Қазыбектің қобызы

Бұл қасиетті аспаптың алғашқысын атал­ған музейге 1989 жылы Қазыбек қария­ның өзі тапсырса, екіншісін, 2013 жылы қо­быз­­шының ұлы Бораш Қазыбекұлы тап­сыр­ған.

Жалпы, қобыз – көне аспаптардың бірі. Оның қай дәуірден бастау алғаны белгісіз бол­ға­ны­мен, халық арасындағы аңыз-әңгі­ме­лерде «Қобыздың атасы – Қорқыт» деп айтылады. Осы Қорқыт атадан жалғасқан қобызшылық өнер Торғай елінде кеңінен таралған. Арыға бармай-ақ XIX-XX ғасырларда бұл өңірде Тілеп Аспантайұлы, Баубек Есіргепұлы, Әлмағамбет (Арық бақсы), Зәкәрия Кәрібаев, Хамидолла Шәткенов секілді есімдері елге мәлім қо­быз­шылар өмір сүрді. Осы тұлғалардың ізін баса шыққан Қазыбек Әбенов 1914 жылы Торғай жеріндегі Жылан­шық өзе­нінің бойында дүниеге келген. Бала күні­нен қобыз бен домбыраны қатар тартып, күйшілігімен, жыршылығымен аты шығып, әйгілі Баубек бақсыдан бата алған. 1935 жылы Қазақстанның халық ақыны, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Нұрхан Ахметбеков ұйымдастырған Торғайдағы көркемөнерпаздар үйірмесіне қосылып, ауыл аралап, өнер көрсетеді.

Осыдан бастап айтулы өнер иесінің есімі елге жайылды. Түрлі өнер байқауларына қатысып, жүлдегерлер қатарынан көрінді. Мәселен, 1934 жылы Алматыда өткен халық шығармашылығының алғашқы байқауында белгілі қобызшы Жаппас Қаламбаевтан кейінгі екінші орынды иеленсе, 1937 жылы көрнекті композитор, өнер зерттеушісі Ахмет Жұбанов ұйымдастырған халық аспаптар орындаушыларының республикалық фестивалінде ұстазы Баубек бақсының «Қоңыржай» күйін орындап, бас жүлдені жеңіп алды. 1949 жылы Алматыда өткен қыл қобызшылардың байқауында да топ жарды. Сондай-ақ 1951 жылы Қазақстанның Мәскеуде өткен онкүндігіне қатысып, ел мерейін асырса, 1952 жылы Мәскеудегі Бүкілодақтық көркемөнерпаздар байқауында жеке орындаушылар арасында лауреат атанды. Осы жетістігі үшін Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Президиумының Құрмет грамотасымен марапатталды. Белгілі өлкетанушы Шөптібай Байділдин ағамыз бір сөзінде Қазыбек қобызшыны академик Ахмет Жұбанов өзі құрған Қазақ ұлттық халық оркестріне бас қобызда ойнауға ша­қыр­ған­дығын айтады. Алайда ол кісі оркестр құ­рамында аз ғана мерзім өнер көрсетіп, отбасылық жағдайына байланыс­ты туған жеріне қайтып оралады. Содан кейін 20 жылдан аса уақыт Амангелді аудандық Мәдениет үйінің директоры болып, ел ішіндегі мәдени жұмыстарға белсене араласып, ұлттық өнеріміздің дамуына айтарлықтай үлес қосты. Қабілетті жастарды өнерге баулып, шәкірт тәрбиеледі. 1971 жылы оған Қазақ КСР-нің еңбек сіңірген мәдениет қайраткері атағы берілді.

Қазыбек атамыздың қобызшылығын ғана емес, сазгерлігін де өнерсүйер қа­уым мойын­даған. Оның қобызға арнап «Сы­бызғы», Қош­тасу», «Торғай толғауы» атты жазған күйлерін жұрт­шылық жақсы біледі. Сонымен қатар да­рынды өнерпаздың домбырашылығын да ел адамдары аузынан тастамайды. Ол «Көр­ұғы­лы», «Көрұғылы мен Безерген», «Қо­былан­ды», «Алпамыс» атты көне жырлар мен Нұрхан Ахметбековтің «Ұры Қарға», Есім сері» поэмаларын таңнан-таңға ұрып айтып қана қоймай, домбыраға арнап «Жорға», «Жайлау», «Сахара» атты күйлерін шығарған. Сондай-ақ талантты қобызшының балалары да әке жолын жалғап, өнер жолын қуған. Әсіресе Сапар Қазыбекұлы саналы ғұмырын қыл қобызға арнап, әке мұрасын насихаттады.

Бүгінде Қостанай облысы Амангелді ауданындағы Мәдениет үйі Қазыбек Әбенов­тің есімімен аталады.