«Екібастұз жылу-энерго» ЖШС-да тариф соңғы рет 2021 жылы өзгеріпті. Бұл 2020 жылдың нақты шығындарын есептей келе нақтыланған. Кейін бұл тариф 2022 жылы қайта қарастырылуға тиіс болған. Алайда сол жылы қараша айында Екібастұздың жылу жүйесінде үлкен апат болып, қаладағы көп үй қыстың аязында қатып қалғаны мәлім. Шаһарда төтенше жағдай орнағаны себепті тарифті қарастыру мәселесі кейінге шегерілді. Былтыр бұл мәселе қайта қозғалып, кәсіпорын жылу тарифін өсіру бойынша 2024-2028 жылдарға арналған жобасын ұсынды. Алғашқы екі өтінімді жергілікті табиғи монополияларды реттеу департаменті қарастыра келіп, оның кейбір тұстары заңға томпақ әрі негізсіз екені анықталды. Соған орай әрі қарай қарастырудан бас тартты. Бірақ жылу стансасының үшінші өтінімі құпталып, қабылданып кеткенін жергілікті тұтынушылар түсіне алмай отыр. Себебі кейінгі үш айда кеншілер қаласындағы жылу тарифін өсіру бойынша 2024-2028 жылдарға арналған жоба жұрт арасында қызу талқыланып, қала тұрғындары өзгерістерге келіспеушілік танытқан еді.
– Жылу компаниясының басшылығы өтінімді жаңадан түзіп, жіберуге толық құқылы болған. Үшінші өтінімді қарастыра келіп, оның кәсіпорынның негізгі шығындарын жабуға арналғанына көзіміз жетті. Табиғи монополияның кез келген түріне жаңа тариф енгізудің өзіндік экономикалық негіздері болады. Тариф мәселесін талқылағанда қарапайым тұтынушылар біле бермейтін жайттар бар. Қарапайым тілмен түсіндіріп көрейін. Мысалы, сіз үйіңізді қыста жылытқанда пешке пайдаланылатын көмір мен электр энергиясының бағасы қосымша шығын болатыны анық қой. Тариф деген – сол шығындардың жиынтығы. Көмір мен электр қуатының құны жыл санап өсіп келе жатқанын жасыра алмаймыз. Бірақ жылу кәсіпорындарында тарифқұраушы фактор көп. Оның негізгі шығындары ретінде ең әуелі сатып алынатын көмір, электр энергиясы және қызметкерлердің еңбекақысы екенін атап өткім келеді. Жылу орталықтары үшін ең негізгі стратегиялық тауар – көмір. 2021 жылы кезекті тариф бекітілгенде көмірдің бір тоннасы 2 мың теңге болса, қазіргі күні бұл 2 953 теңгеге жеткен. Ал алдағы сәуір айынан кәсіпорын көмірдің тоннасын 3 089 теңгеден сатып алады, себебі өндірушінің белгілеген бағасы – сол. Түптеп келгенде, тек көмір бойынша шығындар кейінгі 3 жылда 50 пайызға артқан. Бұл – бір фактор.
«Екіншіден, жылу кәсіпорнындағы жалақының орташа мөлшері отандық энергетика саласындағы жалақыдан едәуір төмен. Салдарынан стансадан білікті мамандар кетіп жатыр, кадр тұрақтамаушылығы жиілеген. Орташа жалақы – 197 мың теңге. Ал республикамыздың осы саласында статистикалық деректер бойынша бекітілген орташа жалақы қазіргі сәтте 321 мың теңге болуы керек. Айырмашылық – жер мен көктей. Сондықтан қызметкерлердің еңбекақысын көтеру де негізгі фактор ретінде есепке алынды. Бұған қоса электр қуатының, өндіріске қажет қосалқы жабдықтар құнының қымбаттауы, амортизациялық шығындар, кәсіпорынның алдағы жылға қарастырып отырған инвестициялық бағыты да ескерілді», дейді Павлодар облысы табиғи монополияларды реттеу департаментінің басшысы Нұрлан Нұрмұратов.
Жауапты департамент есептей келе, тарифтің негізгі салмағы бюджеттік мекемелерге түседі деген тұжырымды ұнатқан тәрізді. Яғни тарифтің өсуінен алдағы бір жылда кәсіпорын 2,1 млрд теңге қосымша қаражат табады. Табиғи монополиялар заңына сәйкес тарифтен келіп түсетін пайда – субъекті үшін ешбір кіріс көзі емес. Бұл – тек шығындарын жабатын қаржы құралдары ғана. Тарифті ұлғайту нәтижесінде кәсіпорынның қосымша шығындары қазіргі 5 млрд теңгеден 7,1 млрд теңгеге артқалы отыр, яғни өндіріс орнының мүмкіндіктері кеңейеді. Ал монополияны реттеу комитеті өз кезегінде тарифтің өсуінен пайда болатын қосымша 2,1 млрд теңгенің іске жаратылуын бақылап, жыл аяқталған соң монополистен есеп алады. Әлгі 2,1 млрд теңге бекітілген шығындардың тек 100 млн теңгесі немесе 5 пайызы ғана жеке тұтынушыларға тиесілі. Ондай абоненттер саны – 48 106. Ал шығындардың 81 пайызын (1,7 млрд теңге) бюджеттік ұйымдар көтергелі тұр.
Түптеп келгенде, тарифтер былайша өсті: 1 гигакалория жылу үшін тарифтің орташа деңгейі 41,2 пайызға өсіп, 7 880,63 теңге болып отыр. Жеке тұрғындар үшін орташа тариф өзгеріссіз қалса, бизнес субъектілері үшін бұл 30 пайызға көтерілді. Жаңа тариф бойынша есептегіш құралдары бар абоненттер ақпан айынан бастап қазіргі 1 807,89 теңгенің орнына 2 554,16 теңге төлейді. Тариф 41,38 пайызға немесе 746,27 теңгеге көбейіп отыр. Ал үйлерінде ортақ есептегіш құралдары жоқ жеке тұтынушылар үшін тариф бұрынғыша 1 Гкал үшін 3 337,64 теңге болып қалды. Бірақ есептей келгенде, соңғы тариф тұтынушыларға бәрібір қолайлы емес. Есептегіш қойған үйлер оларға қарағанда аз төлейді. Бұл – бір жағынан үй иелерін есептегіш құрал орнатуға ынталандырудың үлгісі.
Ал бизнес өкілдері үшін тариф мөлшері 27,6 және 69 пайызға өсті. Алғашқы аталған пайыздық өсім есептегіш құрал орнатқандарға арналған. Цифрмен айтқанда, есептегіш құрал қондырғандар 1 Гкал үшін 10 712,1 теңге (қолданыстағы тариф – 8 393,63 теңге), есептегішті елемей отырғандар 14 185,3 теңге (қолданыстағы тариф – 8 393,63 теңге) төлейді.
Жоғарыда атағанымыздай, мемлекет тарифтің негізгі салмағын өзіне алып отыр. Бюджеттік ұйымдар үшін бұл орташа есеппен 94 пайызға қымбаттады. Есептеу құралы барлары 1 Гкал жылу үшін 47 701,5 теңге (қолданыстағы тариф – 25 421,46 теңге, өсім – 88%), есептегіш орнатпаған мекемелер 73 911,1 теңге (қолданыстағы тариф – 25 421,46 теңге, өсім – 191%) төлейді.
Павлодар облысы,
Екібастұз қаласы
