1989 жылдан 2002 жылға дейін Қытай компартиясының Бас хатшысы және 1993 жылдан 2003 жылға дейін ҚХР төрағасы қызметін атқарған Цзянь Цзэминь билікке атақты Тяньаньмэнь алаңындағы наразылықтардан кейін келген еді.
Цзянь Цзэминь – Қазақстан –Қытай қатынастарында ерекше рөл атқарған саяси тұлға. Дәл соның тұсында ҚХР КСРО-да болған көрші республикаларға назар аудара бастады. Цзян Цзэминьнің тұсында Қытай – 1991 жылғы 27 желтоқсанда Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін мойындау туралы жариялаған үшінші ел, ал Қазақстан – Қытаймен елшіліктер деңгейінде дипломатиялық қатынастар орнатқан Орталық Азия өңірінің бірінші мемлекеті.
Қазақстан мен Қытай арасындағы дипломатиялық қатынастардың тамыры тереңде жатыр десек, екі ел арасындағы байланыстың беріктігі дәл осы Цзянь Цзэминь тұсында орныққанын айта кеткен жөн. Өйткені жылдар бойғы Қытай мен Қазақстанның табысты ынтымақтастығының ең жоғары бағасы – шекаралық проблемаларды жан-жақты және түпкілікті шешу осы кезбен – Цзэминьнің ел тізгінін ұстаған онжылдықпен тұспа-тұс келеді. Ол тіпті Қытай – Қазақстан шекарасы «екі ел халықтары арасындағы достықтың байланыстырушы буынына айналатынын» мәлімдеген еді.
Естеріңізде болса, Қазақстан мен Қытай 1994 жылы 26 сәуірде Қазақстан мен ҚХР арасындағы мемлекеттік шекара туралы тарихи келісімге қол қойды. Бұл – қазақ тарихының жаңа бетін ашқан маңызды құжат. Бұлай деуімізге себеп – ғасырлар бойы мойындалмай келген біздің аумақтық тұтастығымызды алып Қытайдың мойындап, Шекара туралы шартқа қол қоюына әлемдік қоғамдастық соңғы сәтке дейін сенімсіздік танытқан еді.
1997 жылдың 24 қыркүйегінде «Қазақстан мен ҚХР арасындағы Қазақстан – Қытай мемлекеттік шекарасы туралы қосымша келісімге» қол қойылды. Ал 2002 жыл – ҚХР төрағасы қызметінен кетерден бір жыл бұрын Бейжің қаласында «Қазақстан – Қытай шекарасын демаркациялау туралы хаттамаға» қол қойылды. Осылайша, Қазақстан – Қытай мемлекеттік шекарасын халықаралық-құқықтық ресімдеудің нәтижесінде ұзындығы 1783 шақырым болатын мемлекеттік шекараға 688 шекара белгісі орнатылды. Оның 346-сы елімізге тиесілі болса, 342-сі Қытай жағында. Екі елдің мемлекеттік шекаралар туралы толық уағдаластыққа қол жеткізуінің маңыздылығы – Қазақстанның бүкіл тарихында тұңғыш рет Қытаймен халықаралық деңгейде танылған және заңды ресімделген мемлекеттік шекараға ие болғандығында жатыр.
Еліміз үшін маңызы ерек, тарихи мәні бөлек осы үш құжат Цзянь Цзэминьнің билік басында отырған кезінде жасалған еді. Тату көршілік пен достықты нығайту, көрші Қазақстанмен достық қарым-қатынасты сақтау және елімізді стратегиялық серіктес ретінде қарастыру – міне, Цзэминьнің билікте отырған кезінде ҚХР-дың белгіленген бағыты пен мемлекеттік саясаты осындай.
Қытай – Қазақстан байланыстарын одан әрі нығайту жөнінде Цзянь Цзэминь енгізген ұсыныстардың алдыңғы қатарында екі ел арасындағы достықты ұрпақтан-ұрпаққа дамыту идеясы тұрды. ҚХР мен Қазақстан арасындағы тату көршілік, достық және ынтымақтастық туралы ең алғашқы келісімге қол қойылар тұста да Қытайдың сол кездегі басшысы «екі ел халықтарының достықты ұрпақтан-ұрпаққа тереңдетуге деген шын жүректен ұмтылғанын қалаймын» деген еді. Сондықтан да болар, ХХІ ғасырдағы екіжақты қатынастарды кеңейту бағыттарының бірінде өзара сенімділікті тереңдету және ынтымақтастықты жандандыру қажеттігі тұрды. Сол себепті де, қазақ елі Цзэминь билігін «екі ел арасындағы берік достықты нығайтуға сүбелі үлес қосқан кезең» деп бағалайды.
