Коллажды жасаған Зәуреш СМАҒҰЛ, «EQ»
АХҚО реттеуші режімінің маңызды міндеттерінің бірі – қаржы орталығының юрисдикциясында тіркелген компаниялар қызметінің айқындық дәрежесін, яғни заңдылығын арттыру үшін көлеңкелі бизнеске қарсы шаралар кешенін әзірлеу. Атап айтқанда, ақшаны жылыстатуға қарсы күрестің қаржылық шараларын әзірлеу тобының (FATF) стандарттары мен ұсынымдарына сәйкес Қаржы қызметтерін реттеу жөніндегі комитет (AFSA) ақшаны жылыстатуға, терроризмді қаржыландыруға және санкцияларға қарсы күрес бойынша АХҚО ережелерін әзірледі. Мысалы, қаржы орталығы іске қосылғалы бері түпкілікті бенефициарлық меншік иесін ашу ережелерін енгізді. Бұл өз құзыреті арқылы заңсыз қаржы ағындарына тосқауыл мақсатында дайындалды. Бұл халықаралық ұйымдарға бизнесті ашық және олардың беделіне қауіп төндірмейтіндей етіп жүргізуге мүмкіндік береді.
Finreview.info ресурсының хабарлауынша, осы жылы Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы «Астана» халықаралық қаржы орталығының салық режімінің салық ашықтығының жаһандық стандарттарына сәйкестігін мойындады. Бұл АХҚО-да зиянды салық тәжірибесі аясында өз юрисдикциясын пайдалануға қарсы тұру үшін жеткілікті құралдар бар екенін білдіреді.
Осы мақсатта 2021 жылғы желтоқсанда AFSA ЭЫДҰ ұсынысы бойынша және Қазақстанның Қаржы министрлігімен келісе отырып, корпоративтік табыс салығын, қосылған құн салығын төлеу бойынша салықтық жеңілдіктерді қолданатын АХҚО қатысушыларының нақты қатысуы туралы ережені қабылдады.
Бұл ереже не үшін қажет? Халықаралық қаржы орталықтары (АХҚО-ны қоса алғанда) өз қатысушыларын бірқатар қызметті көрсетуден – банктік, сақтандыру, инвестициялаудан алған табыстары бойынша корпоративтік табыс салығын төлеуден босатады. Дегенмен әлемдік тәжірибе көрсеткендей, мұндай артықшылықтардың кері жағы жеңілдікті тәртіпті теріс пайдалану тәуекелдері болуы мүмкін.
ЭЫДҰ деректері бойынша ұлттық заңнамадағы кемшіліктердің және әртүрлі елдердің салық жүйелері арасындағы сәйкессіздіктердің салдарынан мемлекеттер жылына 100-240 млрд доллар жоғалтады. Бұл әлемдік корпоративтік табыс салығы түсімінің 4-10 пайызына тең.
Қарапайым мысалды қарастырайық. Депозиттерді қабылдау және шот ашу үшін АХҚО реттеушісі лицензиясы бар бір банк басқа елдердегі клиенттерге қызмет көрсетеді делік. Мұндай банк қазақстандық қаржы орталығының нақты юрисдикциясында болмауы мүмкін, бірақ АХҚО-дан тыс алынған табысқа салықтан босату мүмкіндігін пайдаланады. Бұл жағдайда банк бірден бірнеше юрисдикцияға – оның ішінде лицензиясы бар АХҚО-ның өзіне, сондай-ақ ол нақты жұмыс істейтін елдерге зиян келтіреді.
«Қатысушылардың нақты қатысуы туралы Ережені қабылдау арқылы АХҚО Қазақстанның BEPS (Base Erosion and Profit Shifting) стандарттарын сақтауы үшін ЭЫДҰ-ның «экономикалық қатысу» талабын енгізу туралы ұсынымдарын орындады. Ережеге сәйкес енді аталған салық жеңілдіктерін пайдаланатын қаржы орталығының резиденттері АХҚО-да бар екенін растауы керек. Мәселен, біз мысалға алған банк АХҚО-да кіріс әкелетін негізгі қызмет түрлерін жүзеге асыруы керек, сондай-ақ жұмсалған шығындар мен қызмет көлеміне тартылған қызметкерлер санының сәйкестігін дәлелдеу қажет. Бұл АХҚО-дан тыс қызмет нәтижесінде алынған пайда салықтан босатылмайды дегенді білдіреді», деп жазды Finreview.info.
АХҚО-ның көлеңкелі экономикамен және зиянды салық қызметімен күрестегі халықаралық деңгейде мойындалуы Қазақстанда бизнеспен айналысқысы келетіндер үшін, отандық кәсіпкерлер үшін, өз капиталымен елімізге кіруге ниетті шетелдік компаниялар үшін триггер болуы мүмкін.
«Қазіргі таңда АХҚО трансшекаралық бизнес үлгісі бар компаниялар үшін толыққанды алаң болып саналады. Ағылшын және Уэльстің жалпы заңдарына негізделген күшті құқықтық база және қолайлы реттеу режімі қаржы орталығына қатысушылардың қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз етеді және олардың салық жеңілдіктерін теріс пайдалануына жол бермейді. ЭЫДҰ жоғары бағалаған ашық салық жүйесін құру – жаңа Қазақстанның дамыған экономика жолындағы қадамдарының бірі ғана», дейді Finreview.info сарапшылары.
