Елдегі цифрлық жүйені дамыту, кең жолақты интернет пен байланыс аясын кеңейту мәселелері елордада өткен «Цифрлы Қазақстанға бетбұрыс» халықаралық форумында кеңінен талқыланды.
Форумның мақсаты – цифрлық даму саласындағы ұлттық жоспарды іске асыру және соның аясында Үкімет, байланыс операторлары және вендорлар арасындағы диалогты нығайту, сондай-ақ телекоммуникация саласының күрмеулі мәселелерін бірлесе шеше отырып, Қазақстанның цифрлық экономикасының дамуын жеделдету.
Форумға қатысқан сарапшылар инфрақұрылымды бірлесіп пайдалану тұжырымдамасын нормативті жолмен бекіту керегін және әмбебап көрсетілетін қызметтерді субсидиялау жүйесін қайта жаңғырту маңызды екенін баса айтты. Ұлттық операторды ішінара немесе толық жекешелендіру арқылы КЖҚ нарығындағы бәсекелестікті арттыру туралы мәселе де көтерілді.
«Кейінгі жылы министрлік байланыс операторларымен бірлесіп, «250+» бағдарламасы бойынша елді мекендерді байланыспен қамтамасыз ету үшін біраз шаруаның басын қайырды, енді байланыс спутниктері арқылы олардың қамту аймағын кеңейтіп, сапасын жақсартқымыз келеді. Сонымен қатар заңды жетілдіру бойынша нақты жұмыс атқарылды. Мәселен, байланыс операторлары электр бағаналарын пайдаланып, желілер салып жатыр. Бұл арқылы шалғай елді мекендерге интернет жеткізу процесі едәуір жылдам болады. Одан бөлек салыққа қатысты жеңілдіктерді де қарастырдық. Енді операторлар қаражатты салық төлеуге емес, желіні дамытуға жұмсайтын болады», деп атап өтті Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі вице-министрі Асхат Оразбек.
Вице-министр 2024 жылы бүкіл Қазақстанда 5G қолжетімді болатынын да айта кетті. Оның дерегінше, қазіргі уақытта 5G технологиясы бірнеше қалада сынақ режімінде іске қосылған. Алдағы уақытта аукцион өткізу арқылы бірнеше локацияны қамту жоспарда бар. «5G-дің қазіргі нұсқасы бүкіл елді мекенді толықтай қамтуға мүмкіндік бермейді. Әзірше республикалық маңызы бар Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалалары және Түркістан 5G желісімен қамтылған. Енді басқа да елді мекендерді осындай желімен қамту үшін операторлармен локация бойынша жұмыс істеп жатырмыз. Жалпы 5G енгізу трафик тұтынудың шамадан тыс өсімін азайтып қана қоймай, 4.0 индустриясының, ақпараттық технологиялар мен ақылды технологияның дамуына алып келеді. Сондықтан мұндай заманауи технологиямен ел аумағы қамтылуы керек. Осыған байланысты нақты жұмыс жоспары дайын, ұстанымымыз да айқын», деді А.Оразбек.
Вице-министр еліміздегі интернет сапасын әлі жетілдіру керектігін атап өтті. Өйткені осыған қатысты ел тұрғындарының шағымы көп. Әсіресе Қарағанды, Ұлытау облыстары, Қостанай, Шығыс Қазақстан, Түркістан облыстарының кей жерлерінде байланыс тіптен әлсіз. Мұны вице-министр «өңірлердің географиялық бедерінің күрделілігімен» түсіндірді. «Жер бедері күрделі болған кезде операторларға интернеттің қолданыстағы технологияларын жеткізу қиынға соғады. Сондықтан ол жерлерге интернет спутник арқылы беріледі», дейді ол. Оның сөзіне қарағанда спутниктен берілген интернеттің сапасы нашар болады. Бірақ спутниктік технология 200 адамнан аспайтын шағын елді мекендерді сапасы жақсы интернетпен қамтамасыз етуге жеткілікті.
Сондай-ақ вице-министр байланыс операторларына байланысты да арыз-шағымдар көп екенін жеткізді. Оның айтуынша, былтыр интернет пен байланыс қызметін сапасыз көрсеткен операторларға 135 млн теңге айыппұл салынған.
«Жалпы, биыл Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексте Интернетке мобильді кеңжолақты қолжетімділікті сапасыз көрсеткені үшін айыппұл көлемін арттырдық. Қазақстанның бүкіл аумағы бойынша сапаны тексеру бағытында да үлкен жұмыс атқарып жатырмыз. «Мемлекеттік радио жиілік қызметі» азаматтардың шағымымен үнемі өңірлерге шығып тұрады. Мысалы, өткен жылы 500-ден астам тексеру жүргізілді. Азаматтардың шағымының басым бөлігі мобильді желі арқылы интернетке қолжетімділіктің нашарлығына байланысты болды», дейді А.Оразбек.
Вице-министрдің мәлімдеуінше, қазіргі уақытта азаматтардың арызы бойынша байланыс сапасының бұзылғаны анықталса, онда байланыс операторы 500 АЕК айыппұл төлейді. Ал бұзушылық қайталанған жағдайда айыппұл 1,5 мың АЕК дейін өседі.
Бұдан кейін сөз сөйлеген ТМД бойынша Халықаралық электр байланысы одағының өңірлік директоры Наталья Мочу 2030 жылға қарай жалпыға бірдей қолжетімді интернетті қамтамасыз ету үшін АКТ саласы үш негізгі міндетті орындауы тиіс екенін атап өтті. Оның бастысы, байланысты орнату мен пайдаланудағы алшақтықты жою және жаппай кең жолақты интернетке қосылуды қамтамасыз ету.
«ТМД өңірі байланыс сапасы мен оны қамту бойынша алға жылжып келеді, алайда қала мен ауыл арасындағы цифрлы алшақтық әлі де бар. Бұл ретте гендерлі цифрлы алшақтық ең төменгі деңгейде сақталып тұр. Осы мәселені ескеруіміз қажет. Жалпы, қазір интернет пайдаланушылар қатары күн санап артып келеді. Тіпті егде адамдардың арасында да интернетті қолданушылар қатары көбейген», дейді Наталья Мочу.
Қазақстан бойынша МӘС деректеріне шолу жасау арқылы нарықтың дамығанын, оның өсім деңгейін көруге болады. Дегенмен инфрақұрылымды әрі қарай дамыту үшін инвестиция керек, сондай-ақ реттеуші саясат пен халық арасында цифрлы дағдыларды дамыту бойынша қосымша шаралар да қолға алынғаны жөн.
Спикерлер атап өткендей, Қазақстандағы АКТ саласы қызметкерлерінің және кеңжолақты байланыс операторларының алдында Қазақстан халқын сапалы интернетпен қамтамасыз ету бойынша ауқымды міндеттер тұр. Қазіргі кезеңде осы міндетті орындау үшін қолда бар ресурстарды жан-жақты қарастыру керек, дейді мамандар.
