Коллажды жасаған Амангелді Қияс, «ЕQ»
Аудан тарихы терең. 1928 жылы Қызылжар округінің құрамында Қызылту ауданы болып құрылып, тікелей Қазақ АКСР-ның орталығы Алматыға бағынған. Орталығы Қулыкөл ауылы болған. 1932 жылы Қарағанды облысы құрылғанда аудан осы әкімшілікке бағындырылып, аудан орталығы Кішкенекөлге ауыстырылады. Кішкенекөлдің өзі кейін «Қызылту» атауына ие болады. Ал 1997 жылы Қызылту аты қайтадан өзгертіліп, бұрынғы Кішкенекөлге ауыстырылды. Сол жылы ауданға Шоқан Уәлиханов есімі берілді.
Ауданның 15 мыңдай халқы біртекті, 90 пайызы қазақтар. Басқа ұлттардың әрқайсысы 1 мыңға жетпейді. Аудан орталығы Кішкенекөл облыс орталығынан 340 шақырым жерде орналасқан. Бұл облыстағы ең шалғай аудандардың бірі саналады.
Жуырда жазылым науқанына байланысты осы ауданның қазіргі әкімі Қайрат Пішенбаевпен кездесіп, әңгіме-сұхбат құрған едік. «Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Әділетті мемлекет. Біртұтас ұлт. Берекелі қоғам» атты Жолдауында мемлекетті дамытудың стратегиялық бағыттары айқындалған. Біз осында айтылған тапсырмаларды іске асыру бағытында қолдан келген шараларды атқарып жатырмыз», деп бастады ол өзінің сөзін.
Аудан экономикасының драйвері – ауыл шаруашылығы. 2021 жылдың қазан айындағы көрсеткішпен салыстырғанда бұл саланың өсімі былтыр 3 пайызға артып, жалпы көлемі 39 млрд теңгенің өнімі алынған. Осы кезеңде алдыңғы жылмен салыстырғанда салаға тартылған инвестиция көлемі де 11 пайызға көбейген.
Былтыр жаз аудан аумағында ыстық әрі құрғақ болып, астық шығымдылығы алдыңғы жылғыдан сәл төмендеді. Гектар берекелігі 10 центнерден айналып, барлығы 144 мың тонна астық жиналған. «Әрине, гектар берекелігін арттыруға агротехникалық іс-шаралардың толық көлемде жүргізілмегендігі де кесірін тигізді. Оны жасыруға болмайды. Ал былтыр сол келеңсіздіктерді жоюмен күресіп, биыл молырақ өнім алуға тырысамыз», дейді Қайрат Сәкенұлы.
Жері үлкен, жайылымы мол болғандықтан, бұл аудан мал шаруашылығына көбірек назар аударады. Былтыр осы саланың барлық түрі бойынша 2021 жылмен салыстырғанда өсімге қол жеткізілген. Атап айтқанда, 4 мың тонна ет өндіріліп, былтырғыдан 2 пайызға, 44 мың тонна сүт өндіріліп былтырғыдан 1 пайызға артты.
Былтыр аудан шаруалары 3 мың бас асыл тұқымды мал сатып алуға қол жеткізген. Бұл алдыңғы жылмен салыстырғанда 11 пайызға артық. Ауданда құны 2 млрд теңге болатын 3 жаңа тауарлы сүт фермасы іске қосылған. Соның ішінде Кішкенекөл ауылындағы «Жолдасбай-Агро» фермерлік шаруашылығы 1 224 бас сиырға арналған ферманы іске қосты. Бұл кәсіпорынның жалпы құны 5,2 млрд теңге, жылдық қуаты 6 мың тонна сүт өндіруге жетеді. Сондай-ақ Ақбұлақ ауылындағы «Олжа Атамекен» және «JALAYR agrofoods» ЖШС әрбірі 1 300 басқа арналған тауарлы сүт фермасының құрылысын бастап кетті. Жобалардың құны – 5,6 млрд теңге. Бұлардың қуаттылығы да жылына 6 мың тоннадан сүт өндіруге шақталған. Фермалар пайдалануға берілгенде жаңадан 78 жұмыс орны ашылмақ.
Ауданда игерілмей бос жатқан жерлерді мемлекет мешігіне қайтару туралы Президент тапсырмасы жіті орындалуда. Былтыр 54,5 мың га жер ауданның жер қорына қайтарылды. Егістік жерлерді цифрландыру бүгінде 67%-ға орындалған. «Бұл жұмыс жалғастырылады», деді әкім.
Ауданның тас жолдары барлық басқа жердегі сияқты күрделі жөндеуді қажет етеді. Автомобиль жолдарының ұзындығы 704 шақырым болса, соның 74 шақырымы ғана республикалық маңызы бар жолға жатады. Облыстық маңызы бары – 223, ал аудандық маңыздағы жолдар 407 шақырым. Соңғы екі жылда осы жолдарды жөндеуге қыруар қаражат құйылды. Мәселен, Кішкенекөл ауылының ішіндегі 16 шақырым жолды жөндеуге 500 млн теңге қаражат бөлінді. Биыл тағы 22 шақырымын жөндеуге 598 млн теңге қарастырылып отыр. 2023 жылы жолын жөндеу жоспарланған ауылдардың бірі – Бидайық. Бұл Ресеймен шекаралас өңірде орналасқан мекен, оның 5 шақырымдық ішкі жолдарын жөндеуге 389 млн теңге қарастырылып отыр.
Биыл Ақжар ауданындағы Дәуіт стансасынан Кішкенекөлге дейін келетін республикалық маңызы бар жолды жөндеуге жобалық-сметалық құжаттар дайындалған, мемлекеттік сараптамадан өткізілген, енді тек қаржыландыру қарастырылса, жөндеу жұмыстары басталып кетпек. Міне, осы жұмыстар атқарылса, аудан жолдарының 65 пайызы қанағаттанарлық дәрежеге жеткізіледі.
Ауданда медициналық ұйымдардың материалдық-техникалық базасын жақсарту бойынша жұмыс жалғасып жатыр. Стоматологиялық қондырғы, электрокардиограф, дефибриллятор, акустикалық эмиссиялардан жалпы сомасы 16 млн теңгеден астам тіркеу жүйесі сатып алынбақ. Өкінішке қарай, ауданда дәрігер тапшылығы еңсерілмей отыр. Биыл 8 дәрігер, 4 орта деңгейлі медициналық маман келгенімен кардиолог, онколог, дерматолог, стоматолог, акушер-гинеколог сияқты мамандар ауадай қажет.
Аудан көлемінде 24 жалпы білім беретін, 23 мектепке дейінгі оқу мекемесі бар. Былтыр 2 мектепке 12,5 млн теңгеге арнайы кабинеттер орнатылған. Бұрын жылуға қосылмаған 6 мектепке биыл жылыту қазандықтары салынып, барлық мектеп 100% қазандықтарға ауыстырылған.
Алыс аудан болса да мұндағы білімнің сапасы ешкімнен кем емес, жыл сайын ҰБТ-да жақсы нәтиже көрсетіп келеді. Былтыр да облыс бойынша жоғары көрсеткішке ие болып, орташа 81 балды алған. Соңғы 3 жылда ауданда 4 жаңа клуб және 1 кітапхана ашылып, мәдениет саласы нысандарының жалпы саны 36-ға жетті. Былтыр Қулыкөл ауылындағы клубқа күрделі жөндеу жұмыстарын жасауға 52 млн теңге бөлініп, толығымен игерілді. Ауылдық елді мекендерді дамыту мақсатына сәйкес Кішкенекөл ауылындағы саябақтың аумағын абаттандыру жобасына 569 млн теңге бөлінген.
Солтүстік Қазақстан облысы
