– Шанхай декларациясына қол қойған мемлекеттердің асыл мұраты
Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев Қытайдың Шанхай қаласында өткен Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңестің IV саммитіне қатысты.
Негізінен, Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңес бастамасын жүзеге асыру Қазақстанның сыртқы саясатында айрықша басымдыққа ие. Өйткені, бұл АӨСШК-ні шақыру туралы идеяны алғаш рет Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың 1992 жылы қазан айында БҰҰ Бас Ассамблеясының 47-сессиясында жария еткені белгілі. Яғни, қашанда жақсы бастаманың жаршысы болып жүретін Қазақстан Президенті АӨСШК тарихында да айрықша аталады. Бастаманың басты мәні әлемнің өзге өңірлерімен салыстырғанда мұндай тетік әлі жасала қоймаған Азия құрлығында қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша тиімді және әмбебап құрылым жасақтау бағытында бұрын жүзеге аспаған талпыныстарды қайта жаңғыртуда жатыр. Жұмыс атқарып келе жатқан жылдар ішінде АӨСШК Азиядағы бейбітшілікті, қауіпсіздік пен тұрақтылықты қамтамасыз етуге бағытталған ынтымақтастықты нығайту жөніндегі іргелі халықаралық форумға айналды. АӨСШК Азиядағы және бүкіл әлемдегі бейбітшілік, қауіпсіздік пен тұрақтылық арасында тікелей байланыс бар екенін ұғынуға негізделеді. Бұл халықаралық ұйымның құрылу жолындағы Қазақстан Президентінің айрықша рөлі жайында кешегі саммитте де жиі айтылды.
«АӨСШК бастамашысы – Нұрсұлтан Назарбаев. Біз оның үлкен саяси көрегендігі мен аймақтық қауіпсіздік пен әлемдегі бейбітшілікті қамтамасыз етуді өзінің парызы санайтын қасиетіне тәнтіміз», деп атап өтті Қытай Төрағасы Си Цзиньпин саммитте сөйлеген сөзінде. Оның айтуынша, АӨСШК-нің даму жолы көпжақты сенімді нығайтудың өзекті мәселелеріне, Азия елдерінің талаптарына жауап беретінін көрсетеді.
Мұндай жетістіктер бұл іске мұрындық болған Қазақстан мен қазіргі төрағалық етуші ел – Түркияның ауқымды үлесінсіз жүзеге аспас еді.
Қытай Төрағасы, сондай-ақ, өз сөзінде Түркия шахтасында жақында орын алған апатты жайдайға орай АӨСШК-ге мүше елдер атынан көңіл айта отырып, сөз ретін Кеңестің Іс басындағы төрағасы атынан келген Түркияның Сыртқы істер министрі Ахмет Давутоғлуға ұсынды.
Түркия Сыртқы істер министрі өз кезегінде Түркия Президенті Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңестің қауіпсіздік пен тұрақтылықты қамтамасыз етудегі рөліне тоқтала отырып, өткен жылдар ішінде Азия Кеңесі қауіпсіздік пен тұрақтылықты нығайту мәселесі жөніндегі беделді форумға айналып отырғанын тілге тиек етті. Түркия төрағалығы кезіндегі шараларды тізбектеп, атқарылған жұмыстың есебін берді.
Естеріңізге салсақ, АӨСШК-нің үшінші саммиті осыдан төрт жыл бұрын Түркияның Ыстамбұл қаласында өткен болатын. Ол кезде Кеңестің төрағалығы Қазақстанда болған. Ал АӨСШК-нің тәртібі бойынша саммитті төрағалықты қабылдайтын ел өткізеді. Ендеше, биылғы саммит Шанхайда өткізіліп отырғанының себебі белгілі. Түркия төрағалық тұғырын Қытайға табыс етеді.
Төрағалық тізгіні тиген соң Қытай Халық Республикасының Төрағасы қайтадан сөз алды. Ол өз сөзінде Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңесті одан әрі институттандыру бойынша бірқатар шаралар ұсынды.
Қытай тарапы бүкіл Азияны қамтитын АӨСШК-ні қауіпсіздік бойынша ынтымақтастық пен пікір алмасу алаңына айналдыруды ұсынады және соның негізінде аймақтық қауіпсіздік пен ынтымақтастықтың жаңа архитектурасын әзірлеуде, деді Қытай Төрағасы. Ол Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңеске мүше елдер Сыртқы істер министрлерінің отырысын жиі ұйымдастыруды, оның Хатшылығының қызметін кеңейтуді, форум аясында қорғаныс саласындағы консультация механизмін құруды, барлық 5 сала бойынша, яғни экономикалық, экологиялық, гуманитарлық, әскери-саяси, жаңадан туған сын-қатерлермен күрес мәселесін, сенім шараларының орындалуын бақылайтын жұмыс тобын құруды алға тартты.
Қытай басшысы, сонымен қатар, АӨСШК-нің инклюзивтілігі мен ашықтығын арттыру, басқа аймақтық және халықаралық ұйымдармен өзара ықпалдастығын тереңдету қажеттігін ұсынды. Си Цзиньпин «үш зұлымдықпен» – терроризм, экстремизм және сепаратизммен күресте жиі тәжірибе алмасатын ықпалдастық механизмі, яғни Азия елдерінің арнайы қызметтер форумы мен жылдам әрекет ету орталығы керектігін жеткізді.
Саммитте бұдан әрі Қазақстан Президенті, АӨСШК идеясының авторы Нұрсұлтан Назарбаевқа сөз кезегі ұсынылды. Мемлекет басшысы өз сөзінде алдымен саммитті әлемнің керемет мегополис қалаларының бірі – Шанхайда өткізіп отырған Қытай басшысына алғысын жеткізді. Одан соң өзінің АӨСШК бастамасын ойдағыдай тиімді жүзеге асыруға барынша ықпал етіп, ұйымның жұмысына үлес қосқан Түркия Президенті Абдулла Гүлге ризашылығын білдірді.
Қазақстан Президенті келесі кезекте АӨСШК идеясын БҰҰ Бас Ассамблеясының 47-сессиясында жариялаған сәттен бері биыл 22 жыл және оның іс жүзіндегі қызметі басталғанына 12 жыл толатынын атап өтті. Сондай-ақ, ол елеулі жұмыстар атқарған Түркия тарапының Кеңестегі қызметіне алғысын білдірді.
Биылғы саммиттің тарихтағы ең салиқалы жиын болуының нышандық мәні бар. Ол 26 мүше мемлекеттің, 7 байқаушы мемлекеттің, 4 халықаралық ұйымның, сондай-ақ, форум қонақтарының басын қосты. Бүгін Катар және Бангладеш АӨСШК-нің толыққанды мүшелігіне өтті. Олардың қосылуы форумымыздың шекарасы мен географиясын айтарлықтай кеңейтті. Болашақта оған біздің құрлықтың өзге мемлекеттері де қосылады деп ойлаймыз, деді Қазақстан басшысы.
Нұрсұлтан Назарбаев жаңа қауіптер мен сын-қатерлердің пайда болуына байланысты әлемдік құрылымдағы кейінгі кездері байқалып отырған түбегейлі өзгерістерге назар аударды. Бұл жағдай біздің форумның қажеттілігін арттыра түседі, сондай-ақ, бізден барынша ынтымақты болуды, АӨСШК мақсаттары мен міндеттерін сапалы жүзеге асыруды талап етеді. Әскери-саяси саладағы сенім шаралары тұжырымдамасын қабылдау әлі де маңызды деп санаймын. Лаңкестікті жою және өркениеттер арасындағы үнқатысуға ықпал ету туралы АӨСШК декларациясын қабылдау осы бағыттағы алғашқы бірлескен қадам болды. Қазақстан АӨСШК мен ШЫҰ арасында өзара түсіністік туралы меморандумға қол қойылуын құптайды, деді Қазақстан Президенті.
Қазақстан басшысы Азия халыққа мейірімділік пен бірлік құндылығын сіңіретін барлық дәстүрлі діндердің бесігі екенін атап өтті. Сонымен бірге, Азия өңірі ядролық қаруы бар және өз әскери әлеуетін белсене арттырып отырған мемлекеттер мейлінше көп шоғырланған аймақ болып саналатынына назар аударды. Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстанның қуаты жағынан әлемдегі төртінші ядролық арсеналдан өз еркімен бас тартып, Семей ядролық полигонын жапқанын, қазіргі кезде ядролық қаруға қарсы жаһандық қозғалысқа белсене атсалысып отырғанын қаперге салды. Қазақстан Президенті, сондай-ақ, топтық ойлау үрдісінің сақталып отырғанына, елдер арасындағы қарым-қатынаста сенім мен ашықтықтың жетіспейтініне тоқталды.
Бұл бүкіл ядролық таратпау үдерісіне елеулі нұқсан келтіріп, соңғы он жылда, соның ішінде, Ядролық қауіпсіздік жөніндегі жаһандық саммиттер аясында қол жеткен барлық жетістікті түгел жоққа шығаруы мүмкін. Нақ осы себептен мен Ядролық қарусыз бейбітшілікке қол жеткізу жөніндегі жалпыға ортақ декларация әзірлеуді және қабылдауды ұсындым. Мен бұл идеяның жақтаушысы болдым және солай болып қала беремін. Өңірлік ядросыз аймақтар аясын бұдан әрі кеңейту оны жүзеге асыруға жақсы негіз болады, деді Қазақстан басшысы.
Нұрсұлтан Назарбаев осы айдың басында «ядролық бестік» мемлекеттері Орталық Азиядағы Ядролық қарусыз аймақ жөніндегі шартқа мүше елдерге кепілдік беру туралы хаттамаға қол қойғанын еске салды. Бұл оқиға Орталық Азия өңірінің қауіпсіздігін нығайтумен қатар, жалпы жаһандық таратпау режімінде де маңызды белес болып отыр. Болашақта ядролық қарусыз мәртебесін алған өзге өңірлер үшін де осындай аймақ құрылады деп үміттенеміз, деді Қазақстан Президенті. Сонымен бірге, бейбіт атом энергетикасын дамыту кедейшілікті, жұмыссыздықты, азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелерін шешу үшін маңызды екенін айтты.
Қазақстан Президенті қауіпсіздік тұрғысынан жіті назар аударуды қажет ететін салаларға назар аударды. Соның бірі – Ауғанстандағы ахуалды тұрақтандыру. Елдегі биліктің бейбіт жолмен ауысуындағы маңызды қадам болатын Ауғанстандағы президент сайлауының өткізілуін құптаймыз. Қазақстан халықаралық қоғамдастықтың Сириядағы жағдайды реттеуге күш-жігер жұмсап отырғанын қолдайды. Солтүстік Африка мен Таяу Шығыс мемлекеттеріндегі жағдайдың тезірек тұрақтандырылуын жақтаймыз. Украинадағы барлық мүдделі тараптарды ішкі саяси жағдайды тұрақтандыру мақсатындағы бейбіт үнқатысуға шақырамыз, деді Мемлекет басшысы.
Нұрсұлтан Назарбаев экономикалық ынтымақтастықты кеңейту АӨСШК қызметінің негізгі бағытының бірі екеніне тоқталды. Бүгінде Азия – «әлемдік экономиканың локомотиві». Әлемнің экономикасы озық 20 елі тобына Азияның алты елі кіреді. АӨСШК мемлекеттері үлесіне әлемдік ІЖӨ-нің үштен бірі тиесілі. Біздің өңірдің экономикалық дамуын көбіне жаһандық трендтер айқындайды. Біз әлемдік экономикалық дағдарыстың жағымсыз салдарларын еңсеруде пәрменді шаралар қолдана алмаған бүгінгі G-8, G-20 форматтары мен өзге де бірлестіктерді білеміз. Сондықтан да мен 2012 жылы «G-GLOBAL» бастамасын көтердім. Бұл тұғырнама әлемнің XXI ғасырдағы іргелі қағидаттарын қамтиды. «G-GLOBAL» жобасы жалпы әлемдік деңгейде де, өңірлік деңгейде де тиімді шешімдер іздестіруге септігін тигізеді, деді Қазақстан Президенті.
Қазақстан басшысы азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету ең өзекті мәселенің бірі болып отырғанын, ол үшін өңірдің барлық мемлекетінің кешенді күш-жігері қажеттігін, соның ішінде, АӨСШК желісі бойынша азық-түлік өндірісіне байланысты нақты тетіктерді әзірлеу керектігін айтты.
Нұрсұлтан Назарбаев аграрлық сектор үшін де басқа салалар сияқты қолжетімді көлік жүйесін құрудың маңызы зор екенін және бұл үшін Ұлы Жібек жолын қайта жаңғыртудың қолайлы негіз болатынын атап өтті. ҚХР Төрағасы Си Цзиньпиннің Жібек жолының инфрақұрылымдық қорын құру идеясы аса маңызды мәнге ие. Қазақстан Азия құрлығының дәл орталығында орналасқандықтан, біз Жібек жолы жобасының штаб-пәтерін Алматыға көшіру туралы ұсыныс жасағымыз келеді. Ол Азия мен Еуропа мемлекеттерін жалғай отырып, әлемдегі мейлінше ірі көлік жүйесіне айналады, деді Нұрсұлтан Назарбаев.
Қазақстан Президенті әлемдік экономиканың өсуімен бірге, заманауи технологиялар мен энергетикалық ресурстарға қолжетімділік мәселесі барған сайын өзекті болып келе жатқанына назар аударды. Азия елдеріндегі энергия ресурстары импорты 2020 жылға қарай 80%-ға жетеді. Бұл сұраныстар әлемдік энергия ресурстары нарығындағы елеулі қатысушы болып саналатын елдер секілді өңірдің үдемелі дамуына Қазақстанның қосатын үлесін айқындайды. Сонымен бір мезгілде, баламалы энергия көздерін дамыту және экологиялық таза технологияларды әзірлеу мәселесі алдыңғы орынға шығады. 2017 жылы Астанада «Болашақтың энергиясы» тақырыбымен ЭКСПО халықаралық көрмесі өтеді, дей келіп, Қазақстан Президенті АӨСШК-ге мүше мемлекеттерді көрме жұмысына барынша белсене қатысуға шақырды.
Қазақстан Президенті кез келген елдің интеграциялық таңдауы – халықтың әл-ауқаты мәселесі екенін атай отырып, экономикалық интеграция үрдістерінің маңыздылығына тоқталды. Қазақстан Еуразиялық экономикалық одақты Ресей және Беларусьпен бірге нақ осы тұрғыдан құрады. Еуразиялық одақ Азия мен Еуропаның арасындағы сауда-экономикалық байланыстарды нығайтатын дәнекерге айналады, деді Нұрсұлтан Назарбаев осы орайда.
Нұрсұлтан Назарбаев өз сөзінде АӨСШК арқауында Азиядағы қауіпсіздік және даму жөніндегі ұйым (АҚДҰ) құру қажеттігіне сенімді екенін білдірді. Ол ЕҚЫҰ-ға сындарлы бәсекелес болуы тиіс. Өзара ынтымақтастық пен өзара түсіністік болмайынша, шығыс дәстүрлері мен құндылықтарын ескермейінше, Батыс Шығыстан тысқары, орнықты дами алмайды, деді Қазақстан басшысы.
Нұрсұлтан Назарбаев әлемде алты жыл бұрын басталған жаһандық дағдарыс әлі күнге дейін еңсерілмегенін, ол қаржы-экономикалық саланы ғана емес, әлеуметтік-саяси және мәдени-рухани саланы да қамтып, ұлғайып келе жатқанын айтты. Бұл – жүйелі сипаттағы, бүкіл өркениетке ортақ дағдарыс. Сондықтан бізге, Азия елдеріне құрлықты бейбіт түрде өркендетумен өзіміз айналысу қажет. АҚДҰ бұл үдерістегі маңызды құрылымға айнала алар еді. АӨСШК-ге мүше мемлекеттер басшыларын осы мәселенің шешімін кейінге қалдырмауға шақырамын, деді Қазақстан Президенті.
Соңында Мемлекет басшысы достықтың негізі болып саналатын өзара сенім болашақ халықаралық ұйымның негізгі ұстынының біріне айналуы мүмкін екенін айтып өтті.
Саммитте сөз сөйлеушілер АӨСШК-ні құрудың бастамашысы Нұрсұлтан Назарбаевқа алғыстарын айтып, ұйымның өңір елдері арасындағы көпқырлы өзара ықпалдастықты қамтамасыз етудегі тиімділігі жоғары екенін атап көрсетті.
Бүгінде АӨСШК Азия аумағы мен халқының 90 пайызын қамтитын 26 мүше мемлекеттің басын біріктіріп отыр. 8 ел мен 4 халықаралық ұйым, оның ішінде, БҰҰ бақылаушылар мәртебесіне ие. Ал кешегі самитте АӨСШК құрамына, жоғарыда айтылғанындай, Катар мен Бангладеш қосылды. Қазіргі уақытта Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңеске мүше мемлекеттер мыналар: Ауғанстан, Әзербайжан, Қытай, Моңғолия, Мысыр, Үндістан, Иран, Израиль, Қазақстан, Қырғызстан, Пәкістан, Палестина, Корея Республикасы, Ресей, Тәжікстан, Таиланд, Түркия және Өзбекстан, ал бақылаушы мемлекеттер: Вьетнам, Индонезия, Малайзия, Жапония, Украина және АҚШ.
Тарихқа көз жүгіртсек, әу бастан-ақ Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңес шақыру туралы идея бірқатар Азия мемлекеттерінен және БҰҰ, ЕҚЫҰ, АМЛ (Араб мемлекеттерінің лигасы) сияқты халықаралық ұйымдардан қолдау тапты. Бастаманы жүзеге асыру барысында Азия елдері СІМ сарапшыларының кездесулері өткізілді. Алғашқы кездесу 1993 жылы сәуірде өтті. Екінші басқосу 1993 жылғы тамыз-қыркүйекте, ал үшіншісі 1994 жылы қазанда болды. Кездесулерге қатысушылар өңірдегі түрлі алауыздықтардың аймақтағы мемлекеттер тарапынан қауіпсіздік пен ынтымақтастық мәселелерінде ортақ көзқарастар қалыптастыруға кедергі бола алмайтынын атап өтісті. Үшінші кездесудің нәтижесінде Кеңестің құжаттарын дайындау міндетіне кіретін Арнаулы жұмыс тобын құру туралы шешім қабылданды.
Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары кеңесінің бірінші саммиті 2002 жылы өтті. Оған Қазақстан, Ресей, Қытай, Пәкістан, Түркия, Моңғолия, Қырғызстан, Тәжікстан және Ауғанстан басшылары, Әзербайжан мен Үндістанның премьер-министрлері, Иран, Мысыр (Египет), Палестина және Израильдің өкілетті ресми тұлғалары, бақылаушы мемлекеттер мен ұйымдардың өкілдері қатысты. Ал министрлердің 1999 жылы қыркүйекте Алматыда өткен бірінші кездесуінде қабылданған, АӨСШК-ге мүше мемлекеттердің арасындағы қарым-қатынастарды реттейтін Қағидаттар декларациясы мен Алматы актісі және Бірінші саммит барысында қабылданған АӨСШК жарғысы – Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңестің ең басты құжаттары болып саналады.
АӨСШК бүгінде Азиядағы қауіпсіздік және ынтымақтастық үдерістеріне атсалысып, өзін халықаралық деңгейдегі беделді ұйым ретінде танытып отыр. Әрине, барлық іс бірден басталып, бірден жүре қойды десек, артық айтқандық болар. Дегенмен, көптеген кездесулер, кеңесулер қорытындысында Кеңес жұмысы алға басып, оған мүше мемлекеттер өз алдына, аймақтың өзге елдерінің тарапынан да Азия Кеңесіне деген ынта-ықылас күшейіп келеді.
Кеше Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев АӨСШК-нің IV саммиті аясында Иран Ислам Республикасының Президенті Хасан Руханимен кездесті. Кездесу барысында екіжақты ынтымақтастықты тереңдету мәселелері, сондай-ақ, халықаралық күн тәртібіндегі өзекті тақырыптар талқыланды. Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстанның Иранмен әрдайым өзара тиімді және жемісті ынтымақтастықты дамыту қағидатын ұстанып келгенін атап өтті.
Өз кезегінде Х.Рухани Қазақстан Иран үшін жақын көрші әрі маңызды ел екеніне тоқталды және Қазақстан – Түрікменстан – Иран теміржолы екіжақты сауда қарым-қатынасының дамуына оң әсерін тигізеді деп үміттенетінін атап көрсетті.
Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев АӨСШК ІV саммитінің соңында оның қорытындысы бойынша өткен бірлескен баспасөз мәслихатына қатысты. Қазақстан Президенті АӨСШК төрағалығына Қытайдың кірісуіне байланысты ҚХР Төрағасы Си Цзиньпинді құттықтады, сондай-ақ, саммитті жоғары деңгейде ұйымдастырғаны үшін алғыс айтты.
ҚХР төрағалығымен өткен кезекті саммит біздің мақсаттарымыздың бір екендігін тағы да айғақтады және АӨСШК-ні мүлде жаңа деңгейге көтерді. Үнқатысуды бұдан әрі тереңдетуге ниетті екенін көрсетті. Біздің форумның шекарасы Азия құрлығының ауқымды бөлігі мен халқын қоса қамтып жатыр. Бұл идеяны мен 22 жыл бұрын, БҰҰ Бас Ассамблеясының 47-сессиясында алғаш рет жарияладым және соңғы 12 жылда АӨСШК толыққанды жұмыс істеп келеді. Биылғы саммит ең салиқалы жиын болды, бұл Азияның өркендеуіне қызмет ететін нақты тетік ретінде оған деген қызығушылық туындап отырғанын көрсетеді. Форум кеңістігі қауіпсіздік пен тұрақтылыққа үлес қосқысы келетін жаңа мүшелердің қосылуы арқылы бұдан әрі де кеңейе түсетіндігіне сенімдімін, деді Қазақстан басшысы.
Нұрсұлтан Назарбаев АӨСШК құрылғаннан бері қол жеткізілген қомақты нәтижелерге де тоқталды. Алматыда форум Хатшылығын құру – негізгі жетістіктеріміздің бірі. Осы сәтті пайдалана отырып, Хатшылықтың барлық қызметкерлері мен сарапшыларға саммиттің дайындық жұмыстарын атқарғаны үшін ризашылық білдіргім келеді. Жұмыс органын құру үнқатысу алаңын толыққанды халықаралық институтқа айналдырудың басы болды. Сенім шаралары каталогын қабылдау арқылы біз Кеңестің мандатын айқындай алдық. Атап айтқанда, әскери-саяси, экономикалық, экологиялық және адами өлшемдерде үдемелі және жемісті жұмыстар жүргізілуде. Бүгін АӨСШК мен ШЫҰ арасында Өзара түсіністік туралы меморандумға қол қойылды. Ол беделді әрі қажет екі құрылымның күш-жігерін жұмылдыруға бағытталған, деді Қазақстан Президенті.
Қазақстан басшысы IV саммиттің басты қорытындысы ретінде форумды бұдан әрі дамытуға және қатысушы мемлекеттердің тиімді іс-қимылына бағытталған АӨСШК Шанхай декларациясы қабылданғанын атап өтті. Нұрсұлтан Назарбаев Шанхайдағы саммит Кеңес тарихында ғана емес, қазақ-қытай қатынастарының жылнамасындағы айтулы оқиға болғанын айрықша айтты.
Мен осы күндері Қытай Халық Республикасына мемлекеттік сапар жасадым. Біздің келіссөздеріміздің қорытындысы екіжақты қарым-қатынастарымызды мүлде жаңа деңгейге шығарды. Осы форумның бастамашысы ретінде Қазақстан АӨСШК-дегі Қытайдың төрағалығына айрықша үміт артатынын атап айтқым келеді. ҚХР Төрағасының Азия қауіпсіздігінің жаңа тұжырымдамасы мен Жібек жолының төңірегінде «экономикалық белдеуді» дамыту туралы ұсынысы – барлық мемлекеттердің игілігіне қызмет ететін, алысты көздеген маңызды бастама. Табыстарымызды еселеу, сондай-ақ, «бірлігімізді әралуандығымыздан іздеуді» жалғастыру үшін Бейжің үлкен әлеуетке ие болып отыр, деді Нұрсұлтан Назарбаев.
Қазақстан Президенті АӨСШК-ні Азиядағы қауіпсіздік және даму ұйымына трансформациялау жөнінде ұсыныс айтқанын еске салды. Сондай-ақ, Кеңес негізінде пәрменді азиялық өңірлік ұйым құру үшін Қытайдың бар күш-жігерін жұмылдыратынына сенім білдірді. Соған орай, Мемлекет басшысы форумға мүше мемлекеттердің басшыларын өңірлік және жаһандық сын-қатерлерге ұжым болып қарсы тұру тетігін қалыптастыруды кейінге қалдырмауға шақырды. Өйткені, бұл елдердің орнықты дамуы мен халықтардың өркендеуі үшін жасалған тарихи қадам болмақ.
Өз сөзінде ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин саммит барысында Азиядағы қауіпсіздіктің ең өзекті және көкейкесті мәселелері жөнінде терең пікір алмасылып, АӨСШК-ні одан әрі дамыту жайы талқыланғанын айтты. Біз түрлі салалардағы сенім шараларын әзірлеу және жүзеге асырудағы ұйым қол жеткізген прогресті және оның 20 жылдан астам уақыт ішіндегі Азиядағы қауіпсіздік пен тұрақтылықты қамтамасыз ету ісіне қосқан үлесін жоғары бағалаймыз. Кеңестің өз артықшылықтары бар және ол Азиядағы қауіпсіздікті қамтамасыз етуде үлкен рөл атқара отырып, өркениеттер арасындағы үнқатысу үшін нақты негізге ие болды деп ойлаймыз. Біз Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың ұйымның қалыптасуы мен дамуына қосқан айрықша үлесін жоғары бағалаймыз, деді ҚХР Төрағасы.
Түркияның Сыртқы істер министрі Ахмет Давутоғлу ҚХР төрағалығы АӨСШК қызметінің жаңа парағын ашады деген пікір білдірді.
АӨСШК-нің кезекті IV саммиті Кеңеске қатысушы елдер басшылары мен халықаралық беделді ұйымдар өкілдерінің құрлықтағы ынтымақтастық пен сенім шараларына аса мүдделілік танытып отырғанын айғақтап берді. Және де Қазақстан басшысының бастамасымен құрылған форумның салмағы уақыт өткен сайын арта түсіп келе жатқанын көрсетті.
Динара БІТІКОВА,
«Егемен Қазақстан» – Шанхайдан (Қытай).
Суреттерді түсіргендер С.БОНДАРЕНКО, Б.ОТАРБАЕВ.
