Байырғы бабалардың салтына салсақ, кіндік шеше – нәрестенің кіндігін кесетін кісі. Көшпелі қоғамда бұл рәсімді елге сыйлы аналар атқарса, қазір дәрігерлерге жүктелген. Сондықтан өзгермелі өмірдің заңына бағынып, сәбиді перзентханадан алып шығатын жанды «кіндік шеше» деп жүрміз.
Айтпағымыз, қазір кіндік шешені есеппен таңдайтын ата-аналар көбейіп келеді. Бірі «қызметте өсуіме септесер» деп бастығына (әйел басшыны айтып отырмыз) немесе бастығының өмірде бір рет те көрмеген әйеліне қолқа салса, енді бірі «жақсы сыйлық әкелер» деген пендешілікпен, ет жақындығы болмаса да, ел алдында жүрген жақсыларды таңдап жатады. «Шарапаты тиер» деп биліктегі алыс ағайынын адам салып көндіретіндер де жоқ емес. Бәлкім, ата-аналар жақсы ырымға балағандықтан сөйтетін шығар. Бірақ арғы ойының адал емес екені де аңғарылып қалады. Сәбидің дүниеге келуін «саясатқа» айналдыру дұрыс емес секілді.
Қазақтың дүниетанымында дүниеге келген перзенттің ендігі өміріне өз ата-анасынан бөлек, кіндік шеше де белгілі бір дәрежеде жауапты. Олар баланың өмірде өз жолын тауып, азамат болып қалыптасуына қал-қадірінше қолғабыс етеді. Мұндай мәртебеге ие болған бүгінгі бастығың ертеңгі дос-жарыңа, қаржысына қызыққан адамың ет жақыныңа, биліктегі тәуірің етене бауырыңа айналса, әңгіме бөлек, әрине. Алайда шындыққа тура қарасақ, жұмыс ауыстырған күні бастығыңды, қоңданған күні қолғабыс еткен жанды ұмытатынымыз бар ғой. Әрі-беріден кейін өмір болған соң, бүгін жақсы араласқан адамыңмен ертең араздасуың да мүмкін. Сонда қайтпекпіз? Желектей желкілдеп өсіп келе жатқан ұл-қыз кіндік шешесіз жетіле бермек пе? Бәлкім, жақын адамдар да жаға жыртысады ғой дерсіз. Бірақ олардың ашуы шәйі орамал кепкенше ғана. Басқаны қайдам, бірақ кіндік шешесі жоқ баланың бір бүйірі үнемі олқы соғатындай көрінеді де тұрады.
Сананы тұрмыс билеген соң, туыстыққа жүрдім-бардым қарайтындар да кездеседі. Міне, осындай жағдайда ет жақындардың арасына бала дәнекер болады емес пе? Біздіңше, қазіргі кіндік шешенің негізгі миссиясы да – осы. Сондықтан балаға кіндек шешені таңдарда қуанышта да, қайғыда да қасыңнан табылар етене адамға басымдық берген абзал. Ал бастыққа яки ел алдында жүрген айтулы жанға «кіндік шеше болыңыз» деп қолқа салғаннан гөрі, баланың тұсауын кестірсе жарасатындай.
«Кіндік шеше» ұғымын кірлетіп алудың бір себебі кіндікке деген жүрдім-бардым көзқарасымыздан емес пе екен деген де ой иектейді кейде. Өйткені перзентханадан шыққанда «баланың кіндігі я жолдасы қайда?» деп сұраған ата-ананы көрген емеспіз. Ит-мысық жеді ме? Әлде қоқысқа тасталды ма? Ешкім білмейді. Қайсыбір жылы Керекуге қонақ боп келген Бауыржан Момышұлының келіні Зейнеп Ахметовадан осының жай-жапсарын сұрағанда, «бұл кеңес өкіметінің қазаққа ғылыми тұрғыдан жасаған қастандығы» дегені есте. Зейнеп апайдың айтуынша, ертеде қазақтар ер баланың жолдасын жуып, аққа орап, алты қырды асырып көмеді екен. Бұл – елін, жерін алты қырдан қорғайтын азамат болсын дегені. Кіндігін шаңырағының табалдырығына көмеді. Бұл – босағасына ие болсын дегені. «Табалдырықты баспа» деген ырым содан қалған. Ал қыз баланың кіндігі мен жолдасын оттың басына көмген. Өйткені ол – ошақтың берекесі, алтын діңгегі. Әжелеріміздің «оттың басына түкірме», «оттың басын баспа» дейтіні сондықтан.
«Әрине, қазір оттың басы да, табалдырық та өзгерді. Бірақ Жер-Ана өзгерген жоқ қой. Ендеше, жолдас пен кіндік жерге көмілуге тиіс. Өкінішке қарай, қазақтың кіндігі жерден ажырап қалды. Шынында, бұл қазақ қоғамы жақсылап ойланатын жағдай. Қазір босанған әйелдерді перзентханада көп ұстамайды, әрі кетсе екі-үш күннен соң шығарып жібереді. Әйтеуір, баланың кіндігі үйде түседі. Менен жас аналар «Кіндікті не істейміз?» деп сұрайды. «Топыраққа көму керек» деп жауап беремін. Құранның ішіне сақтайтындар да бар екен. Қасиетті кітапты кіндіктің қорабына айналдыру дұрыс емес», деп еді сол жолы батырдың келіні.
Кіндікке де, кіндік шешеге де мұқият болғанымыз жөн.
