Әдебиет • 15 Қараша, 2022

Трейси Чи және «Біз азат емеспіз»

195 рет
көрсетілді
4 мин
оқу үшін

Бір роман – бір әлем. Кейде бір жақсы кітап бір ұлтты, бір мәдениетті өзгелерге танытып жатады. Бұл қа­зіргі қалыптасқан құбы­лыс. Жапон жазушысы Трейси Чидің «Біз азат емеспіз» атты романы Екін­ші дүниежүзілік со­ғыс кезінде Америка Құра­ма Штаттарында жап­пай түрмеге қамалып, тағ­дыры талқыға түскен екін­ші ұрпақ жапон-амери­калық жастардың өмірі­н­ің қалай өзгергені, Сан-Францискодағы Жапон­таун қаласында бірге өскен он төрт жасөспірімнің қо­ғамға көзқарасы туралы шығарма. Олар өзара қайшылықта болса да, бір-бірімен тығыз байланыста өмір сүреді.

Трейси Чи және «Біз азат емеспіз»

Жапон текті 100 000-нан астам адам өз үйлерінен қуы­лып, қаңырап бос қалған түр­меге қамалады. Оқиға осы тұс­тан әрі қарай өрбиді. Солардың ішінде түрме лагеріне қамал­ған он төрт достың және олар­дың отбасыларының басынан кешкен оқиғалары көзбен көргендей шынайы баяндалады. Кітаптың әр тарауы әртүрлі жасөспірімдердің көзқарасын сипаттайды, олардың жасы өскен сайын, уақыт алға жылжыған сайын оқиға хронологиялық түрде дамып отырады. Жазушы кейбір оқиғаның бір бөлігін айту арқылы өзіндік ерекше әдіс таба білген. Бұл шығарма New Yor Times-тың бестселлер кітаптарының тізімінде тұр.

Романның  бірінші бөлі­мін­де жасөспірімдер Сан-Францис­кодағы Жапантаунның бір ауданында тұрады. Кейбіреулерін ақ нәсілділер қудалап, «еліңе қайт» деп кеудесінен итереді, сат­қынсыңдар деп айыптайды. Бұл шын мәнінде, Батыс қоғамындағы эмигранттардың ба­сынан өткізген сан түрлі оқи­ға­ла­ры­ның бір парасы ғана дерсіз.

Алдынан небір қиындықтар кездессе де, арманшыл жас­тар кері қайтпайды. Алға жүре береді, өмірді әрі қарай жал­ғастырады. Тіпті ештеңеден тай­салмай, кейде көңіл көтеру үшін софтбол және бейсбол командаларын құрады, жақын маңдағы қауымдас командалармен қарсы ойындар ойнады. Қалай болса да,  олардың іс-әрекеттерінен Америкаға деген адалдық менмұндалайды.

Шығарманың шынайы да ­нанымды суреттелуінің бір себебі автор Трейси Чидің кей туыстары да сол лагерьде қа­малуы болса керек. Шын­дықтан тыс­қары ештеңе жоқ. Біз өткен дәуірдегі тарихи оқиғаларды  бұр­малайтын ақ қағазға түсірсек, соның өзі тарих үшін үлкен жетістік болмақ. Олай болмаса, онда тарихтың қайталану заңдылықтарын түсіну қабі­летімізді жоғалтамыз. Бірақ шын­дық пен тарих қатар жүрсе, көркем шығарманың өзегі де, оқырманға берері де мол болары даусыз.  Минноу – осы романдағы басты кейіпкер. Ол айналасындағы түрлі қоғамдық құбылыстарға назар салып, ертерек есеюді ойлайды. Бұл Америка тарихындағы қайғылы кезеңнің әсерлі оқиғасы.  

Бір сөзбен айтқанда, бұл роман төзімділік туралы әңгі­мелердің жиынтығы. Адам бала­сының мына өмірде мыңда­ған, миллиондаған күрестерде жеңіп барып азаттыққа, еркін өмір­ге, бәріміз іздеп жүрген бақыт­қа қол жеткізетінін айтқысы кел­ген тамаша туындының бірі де осы.

Кітаптың соңында автор осы шығармасы туралы: «1942 жылы Перл-Харбор бомбаланған­нан кейін Америка Құрама Штат­тарында жапондарға қарсы басқаша көңіл күй пайда болды, менің ата-әжем үйінен қуылып, жүз мыңнан астам жапондық­тар қамалған түрме лагерінде отыруға мәжбүр болды. Әу бастан бұл оқиға менің отбасыма қатысты екенін білдім, өйткені бұл тарих – менің тарихым», деп жазады. Жазушының осы сөзінен кейін біз бұл кітаптағы оқиғаның шынайы өмірде бол­ғанын, автор өз отбасының басынан өткен ауыр тағдырды роман етіп жазғанын түсіндік. Ол бұл романын жазу арқылы АҚШ-тағы жапондықтардың қандай қиын күндерді өткізгенін жаңа ұрпаққа түсіндіргісі келген сияқты.