Бұл ретте Президент азық-түлік бағасын өсірмеу үшін басты бағыттар бойынша нақты жұмыс жүргізу керек екеніне тоқталды.
– Азық-түліктің бағасы жыл мезгіліне қарай қатты өзгереді. Күзде су тегін нәрсе көктемде шарықтап шыға келеді. Мұның шешімі біреу ғана – қойма инфрақұрылымын жасау керек. Бірақ бұл бағыттағы жұмыс баяу жүріп жатыр. Былтыр 83 мың тонна өнім сақтайтын қойма салу жоспарланғанмен, оның 64 мыңы ғана пайдалануға берілді немесе жоспар 77 пайызға орындалды. Биыл жұмыс біршама жандана түсті: 98 мың тонналық қойма салу жоспарланып, соның 87 мың тоннасы қазірдің өзінде іске қосылды. Дегенмен бұл бағыттағы шаруаны әлі де ширата түсу керек. Қазіргі таңда азық-түлік қауіпсіздігі елді өркендетудің басты шарты екенін түсіну қажет. Агроөнеркәсіп кешенін, әсіресе ауыл шаруашылығы өнімін өңдеуді дамыту Үкімет пен әкімдер үшін басты басымдық болуға тиіс, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев Үкіметтің кеңейтілген отырысында.
Елдегі инфляцияның өсуіне азық-түлік бағасының қымбаттауы айтарлықтай әсер етіп отырғанын Ұлттық банк төрағасы Ғалымжан Пірматов та растады.
– 2022 жылдың қараша айында инфляция жылдық мәнде 19,6 пайызға жетті. Азық-түлік өнімдері бағасының 24,1 пайызға дейін өсуі инфляцияға айтарлықтай үлес қосып отыр. Базалық инфляция әлі де жоғары деңгейде қалыптасып келеді. Тауар жеткізу жолдарының бұзылуына байланысты тұрақсыз инфляциялық күтулер қысқа және ұзақмерзімді тауарларды тұтынуды ынталандырып, тұрақты инфляциялық қысымға алып келді. 2022 жылдың соңына дейін инфляция 20-21 пайыз шегінде қалыптасады. Біздің болжамға сәйкес 2023 жылғы бірінші тоқсанда жылдық инфляция шарықтау шегіне жетеді, – деді Ғ.Пірматов Үкіметте өткен баспасөз мәслихатында.
Мәжіліс депутаты Аманжан Жамаловтың айтуынша, былтыр азық-түлік инфляциясы 8,5 пайызды құраған. Ал қазір 24 пайыздан асып отыр және осы деңгейден түсе қоюы екіталай.
– Экономистердің көбі 2023 жылдың басында азық-түлік инфляциясы 21 пайызға дейін түседі деген болжамды алға тартып отыр. Менің болжамым бойынша қазіргі деңгей сақталады. Ал Ұлттық банк 18 пайызға дейін төмендейді деп болжам жасады. Меніңше, бұл мүмкін емес, – дейді Мәжіліс депутаты.
Қаржы сарапшысы Расул Рысмамбетовтің пікіріне сүйенсек, аталған мәселемен Қазақстан ғана емес, тұтас әлем бетпе-бет келіп отыр. Сондықтан өз ішімізде нақты шешімдер қабылдағанмен, сыртқы факторлар бәрібір өз дегенін істетеді.
– Қазақстан инфляциямен күрес жүргізіп жатыр. Ұлттық банктің базалық мөлшерлемені көтеріп отырғаны да сондықтан. Базалық мөлшерлеме көтерілгендіктен, инфляция төмендеуі керек. Бірақ бұл жерде ішкі фактормен қоса, сыртқы жағдайларды да қаперге алуға тиіспіз. Сол себепті қазір инфляцияға қатысты болжам жасау қиын. Дегенмен инфляцияның бетін қайтарудың жолы бар. Шенеуніктер азық-түлік бағасын ырыққа көндіре алмайды. Әкімшілік жолмен реттеу тағы мүмкін емес. Бір жол бар, ол – импортты алмастыру. Сырттан көп әкелетін азық-түлікті өзімізде өндіруге күш салуға тиіспіз. Азық-түлік бағасын сыртқы жағдайға жалтақтамай қалыптастыра алатындай деңгейге жетсек, біраз мәселе шешіледі. Ол үшін фермерлерді ынталандыру керек. Қаржылай емес, инфрақұрылымдық тұрғыдан ынталандыру маңызды. Қысқасы, фермерлерге көп өнім өндіріп, бағаны ұстап тұра алатындай жағдай жасау керек, – дейді Р.Рысмамбетов.
Esperio компаниясының сарапшысы Нұрбек Ысқақовтың пікіріне ден қойсақ, күз баға ырыққа бағынбайтын мезгіл саналады. Сондықтан келер жылдан бастап инфляция қалыпты жағдайға түсуі мүмкін.
– Күзде азық-түлік бағасы ерекше қымбаттайды. Жазда экономикалық белсенділік құлдырайды. Ал күзде күрт жеделдейді. Осы кезеңде халықтың тұтыну көлемі де өседі. Сол себепті күзді ең инфляциялық уақыт десе де болады. Бірақ 2022 жыл бұл тұрғыдан алғанда әдеттегі динамикадан біршама ерекше болып отыр. Себебі тұтынушылық жанданып, бөлшек сауда көлемі өсудің орнына керісінше құлдырап жатыр. Күз мезгілінде жыл сайын бағаның ең жоғары өсу қарқынын көрсететін тауарлар әлі де болса қауіпті аймақта қалып отыр. Мәселен, нан және нан өнімдері, ет және ет өнімдері, сүт және сүт өнімдері, балық және теңіз өнімдері, сондай-ақ макарон өнімдері қауіпті аймақтан шыққан жоқ. Бірақ аталған азық-түліктер бағасының динамикасы енді төмендеуі мүмкін. Өйткені күз де аяқталды, – дейді Н.Ысқақов.
Азық-түлік инфляциясы қашан төмендейді деп қарап отырғанша, өндіріс пен ауыл шаруашылығын дамыту қажет. Экономист Арман Байғанов дәл осындай пікірді алға тартты.
– Ең алдымен аграрлық салаға ерекше көңіл бөлу керек. Себебі ел тұрғындарының көбі тапқан табысының барлығын азық-түлікке жұмсайды. Жағдайды жақсарту үшін азық-түлік инфляциясын төмендету қажет. Демек аграрлық саладағы еңбек өнімділігін арттыру маңызды. Қазақстанда қымбаттамаған дүние жоқ. Әсіресе азық-түліктің бағасы шарықтап кетті. Мұның сыры мынада. Ауыл шаруашылығы техникаларының бағасы шамамен 50 пайызға өсті. Тиісінше, бұл жағдай ауыл шаруашылығы өнімдеріне де өз әсерін тигізеді. Жедел шаралар қабылдамасақ, инфляция бой бермей кетуі мүмкін. Меніңше, шағын және орта корпорациялардың ден қоюы маңызды. Қаржыны бейберекет үлестіре бермеген жөн. Заманауи аграрлық технологияларды қолданатын немесе асыл тұқымды мал өсіретін қайтымы жоғары бағыттарды қолдаудың маңызы зор. Дамыған елдердің өзі шағын және орта шаруашылықтарды экономиканың драйвері ретінде қарастырады. Біз де осы тәжірибеге көшуге тиіспіз. Өйткені дәл осы бағыт азық-түлік мәселесін шешіп, инфляцияны төмендетуге ықпал ете алады, – дейді экономист.
Қазіргі кезде Үкімет инфляцияны бақылау және төмендету бойынша шаралар кешенін іске асырып жатыр. Оның аясында жедел және ортамерзімді іс-шаралар көзделген. Олар ішкі нарықтағы отандық тауарлардың үлесін арттыруға, тауарларды сақтау және тасымалдау тетіктерін дамытуға, бөлшек сауданы қолдауға бағытталған. Маусымаралық кезеңде азық-түлік тауарларының инфляциялық процестерін тежеу үшін ең тиімді нарықтық тетіктер, соның ішінде форвардтық қаржыландыру кеңінен пайдаланатын болады.
