайызы. КҚК-нің негізгі акционерлері – «Транснефть» мұнай құбыр компаниясы (24 пайыз), «ҚазМұнайГаз» (19 пайыз), Chevron (15 пайыз). Одан бөлек акция үлесі 12 пайыздан әрі қарай төмендей беретін тағы бірнеше компания бар.
Біз бен сіздің аз да болса әлеуетті өмір сүріп отырғанымыз (егер солай болса), уақтылы тамақ ішіп, ойнап-күліп, ескі болса да көлік мініп, қымбат болса да үй алып, ипотека төлеп отырғанымыз – экономиканың арқасы. Ал Қазақстан экономикасының жақсы болып тұрғаны (керемет емес, нашар емес) – 30 жыл бойы мұнайдың тәуір сатылып келе жатқанынан еді. Себебі басты экспорттық тауарымыз – мұнай. Оның кедергісіз тасымалданғаны, жоғары бағаға сатылғаны біз үшін мол кіріс. Ал бізге осыншама игілік сыйлап отырған мұнайымыздың 90 пайызы Ресей, соның ішінде бағанадан бері айтып отырған КҚК арқылы тасымалданады. Содан ғой, Каспий құбыр консорциумының табанына кірген шөңге менің маңдайыма қадалсын деп зар қағатынымыз. Өзге екі маршрут – «Атырау – Самара» да, «Қазақстан – Қытай құбыр желісі» де КҚК көтеріп отырған көлемнің жартысының жартысын да еңсере алмайды. Мәселен, «Атырау – Самара» маршрутының жылдық қуаты – 17,5 млн тонна. Былтыр 12 млн тонна тасымалдап берген. Әрі онысы ресейлік мұнаймен араласып, жаһан нарығына Urals (орыс мұнайы) болып барады. Urals болып барған соң қадірі кеміп, Brent-ке 60 доллар шамасында дисконтпен сатылады. Яғни Brent бағасын барреліне 110 доллардан асса, Urals шамамен 30-40 доллар төңірегінде ғана саудаланады.
«Қазақстан – Қытай құбыр желісі» арқылы 2021 жылы 1 млн тоннаға да жетпейтін мұнай тасыппыз. Бұл дегеніңіз бүкіл экспорттың 1 пайызына да жетпейтін көлем. Қалған 2 млн тонна мұнай Ақтау порты арқылы тасымалданады. Сонда қайта айналып КҚК-ге бас ұрғаннан басқа амал жоқ. Әрине, Үкімет балама маршруттар іздестіріп жатыр. Бірақ ол іздесең табыла кетуі кәдік жоғалған зат емес. Терең зерделеуді, асықпай салуды қажет ететін, соның өтеуіне мол ақша, ұзақ жыл және геосаяси қысымды сұрайтын іргелі шаруа. Алғашқы екеуін тауып берерміз-ау, үшіншісі біраз шаршататын сияқты болады да тұрады.
Наурызда төпей соққан «дауылдың да», маусымдағы «қауіпті нысандарды іздеу» жұмыстарының да дәл осы 2022 жылмен тоқайласа қалуында қандай сыр бар? Әйтеуір, бір нәрсенің тегін емес екенін сезетіндейміз. Ұрлығының үстінен түспеген соң ұрының айыбын бетіне басу да қиын.
