Кәсіптік одақтар – әлеуметтік әріптестік арқауы

Мәжіліс Төрағасы Қабиболла Жақыповтың жетекшілігімен  өткен палатаның кешегі жалпы отырысында бюджет, кәсіптік одақтар және этил спирті мен алкоголь өнімдерінің айналымына қатысты заңдық құжаттар талқыға салынды. Сондай-ақ, депутаттар Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексті екінші оқылымда қарады. Жалпы отырыста, сондай-ақ, Мәжіліс Төрағасы депутаттардың сайлаушылармен кездесу үшін еліміздің аймақтарына аттанатынын айтты. Кездесулерде халық қалау­лылары Президент Жолдауының басым бағыттары мен палатаның заң шығару жұмыстары жөнінде айтып беретін болады. Депутаттар әлеуметтік қам­сыздандыру, халықты еңбек­пен қамтамасыз ету, ауыл ша­руа­шылығы мен орта және шағын кәсіпкерлікті өркендету мәселелеріне айрықша назар аудармақшы. Мәжілісмендер өндіріс орындары мен әлеуметтік салада, өндіріс басында еңбек ұжымдарымен, денсаулық сақтау, білім беру мекемелерінде болып, халықпен жүздеседі. Сондай-ақ, бірқатар елді мекендерде қоғамдық қабылдаулар жасап, азаматтар өздерін толғандырып жүрген сұрақтарын депутаттарға тікелей қоя алады. Депутаттар тек облыс орта­лықтары мен аудан орталық­тарында ғана емес, шағын қалалар мен алыс аймақтарға да баратын болады. «Нұр Отан», «Ақ жол» ДП, ҚКХП және Қазақстан халқы Ассамблеясынан сайланған депутаттар кездесулері 6 мамырға дейін жалғасады. Ал, палата күн тәртібіне шыға­рылған «Кәсіптік одақтар туралы» заң жобасын ілеспе түзетулерімен бірінші оқылымда мақұлдады. Заң жобасының жаңа редакциясы Мемлекет басшысының 2012 жылғы 10 шілдедегі «Қазақ­станның әлеуметтік жаңғыр­тылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» атты бағдарламалық мақаласында және Президенттің 2012 жылғы 14 желтоқсандағы «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мем­лекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауында берген тапсырмаларын орындау мақсатында әзірленгені мә­лім болып отыр. Бұл ретте, Елба­сы қолда­ныс­тағы «Кәсіптік одақ­тар туралы» Заңда әлеуметтік әріп­тестік туралы ұғымның, ұжымдық шарт­тарды жасасу мен орындау тетіктерінің жоқ екенін, соның сал­дарынан елімізде кәсіподақ инс­титуттары еңбек дауларын болғызбаудың және оларды ше­шудің тиімді құралдарына айнала алмауын  және кәсіподақ қоз­ғалысын жаңғырту жөнінде батыл қадамдар қабылдау қа­жет­тігін атап көрсеткен-ді. Депу­тат Ра­мазан Сәрпеков заң жобасын шиеленістерді шешудегі маңы­зына негіздеді. Айтса айтқандай, қазіргі кез­де кәсіподақтар қызметінде бір­қатар проблемалардың бар екені анықталып отыр. Онда бірыңғай сая­саттың, республикалық бір­лестіктің салалық, өңірлік және жергілікті кәсіподақтармен жүйелі жұмысының жоқтығы байқалған. Кәсіптік одақтардың заңнамалық деңгейде нақты белгіленген құ­қықтары мен міндеттерінің бол­май отырғандығы өз алдына бөлек әңгіме. Осыған орай кәсiптiк одақтар туралы заңнаманы одан әрі жетілдіру қажеттілігі туындаған. Заң жобасы қызметкерлердің мүдделерін білдіру және қорғау, әлеуметтік-еңбек дауларының алдын алу кәсіподақ ұйымдары бойынша қызметінің тиімділігін арттыруға бағытталған. Ілеспе түзетулермен Ең­бек кодексіне әлеуметтiк әрiп­тестiктің республикалық, сала­лық және өңiрлiк деңгейлерінде қыз­мет­керлердiң мүдделерін біл­діруде кәсіптік одақтар мен олардың бірлестіктерінің өкiлеттiк­теріне нақтылау енгі­зілмек. Әсіресе, әлеуметтік-еңбек жан­жалдарын реттеудің тиім­ді­лігін арттыру, құқық бұзушы­лықтардың қоғамдық қауіпті салдарын азайту және әлеумет­тік шиеленіс пен еңбек жан­жалдарының алдын алу мақ­сатында соттардың ереуілдерді заңсыз деп тану туралы істерді қысқа мерзімде қарауы көрініс тапқан. Ұжымдық еңбек дау­ларын қарау кезінде және татулас­тыру комиссиясында келi­сiмге қол жеткiзiлмеген жағ­дайда медиация рәсімінің мін­дет­тілігі көзделген. Бұл өз ке­зегінде қызметкерлердің еңбек құқықтарын бұзушылықтардың алдын алуда мемлекеттік еңбек инспекторлары қызметінің тиім­ділігін арттыратын болады. Палата, сонымен қатар, Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексті ілеспе түзету­лері­мен қарап, екінші оқылымда ма­құлдауды дұрыс деп тапты. Кодекс жобасы әкімшілік заң­наманы жетілдіру арқылы әкімшілік-құқықтық деликтерді нақты айқындауға, мемлекеттік органдардың әкімшілік жазаларды қолдану жөніндегі өкілеттіктерін нақтылауға бағытталған. Осы­лайша, әкімшілік заңнаманы ізгілендіру арқылы соттарға жүк­темені азайту көзделген. Сонымен қатар, айыппұлдың абсолюттік белгілі бір мөлшері көзделіп отыр, бұл әкімшілік жаза шығару кезінде сыбайлас жемқорлық фактілерін жоюға мүмкіндік береді. Қылмыстық кодекс жобасынан отбасы-тұрмыстық қатынастарда құқыққа қарсы әрекеттер жасағаны, кәмелетке толмаған адамды мас күйге жеткізгені, ұсақ бұзақылық, әкімшілік қадағалау туралы заңнаманы бұзғаны, көлік құралын мас күйінде басқарғаны үшін әкімшілік қамауға алу түріндегі жаза қолдануды көздейтін нормалар ауыстырылған. «Қазақстан Республикасының кейбiр заңнамалық актiлерiне бюджет заңнамасын жетілдіру мәселелерi бойынша өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы» заң жобасы бірінші оқылымда қолдау тапты. Заң жобасы бюджет қаражатын, оның ішінде бюджеттік кредиттерді бөлудің және пайдаланудың тиім­ділігін, бюджетті атқару кезін­де бюджеттік бағдарламалар әкім­шілерінің дербестігі мен жауап­кершілігін арттыруға бағыт­талған. Сонымен бірге, палата «Қа­зақ­стан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне этил спирті мен алкоголь өнімінің өндірілуін және айналымын мемлекеттік реттеу мәселелері бойынша өзге­рістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасын екінші оқы­лымда мақұлдады. Белгілі болғандай, жұмыс тобына 150-ден астам ұсыныс түскен. Заң жобасын талқылау барысында оның жекелеген нормаларын жетілдіру мақсатында этил спирті мен алкоголь өнімін өндіру көлемінің төменгі шегін тікелей заңда бекіту бөлігінде түзетулер қабылданып отыр. Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ, «Егемен Қазақстан».