Жарнамасы көп жалғанда, абайсызда алданба

немесе жалған дәрі-дәрмектің жолын қалай кесеміз? Қазақстандықтардың 42 пайызы дәрі-дәрмекті жарнамаға сеніп сатып алады екен. Алайда, статистикаға сүйенсек, ғаламтор арқылы өткізілетін дәрілік заттардың 50 пайызының сапалық растауы жоқ. Ал жалған дәрі-дәрмек көбейген қазіргідей заманда мұндай көрсеткіш ұлт денсаулығы үшін аса қауіпті. Денсаулық сақтау министрлігі осылай деп дабыл қағуда. Үкімет отырысынан соң Орта­лық коммуникациялар орталы­ғында өткен баспасөз мәслиха­тында Денсаулық сақтау министрі Салидат Қайырбекова жалған дәрілік препараттардың айналы­мын жою мәселесі жайында баян­даған болатын. Онда Бас дәрігер жалған дәрілердің таралмауына тұтынушылардың өздері де атсалысу керектігін айрықша атап өтті. «Қазақстан үшін ғана емес, әлемнің барша халықтары үшін үлкен проблемалардың бірі – медициналық өнімдердің интернет арқылы сатылуы. Өйткені, өкінішке қарай, біздің азаматтарымыз интернеттерде жарнамаланатын дәрі-дәрмекті сатып алуды әдетке айналдырған», деді С.Қайырбекова. Министр келтірген мәліметтерге жүгінсек, еліміздегі әрбір екінші қазақстандық дәрілік заттарды дәрігердің тағайын­дауынсыз-ақ қабылдай береді екен. Сондай-ақ, әрбір екінші қа­зақстандық дәрігердің кеңесінсіз антибиотиктерді қабылдап жүрген көрінеді. Иә, Қазақстанда заң бойын­ша медициналық өнімді ғалам­тор арқылы өткізуге тыйым са­лынған, алайда, бұл біздің азамат­тарымыздың халықаралық веб-сайттардың қызметін пайдалануына кедергі келтіріп отырған жоқ. «Тәжiрибе көрсетiп отыр­ған­дай, бiзде көбiне танымал брендтердiң өнiмдерiн қолдан жасайды. Нақтырақ айтсақ, «Санофи», «Польфарм», «Prizer», тағы басқалар. Бұл компа­ния­лардың атауларына құлағымыз үйренген. Бұлар әлемдiк бренд болып табылады. Бiзде жалған және контрафактiлiк өнiмдердi бақылаудың мемлекеттiк жүйесi жұмыс жасайды. Алайда, бiз­ге тексерiс жүргiзу керек. Осы тұр­ғы­дан алғанда бiзге халық­тың көмегi керек», дедi С.Қайырбекова. «Антибиотиктерді дәрігердің кеңесінсіз қабылдау – өз денсаулығына өз қолымен залал келтіру деген сөз. Сондықтан да, жұртшылықтың дәрі-дәрмекке қатысты құқықтық сауаттылығын арттыруды жөн санаймыз, осы бағытта екінші жыл қатарынан елімізде 16 дәрілік-ақпараттық орталықтар жұмыс істеуде», деп атап өтті министр. Сонымен қатар, бас дәрігер дәрi-дәрмектi сатып алар кезде өнiмнiң заттаңбасына, мәтiннiң анық жазылуына, мемлекеттік тiлдегi ақпараттың болуына мән беру керек деген кеңес берді. Бiр сөзбен айтқанда, қарапайым халық жалған дәрiнi анықтағанда өнiмнiң сыртқы сипатына көңіл бөлуі керек. Сондай-ақ, егер түсініктемесінде адамға әсері көрсетiлмеген болса, оған да мән беру керек. Егер дәрi-дәрмек қажеттi нәтижесiн бермесе, тұрғындар жергiлiктi денсаулық сақтау департаментiне арыз жаза алады немесе дәрi сатып алған дәрiханаға барып, сол жерде «сары карточка» толтыра алады. «Бiздiң елде өзге мем­лекет­тегiдей «сары карточка» жүйесi жұмыс істейді. Егер қандай да бiр препараттың анықтамасында көрсетiлмеген реакция пайда болса немесе күтiлетiн нәтижесi болмаса, «сары карточка» толтыру қажет. Ол ДСМ-нiң комитетiне түсiп, дәрiлiк препараттарды сараптаудың ұлттық орталығына жолданады. Дәрiге зерттеу жүргiзiледі», дедi министр. Министр өз сөзiнде сондай-ақ, дәрiханалардың лицензиясына назар аудару керектiгiн, көшелер мен базарларда дәрi сатып алуға болмайтынын айтты. Денсаулық сақтау министрі Қазақстанның медициналық препараттар нарығы жеткілікті көлемде бақыланып отырғанын да алға тартты. Мәселен, соңғы үш жылда мемлекеттік тіркеу рәсімінен өткен кезде дәрілік заттардың 1,5 мыңға жуық түрі тіркеуден өтпеген, яғни, өзінің сапасын, қауіпсіздігін және тиімділігін растамаған, бұл тіркелген дәрілік заттардың жалпы көлемінің бестен бірін құрайды. Сондай-ақ, импортқа жоғары тәуелділіктің, Кеден одағы және Біртұтас экономикалық кеңістік шеңберінде медициналық өнімнің еркін ауысуының арқасында сақталып келе жатқан жалған өнімдердің дүниежүзі бойынша айналымының өсу үрдісін ескере отырып, министрлік айналымдағы медициналық өнімді бақылауды күшейтуге ерекше көңіл бөлуде. 2012 жылы «Саламатты Қа­зақ­стан» мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде экспресс-талдау әдісімен айналымдағы жалған өнімдерді анықтау үшін екі мобильді жылжымалы зертхана сатып алынды, бұл «жоғары сапалы» жалған өнімдерді де анықтауға мүмкіндік береді. Медициналық өнімнің айналысы саласындағы нормативтік актілерді еуропалық талаптармен үйлестіру жалғасуда. 2016 жылдан бастап медициналық өнімнің бірыңғай нарығын құру шеңберінде ЕО талаптарымен үйлестірілген дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдардың айналысы жөніндегі Кеден одағы және еуразиялық экономикалық кеңестің шамамен 50 актісін әзірлеу көзделуде. Кеден одағы және ЕЭК шең­берінде дәрілік заттардың айналысы саласында, соның ішінде жалған медициналық өнім бойынша ақпараттық базаның бірыңғай ақпараттық жүйесін құру жоспарланған. Жалған өнім бойынша халықаралық дерекқорға Сынақ орталығының Еуропалық Фармакопея дәрілік заттарының сапасын бақылау жөніндегі ресми зертханалардың Еуропалық желісіне (ОМСL) кіру 2015 жылдың соңына қарай деп көзделуде. Жалпы айтқанда, дәрілік зат­­тардың жалған өнімде­рінен іс жүзінде барлық фарма­цевти­калық нарыққа қаты­сушылар зардап шегетіні анық. Яғни, адал өнді­рушілер тұтынушылардың сенімі мен табыстан айырылатын болса, ең сорақысы, тұты­нушылардың ден­саулығына қауіп төнеті рас. Түбінде тұтынушылардың тағды­ры тұрған жалған дәрігерлік туралы мәселеге байланысты өткен брифингке Тұтынушылар құқын қорғау агенттігі төрағасының орынбасары – Бас мемлекеттік санитарлық дәрігер Жандарбек Бекшин де қатысып, қосымша баяндама жасады. Оның айтуынша, Тұтынушылардың құқықтарын қорғау агенттігі өнім сапасын бақылау мақсатында ірі химиялық және косметикалық заттар өндірушілермен жұмысты реттеуді жоспарлап отыр. «Ком­паниялар өкілдерімен жұмысты реттеп, мамандарды оқыту бағ­дарламаларын өткізуді жоспарлап отырмыз. Компаниялармен бірлескен жұмыстарды дамытамыз, себебі, қандай да бір бұйымдардың технологиялық құрамы коммерциялық құпия болып табылады, олар аталған компаниялардың жеке зертханаларында зерттелуі мүмкін», деді агенттік төрағасы. Соңғы жылдары «тұрмыстық химия тауарлары және кос­метикалық-парфюмериялық бұй­ымдар» саласы бойынша 26 тау­ар түрі зерттелген. «Әлем бойын­ша жылдық контрафактiлi тауар­лардың айналымы 700 млрд. АҚШ долларын құрайды екен. Ал Қытай Халық Республикасында өткен жылы құны 35 млрд. доллар болатын тауар саудадан алынды. Бұл мәселе бiз үшiн де өзектi. Өйткенi, ДСҰ-ға кiру алдында тұрғандықтан, елiмiзге көптеген тауарлар келедi. Сондықтан Үкiмет алдымызға үлкен мiндеттер қойып отыр», дедi Ж.Бекшин. Осы тұрғыда мәселенi шешу үшiн агенттiк бiрнеше шараларды қолға алыпты. Олардың iшiнде бiрiншi болып зертхана деңгейiн көтеру мәселесі қолға алынған. «2015 жылға 3,5 млрд. теңгеге жоғары сапалы зертханалық құрал-жабдықтар сатып алынбақ. Оған қоса, агенттiк төрағасының орынбасары Кедендiк бақылау, техникалық реттеу және мониторинг комитетiмен бiрлесiп камералық бақылау қолға алынатындығын жеткiздi. Динара БІТІКОВА, «Егемен Қазақстан».