Жаңа жұмыс орындарын ашу – маңызды міндет

Берері көп бағдарлама

«Халықтың табысын арттырудың 2025 жылға дейінгі» кешенді жос­па­ры­ның Түркістан облысы бойынша орын­далу барысы талқыланған аппа­раттың апталық отырысында облыс әкімі Дархан Сатыбалды осындай тапсырмалар берді. Шағын және орта биз­несті дамыту арқылы өңірде жаңа тұрақты жұмыс орындары ашылуда. Мысалы, «Еңбек» бағдарламасы бойынша жыл басынан бері 67 мыңнан аса адам жұмыспен қамтылып, жылдық жоспар 96,8 пайызға орындалды. Сегіз айдың қорытындысымен жеке бастамалар бо­йынша 11 773 жұмыс орны ашылған. Жұ­мыспен қамту бойынша аудандарда да ауқымды жұмыстар атқарылуда. Мысалы, биыл Келес ауданы әкімдігінің халықты жұмыспен қамту орталығының ұйымдастырумен «2021-2025 жылдарға арналған кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жоба» шеңберінде 5 407 азаматты жұмыспен қамту шарасына қатыстыру жоспарланып, 8 айда 2 890 азамат қатыстырылып отыр. Аудандық халықты жұмыспен қамту орталығының директоры Н.Темірбаеваның мәлімдеуінше, бос жұмыс орындары жәрмеңкесінде 57 мекемеден 30 тұрақты бос жұмыс орны, жастар практикасына – 86, «Күміс жас» жобасына – 6, қоғамдық жұмыстарға 67 бос жұмыс орны ұсынылған. Сонымен қатар мүмкіндігі шектеулі азаматтарды жұмыспен қамту үшін аудандағы 8 жұмыс берушіге 8 квота бекітіліп, 2 аза­мат жолданып отыр. Ал «Пробация есе­бінде тұрған» азаматтар үшін 7 жұ­мыс берушіге 7 квота бекітіліп, 2 аза­мат жолданыпты. Келес ауданы Абай ауы­лының тұрғыны омарташы Қайыр­ғали Жарқынбаев былтыр мемлекеттен «Бастау бизнес» арқылы грант ұтып алып, өз кәсібін дамыта түскен. Омартаға қажетті құрал-жабдықтарды сатып алған Қайырғали араны көбейтіп, қазіргі 50 шақты омартасын 500-ге дейін жеткізуді мақсат етіп отыр. Омарташы істеймін деген адамға әрдайым жұмыс табылатынын, сылтау іздеп отырған дұрыс емес екенін айтады.

Халқы тығыз орналасқан өңір тұр­ғын­дарын жұмыспен қамтуда «Еңбек» бағдарламасының алар орны ерекше. Былтыр мыңға жуық отбасы аталған бағдарлама аясында Павлодар облысына қоныс аударған болатын. Ал жалпы өткен жылы Солтүстік өңірлерге Түркістан облысынан 847 отбасы, яғни 3 779 тұрғын көшіп барған. Бұл республика бойынша көшкендердің 30 пайы­зын құрайды. Оның ішінде Павлодар облысына – 550 отбасы (2 700 адам), Солтүстік Қазақстан облысына – 206 отбасы (837 адам), Қостанай облысына – 55 отбасы (161 адам), Шығыс Қазақстан облысына 36 отбасы (81 адам) көшкен. Олардың 1 869-ы еңбекке қабілетті, ал тұрақты жұмыспен қамтылғандары – 1 294 адам. Сонымен қатар 397 адам жеке кәсібін ашса, ал қалған 178-і – үй шаруасында. Өткен жылы мал және егін шаруашылығымен айналысуға қоныс аударған азаматтарға 5-7 мың гектардан астам жер беріліп, бірқатар ауыл кооперативтері мен өз істерін ашты. Мемлекеттік бағдарлама аясында қоныс аударушылар қатары жыл сайын артып келеді. Биылдың 7 айында «Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері» ұлттық жобасы аясында Солтүстік өңірлерге тағы 270 отбасы қоныс аударған. Яғни 951 тұрғын теріскейге көшіп, жаңа өмір бастады. Ал жалпы биыл республика бойынша жоба аясында Түркістан облысына 6 424 квота бөлінген. Бұл орайда түркістандықтардың басым бөлігі Павлодар облысын таңдаған. Аталған өңірге 131 отбасы (401 адам) көшіп, бұл қоныс аударғандардың 42,16 пайызын құрап отыр. Солтүстік Қазақстан облысына 109 отбасы (469 адам), Қостанай облысына 23 отбасы (65 адам) көшкен.

Қоныс аударған тұрғындардың тұр­мыстық жағдайымен танысу мақсатын­да, құрамында облыстық жұмыспен қамту­ды үйлестіру және әлеуметтік бағдарла­ма­лар басқармасының қызметкерлері, кәсіпкерлер, әрбір аудан мен қалада көші-қонға жауапты мамандар мен журналистер бар делегация Павлодар облысына барып та қайтты. Жұмыс күші тапшы облыста қоныс аударушыларға қолайлы жағдай жасалуда. Қолдауға ие болғандардың бірі – Түркістан облысы, Сарыағаш ауданынан Заңғар ауылына көшіп келген Шерзат Райымбековтің айтуынша, солтүстікте өмір сүруге, тір­шілік жасауға барлық мүмкіндік бар. Тек ерінбей жұмыс істесең болғаны. Шерзат бау-бақшаның қыр-сырын жақсы меңгергендіктен жылыжаймен айналысуды жөн санапты. Кәсіпкер отбасы қияр мен қызанақтан бөлек қауын, шалғам еккен. Бүгінде 3 соттық жерден 3 млн табыс тапқан.

«Еңбек» мемлекеттік бағдарламасы жүзеге асырылғаннан бастап өңірлік квота аясында Павлодар облысына Түркістан өңірінен 2 700 адам көшіп келіпті. Павлодар облыстық жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасы басшысының орынбасары Гаухар Байтілесова квота бойынша биыл 578 адам көшіп келгенін айтады. Былтыр қоныс аударушыларға 354 пәтер берілген. Қоныс аударушыларға берілетін субсидия 35 айлық есептік көрсеткіштен 70 айлық есеп көрсеткішке дейін төленеді. Отбасы мүшелерінің әрқайсысына 214 мың теңге беріледі. Сондай-ақ қоныс аударушыға 12 ай бойы тұрғын үйді жалдау және коммуналдық қызметтерге ақы төлеу бойынша материалдық көмек ұсынылады. Бүгінде Павлодар облысы ауыл шаруашылығы мамандарына, білім саласына, дәрігерлерге, техникалық мамандықтарға және қызмет көрсету саласының мамандарына мұқтаж. Мы­салы, Тереңкөл ауданы Жаңабет ауылында мұғалімдер тапшы. Түркістандық делегация Павлодар облысының ауыл­дарындағы тұрғындардың жағдайын біліп қана қоймай, көші-қон саясатына қатысты ұсыныстарды саралады. Бұл ба­ғытта алдағы уақытта да жұмыс жалғасын таппақ. Бүгінде Түркістан облысының халық саны 2,2 миллионнан асты. Ал өңір бойынша жұмыссыздық деңгейі 5,2 пайызды құрап отыр.

Әрине, солтүстік өңірге қоныс аудару – өңірдегі жұмыссыздық деңгейін төмендетудің бір бағыты ғана. Әйтпесе облыста 2025 жылға дейін 250 мыңнан астам жаңа жұмыс орнын ашу көзделген. Халықтың табысын арттыру мақсатында «Түркістан облысы бойынша 2022-2025 жылдарға арналған жұмыспен қамту картасы» жобасы бекітіліп, нәтижесінде 143 792 жұмыс орындарын ашу жоспарланған. Сонымен қатар Мемлекет басшысының «10 мың тұрғынға 100 тұрақты жұмыс орындарын ашу» жөніндегі тапсырмасына сәйкес, облыстың экономикалық белсенді халық санына қарай 8 194 жаңа жұмыс орындары ашылады. Биыл 444 салалық жобаларды іске асыру аясында 33 819 жұмыс орнын ашу көзделуде. «Жастар тәжірибесі» жобасы шеңберінде биылдан бастап 5 658 адамға – 6,2 млрд теңге, «Алғашқы жұмыс орны» жобасы аясында 386 азаматқа 436,7 млн теңге қаржы қаралды. Сондай-ақ жастардың іскерлік бастамаларына қайтарымсыз 3,4 млрд теңгеге 2 765 гранттар беру көзделуде. Дегенмен өңірде өз күшімен кәсіпкерлігін дамытып, ауылдастарын жұмыспен қамтып отырған азаматтар да аз емес. Мысалы, Бәйдібек ауданының тұрғыны 15 млн теңге тұратын асыл тұқымды қошқар өсіруді қолға алып отыр. Шаян ауылында тұратын Ама­нулла Айтаханов асыл тұқымды «гиссар» қойын өсірумен айналысады. Қылшық жүнді, құйрықты қойлардың еті майлы әрі дәмді келеді. Бағасы да қазақы қойдан қымбат. Мәселен, салмағы 180-190 келі тартатын қошқардың құ­ны 10-15 млн теңгеге дейін барады. «Өт­кен жылы сарыағаштық Қуаныш Мық­­ты­баев есімді азамат «каштан» қошқа­рын 40 мың долларға сатып алды. Бойы бір метрден асатын қошқардың сал­ма­ғы 176 келі болды. «Каштанның» қозы­сы кемі 1 млн теңгеден жоғары баға­ланады», дейді шаруа. Аманулла Құр­манжанұлының қорасындағы сол «каштан» тұқымды қошқардың қозысына да қызығушылық танытып, сатуға қолқа салғандар көп екен. «15 млн теңгеге бер­­медім. Себебі өзіме қажет. Қойларға қосып, тұқымын алып, көбейтемін», дей­ді ол. Жалпы Айтахановтар отбасы бұрыннан мал шаруашылығымен айналысады. Кеңес өкіметі кезінде әкесі Құрманжан колхоздың қойын баққан. Ал ел тәуелсіздігін алған соң жеке шаруа­шылық болып бөлінген. Қазіргі кезде шаруашылықта 1 500-ге жуық асыл тұ­қымды «гиссар» қойы бар. Одан бөлек, 150-дей жылқы мен 40-қа жуық сиыр өсіріп отыр. «Мемлекеттен ешқандай субсидия алған емеспін. Баршасы – өзі­міздің қол еңбегімізбен жасап жатқан дүниеміз. Бұрын бізде тек «меринос» қойы болатын. Кейін Сайрамнан 1 млн теңгеге «каштанның» қозысын алып келдім. Сондай-ақ араға 2-3 жыл салып, 200 «гиссар» тұқымды қойды қостым. Содан барлық қойды асыл тұқымды еттік», дейді Аманулла Құрманжанұлы. Көбінесе қойларына өзі қарайтын шаруаға баласы көмектеседі. Одан бөлек екі жұмысшысы бар. Мал қыркүйекке дейін жайылымда жүреді. Күн суыта бастаған сәтте қорада ұстайды. Қазақы қойларды бордақылау үшін арнайы байлайды. Айта кетелік, бүгінде Шаян ауылында «гиссар» қойларын өсірушілер көбейіп келеді. Олардың баршасы Аманулла Айтахановтан «каштанның» тұқымын алып, кеңесіне жүгініп отырады.

Құрылыс көбейсе, жұмыссыздық азаяды

Жергілікті тұрғындарды жұмыспен қамтуда өңірдегі құрылыс нысандарының үлесі айтарлықтай. Белгілі бір нысанның құрылысы кезінде жұмысқа алынатындардан бөлек, пайдалануға берілген соң да тұрақты жұмыс орны ашылады. Мысалы, жуырда Сайрам ауданында 5 жекеменшік мектеп ашылды. Оның бірі Қайнарбұлақ ауылдық округіндегі 300 орындық бастауыш сыныптарына арналған мектеп болса, қалған 1 200 орынға арналған 4 жалпы орта мектеп Манкент ауылдық округінде орналасқан. Құрылысы 2021 жылы басталып, биыл аяқталған мектепке кәсіпкер, ауданға бел­гілі азамат Сиқымбай Сағындықов өз есебінен 210 млн теңге жұмсаған. Жаңа білім ұясына негізгі пәндерді оқытуға 20-дан аса мұғалім жұмысқа қабылданған. Ал жеке кәсіпкер Н.Сулаймановтың демеуімен жекеменшік мектептердің құрылыстарына 1 млрд 200 млн теңгеден аса қаржы жұмсалған. Бүгінгі таңда жеке­меншік мектептеріне 40 млн теңге көле­мінде мектеп формасы, 80 млн қар­жыға оқулықтар сатып алған. Кәсіпкер 2022-2023 жыл аралығында заманауи үлгідегі, типтік, білім стандарттарына сай, үш тілде оқытылатын 1 200 орындық 6 мектептің құрылысын аяқтап тапсырмақ. Жалпы, 7 200 баланы оқумен және 660 мұғалімді жұмыспен қамту жоспарлануда. Қазіргі таңда бала саны артқан мектептерден оқушылар мен ұстаздар жекеменшік мектептерге өтуде. Олардың сағат жүктемелері мен жұмыс орындарын сақтау мәселелері бойын­ша әкімдік, бөлім, кәсіподақ және кәсіп­кер арасында меморандум түзілген. Жеке­меншік мектептердің ата-аналар үшін ұтымдысы – балаларға сапалы білім беруге мән берілген, оқулықтар мен мектеп формаларымен қамтылған. Оларды тасы­малдау қызметі, тамақтандыру мә­се­ле­лері ұйымдастырылған. Әсіресе бала ден­саулығын жақсартуға арналған дәру­мендері бай, табиғи таза өнімдері ас мәзі­ріне енгізілген. Ашық және жа­бық спорт ғимараттары жеткілікті. Кей­бір ғимаратта бассейн іске қосылған. Сон­дай-ақ балаларды сергітетін, өнерге бау­лу мақсатында қосымша үйірмелер ашыл­ған. Жалпы алғанда, Сайрам ауданында 10 жекеменшік мектептің құрылысы қолға алынса, соның 5-еуінің құрылысы аяқталып, ел игілігіне тапсырылды.

Облыста биыл 59 мектептің құрылыс жұмыстарын жүргізуге 20,7 млрд тең­ге қаржы қаралған. Жыл соңына дейін 59 мектептің 21-ін пайдалануға беру жос­парланған. Бұл орайда облыс басшы­лы­ғы тарапынан мектептердің құрылыс жұмыстарының мерзімінде аяқталуын қамтамасыз ету, сапаны қатаң бақылауда ұстау, кемшіліктерді жойып, білім саласына қатысты қорда­ланған мәселелерді шешу үшін кезең-кезе­ңімен іс-шаралар жоспарын бекіту тап­сырылған. Аталған жұмыстарға тиісті бас­қарма басшылары мен аудан, қала әкім­дерінің тікелей жауапты екені ескер­тілген. Облыста 32 мектепті күрделі жөн­деуден өткізу үшін жалпы 4 млрд тең­геден астам қаражат қаралған. Жыл соңына дейін олардың жартысы толық жөндеуден өтеді. Жуырда пайдалануға берілген мектептердің екеуі

– Келес ауданында. Екеуі де 300 орын­­ға лайықталған, заманауи үлгіде са­лын­ған. Ал Сауран ауданында зама­науи үлгідегі үш жаңа мектеп пайдалануға берілді. «Жаңа Иқан» мектебіне 400-ге жуық оқушы қабылданып, 50-ге жуық ұстаз, 10 кіші қызметкер жұмыспен қамтылды. Ал «Дарын KZ» мектебінің алғашқы оқушылары болып 250-ден астам оқушы қабылданып, 40-қа жуық ұстаз бен 10 кіші қызметкер жұмысқа қабылдан­ды. Өңірдегі білім беру мекемелерінде «Жасыл Қазақстан» ұлттық жобасы­­ның «Экология болашағы» бағытын іске асы­ру мақсатында тиісті жұмыстар ат­қа­рылуда. Білім беру жүйесіне эко­логия­­лық аспектілерді интеграциялау аясын­­да облыс мектептерінде орта мектеп бағ­дарламасына сәйкес 9 – сынып оқу­­шы­лары «Экология негіздері» курсы­мен 100 пайыз толық қамтылған. Оқушы­лардың үздік жасыл тәжірибелер мен тех­нологияларға қолжетімділігін қамта­ма­сыз ету, оларды қосымша білім берумен қамту мақсатында облыс мек­тептерінде 75 мектеп жылыжайы жұмыс істейді. Алдағы оқу жылында мектеп жылы­жайларының санын 288-ге жеткізу жоспарланып отыр. Аталған мектеп жылыжайларында оқушылар «Экология не­гіздері» курсынан өтеді. Сонымен қатар облыс колледждерінде 16 жылыжай жұ­мыс істеп тұр. Өңірдегі 53 қосымша білім беру мекемелерінде 28 500 оқушы, мек­теп­тегі үйірмелерде 355 600 оқушы қо­сымша біліммен қамтылып, қамту көр­сет­кіші 70,1%-ды құрады. Жоспарға сәй­кес 2022 жылы қосымша біліммен қам­­тылған оқушылар үлесін 75,5%-ға жет­­кізу жоспарланған. Біліммен қамту бары­сында экологиялық-биологиялық ба­ғыт­қа басымдық берілген. Флора және фауна әлемі, жас эколог және жас натуралис­тер үйірмелері тұрақты түрде жұмыс жүргізеді.

Тұрғын үй құрылыс бағытында да жұмыс қызу. Облыста биыл 97 көпқабат­ты тұрғын үйдің құрылысы аяқталып, 6 мың отбасы қоныс тойын тойлайды. Яғни барлық қаржыландыру көздерінен 855 мың шаршы метр тұрғын үй (5 935 пәтер) пайдалануға беріледі. «Нұрлы жер» мемлекеттік тұрғын үй құрылысы бағдарламасы аясында құрылысы жүріп жатқан 5, 7, 9 және 12 қабатты үйлердің сапасы қатаң бақылауда. Жыл басынан бері жалпы алаңы 365,8 мың шаршы метр баспана пайдалануға берілді. Межеленген жоспар 61,6 мың шаршы метрге артық жүзеге асырылған. Оның ішінде халық қаржысына салынғаны 272,4 мың шаршы метрді немесе өткен жылдың сәйкес кезеңіне 101,5% болып қалыптасты. Жалпы, облыстағы құры­лыс жұмыстарының көлемі 7 айда 150 млрд теңгеге жуықтаған. Әкімшілік – іскерлік орталықта 60 көпқабатты үйдің құрылысы аяқталуға жақын.

Айтпақшы, облыстық энергетика және тұрғын үй-коммуналдық ша­­руа­шылық басқармасының мәлі­ме­тін­­ше, өңірдегі 7 аудан, қалада 21 орта­лық­тандырылған жылу қазандығы және 1 жылу электр орталығы жылыту мау­сымына дайын. Ал Кентау қала­сында орналасқан «ЖЭО-5» жылу орта­лығының жылыту маусымына дайын­дық жұмыстары қолға алынған. Өңірге қажетті көмір мен сұйық отын тасымалдануда.

Түркістан облысы