Канн кинофестиваліне қарай қанат қақты
Жыл сайын мамыр айында Францияда басталатын ең байырғы, ең беделді байқаулардың бірі – Канн кинофестивалі биыл мамырдың 14-25 аралығында өтпек. Екінші дүниежүзілік соғыстан соң іле-шала ұйымдастырылған байқау 1946 жылдан бері өткізіліп келеді. 67-ші кинофестивальдің «ShortFilmCornerMetrage» дейтін қысқаметражды көркем фильмдер бағдарламасына қазақ режиссері Марғұлан Қапашевтың «Азат құстар» атты картинасы ілікті. Біз еңбегі жанған режиссерге жол болсын тілемек болып, тілдескен едік.
– Марғұлан, бұл сіздің тырнақалды туындыңыз емес пе? Әдетте, байқауға қатысатын картиналар прокатқа шықпайтындықтан, бізге қазірге «Азат құстарды» көрудің сәті түспеді. Фильм не туралы?
– Бұл фильм – адамдардың қарым-қатынасына құрылған, қазіргі қоғамның рухани жағдайын білдіретін, мәңгілік туралы және мәңгілік адамгершілік пен мәңгілік адамзат туралы өзіндік философиялық әпсана. Адамдардың бәрі әйтеуір бір ғажапты күтіп жүргені. Алайда, таңғажайыптар түрлі-түрлі болып келеді. Ол жақсы да, жаман да болуы мүмкін ғой. Кейде сол үшін басымызды қатерге тігуге тура келеді.
Біздің басты кейіпкеріміз де өмір бойы армандаған сол өзгеріс оның тағдырын мүлде басқа арнаға бұрып әкетеді. Сондықтан, әрбір көрермен фильмнің оқиғасынан өзіне керек сабақ алар деп үміттенеміз.
– Солай-ақ болсын. Дегенмен, осындай аса беделді кинофестивальге Қазақстан атынан қатысу бағы бұйырған картинаның табыстылық сыры неде?
– Мұнда ешбір құпия жоқ. Меніңше, фильмнің жолын ашқан оның сапалы драматургиялық материалы. Жанры жағынан фильм – заманауи кинематографияның тіліне айналған, сюрреализм мен мистикалық элементтері бар психологиялық драма. Сондай-ақ, бұл жерде жарқыраған актерлардың, түсіру тобындағы кәсіпқой мамандардың жұмысын жоққа шығаруға болмайды. Картинаны түсіруге өз ісінің майталмандары атанған, халықаралық және мемлекеттік кинофестивальдердің жүлдегерлерін тарттық. Басты рөлдерге Димаш Ахимов, Әділ Есенболатов, Аружан Жазылбекова, Төлепберген Байсақалов сынды машықтанған актерларды шақырдық. Қоюшы режиссері – Асқар Өтеулин. Сол сияқты сценарий үстінде маған Рифкат Ибрагимов өте көп көмектесті.
– Кез келгенді есігінен сығалата бермейтін Канн кинофестивалінің іріктеу сынына төтеп беру оңайға түспеген болар?
– Иә, оңай емес екен. Бірақ, бұл талаптар бізді қайрап, жігерлендірді десек те болады. Бастапқыда біздің бұл фильмді Берлин кинофестиваліне қатыстырсақ деген жоспарымыз болған. Алайда, лентаны мерзімінде түсіріп үлгермедік. Картина аяқталғанда біз «Азат құстарды» жиырма шақты кинофестивальге ұсынып көрдік. Бағымызға орай, Канн кинофестивалінің қазылар алқасынан жауап алдық. Бұл байқаудың талабы бойынша фильм 15 минуттан аспауы қажет екен. Сонымен, бізге картинаның тең жартысын қысқартуға тура келді. Бастапқыда енді түгі қалмайтын шығар деп қорыққан едім, керісінше, фильм ырғаққа ие болып, айтары жинақталып, жақсарып шыға келді.
– Есесіне енді сіз Канн кинофестивалінің жеңімпаздарын марапаттайтын салтанатқа үмітпен аттанып бара жатырсыз ғой?
– Кинофестивальге қалайда қатысамын деп кесіп айта алмаймын. Өйткені, қазір әріптесім Нұрлан Мұхатаев екеуміз өзіміздің жеке қаражатымызға кезекті киножобаны түсіріп жатырмыз. Жиған-тергенімізді соған жұмсап жатқандықтан, жол қаражатын қалтамыз көтермейтін сияқты. Әрине, әлемге әйгілі кинофестивальде Қазақстан атынан қатысып жатқан жұмысымызды сарапқа салып жатқан оқиғаға ортақтасқанға не жетеді? Бірақ, қазір мемлекетіміздің қолдауы мен көмегіне ғана үміт артып отырмыз.
– Марғұлан, кино тақырыбына қалам тартып жүрсек те, сіз кинематографиядағы тосын режиссерсіз? Киноға қалай келдіңіз?
– Мен бұл әлемге бизнестен келдім. Қалай десек те, адамның бойында бар дүние дегенін істетеді екен. Мен шығармашылық отбасында дүниеге келдім. Кітаптар мен газеттердің ортасында тәрбиелендім. Әкем жазушы әрі журналист Латифулла Қапашев мені өнер мен әдебиетке баулыды. Қазақ киносының майталманы Шәкен Аймановтың фильмдерін көріп өстік.
Қанша іскерлікпен айналысып жүрсем де, уақыт өте келе осының бәрі мені бір азаттыққа, жаңалыққа, батылдыққа тарта берген екен. Сондықтан, мен өнердегі авангардтық ағымдарға бейім екенімді, соның ішінде сюрреализмге жақын екенімді байқадым. Маған әлемдік кинематографиядағы сюрреализмнің көрнекті өкілдері Луис Бунюэль, Жан Кокто, Ян Шванкмайер мен Дэвид Линч ұнайтын, кеңестік дәуірден Андрей Тарковскийді даралаған болар едім.
– Бизнеске қайта оралмайсыз, шығармашылық әлемде қаласыз ба сонда?
– Қазір екі бірдей киножоба үстінде жұмыс істеп жатырмыз. Канн кинофестивалінің байқау комитеті 128 елден келіп түскен 3450 қысқаметражды картинаны іріктеп, «Азат құстардың» осы сыннан өткені бізге айтарлықтай демеу болып тұр.
– Сәттілік тілейміз!
Әңгімелескен
Айнаш ЕСАЛИ,
«Егемен Қазақстан».
АЛМАТЫ.
