Коллажды жасаған – Қонысбай ШЕЖІМБАЙ, «EQ»
«Осынау қалпына келтіру жұмыстары Қазақстанда киіктердің популяциясы жақсы сақталғанын көрсетеді. 2005 жылы 48 мың бас киіктің саны қазір 1,9 миллионнан асты. Браконьерлікке қарсы күрес бастамаларына, құқықтық тәртіпті белсенді қамтамасыз етуге және жаңа қорғалатын аумақтарды құруға қомақты қаражат бөлген Қазақстан үкіметін құттықтаймыз. Олардың табиғатты қорғау ұйымдарымен, университеттермен және ғалымдармен ынтымақтастығы – бірлескен күш-жігермен қол жеткізілген табиғатты қорғаудағы шынайы табыстың жарқын мысалы», деп Ди Каприо айды аспаннан бір-ақ шығарған еді.
62 миллион аудиториясы бар әйгілі өнер жұлдызының бұл құттықтауы қоғамда қызу талқыланды. Мұны тіпті кекесін деп те қабылдағандар болды. Ол қандай мақсатта жазса да, бұл оқиға киіктердің тағдырына әлемдік қоғамдастықтың назарын бұрды десе де болғандай.
Құзырлы орындағылардың құлағына бұл құттықтау майдай жақты ма, әйтеуір 10 ақпанынан бастап, киік аулау тоқтатылды. Алайда алдағы күз айларында қайта жалғасуы мүмкін. Бұл туралы еліміздің Экология вице-министрі Нұркен Шәрбиев мәлімдеген.
Қазір әлем қазақтардың киіктерді көбейту тәжірибесіне көз тігіп отыр. Өткен аптада Өзбекстанның Самарқан шаһарында БҰҰ конвенциясының кезекті отырысында киіктер мәселесіне ерекше назар аударылды. Қазақ жерін мекендейтін киелі жануар саны 2 млн 600 мыңға жеткені айтылды. Бұрын-соңды мұндай көрсеткішке қол жеткізу үшін мемлекет батыл шешімдер қабылдап, киіктерді ерекше қорғауға алғанын айтты жиынға қатысқан ақжағалылар. Өйткені 2006 жылы киік саны бар болғаны 50 мыңның шамасында еді.
«Қазақстанда киіктердің көбейгені бізді қуантып отыр. Мемлекеттің оны қорғауға қаншалықты күш салғанын көрдік. Әрі сол популяцияны сақтап тұруға да жағдай жасап отыр. Бұл істі жалғастыра беру қажет. Қоршаған орта, су және ауа сапасын жақсарту арқылы климаттық өзгерістердің киіктерге кері әсер етпеуін қадағалаймыз», деді Жаһандық экологиялық қордың атқарушы директоры Карлос Родригес.
Расында, Қазақстан – жер бетіндегі киік популяциясын жойылып кетуден сақтап, қайта қалпына келтірген бірден-бір ел. Бұған көрші елдер ерекше қызығушылық танытып отыр. Айталық, Өзбекстанда үстірт ақбөкенінің саны 500-ге жетер-жетпес. Бір кездері олардың саны 80 мың болғанын айтады өзбек экологтері.
«Киіктер тез көбейеді. Егер бар жағдайды жасасақ, олардың санын жылдам қалпына келтіруге болады. Бірақ үстірт ақбөкендері онсыз да көп емес. 5 түрінің ішінде ең азы саналады. Осы тұста Қазақстанмен бірлесіп жұмыс істеуіміз керек. Бізде 2010 жылы жасалған киіктерді қорғау жөніндегі мемлекетаралық келісім бар. Соның талаптарын орындауды жеделдетпек ниеттеміз. Дегенмен бұл жануарлардан кейде адамдар жапа шегетін кездер де болады. Мамандардың айтуынша, Қазақстанда киіктер егін алқаптарына зиян тигізіп жатқан көрінеді. Мұндайда қолдануға рұқсат етілген халықаралық тәжірибе бар», дейді Халиолла Шерімбетов Өзбекстан Экология, қоршаған орта және климаттық өзгеріс министрлігінің басқарма басшысы.
Бұл әңгіме де негізсіз емес. Жер иеленушілер егінімізді киік таптап жатыр деп Үкіметтен шығын сұрап жүргені де рас. Осыған орай киіктер елімізде аулауға болатын жануарлардың тізіміне енгізілді.
«Жануардың санын реттеу жөніндегі биологиялық негіздемеге сай 336 мың басты аулау жоспарланған еді. Дегенмен ауа райы мен кәсіпорындардың ет өңдеу қуатының шектеулігіне байланысты екі айдың ішінде 41 мың киік қана ауланды. Биыл жұмыс 1 қыркүйек пен 30 қараша аралығында ақбөкенді аулауға рұқсат етіледі. Оның көлемі алдағы уақытта анықталады. Егер киік санын реттеп отырмасақ, ауыл шаруашылығы жерлеріне, яғни шаруаларға шығын келтіреді. Қазір Қазақстанда киік атуға тыйым салынды. Әсіресе браконьерлерге заң қатаң. Биылдың өзінде арнайы органдар ақбөкен атқандардан 4 мыңдай мүйіз тәркіледі. Бәрі де жауапкершілікке тартылды. Жалпы, халықаралық сарапшылар жануардың санын ара-тұра реттеп отыруды қалыпты үрдіс санайды», деді Нұркен Шәрбиев.
