Тәулік бойы жедел басқару орталығының жұмысын үздіксіз үйлестіру, тіркелген құқық бұзушылықтардың санаулы минут ішінде жолын кесу – қанша дегенмен оңай шаруа емес. Орталықтағы әр қызметкер әлдебір маңызды жүйенің бір-бір деталін айналдырып тұрған механизм тәріздес.
Аталған орталықтың қызметімен жақынырақ танысу туралы Өңірлік полиция департаменті баспасөз қызметінің жетекшісі Жанна Беляловадан ұсыныс түскенде, қаптаған камера арасында отырған тәртіп сақшылары не айта қояр екен деп ойлаған едім. Бұл пікірімнің жаңсақ болғанын орталыққа аяқ басқан сәттен түсіндім.
Ең әуелі Павлодардағы жедел басқару орталығы халыққа жедел көмектесу үшін құрылған орган екенін айтып өтейік. Күн сайын ішкі істер органдарына келіп түсіп жататын ақпараттар мен хабарламалардың үлкен ағынын қорытып, жедел әрекеттің барлығы осы жерде үйлестіріледі. Орталық кең залда орналасқан. Бөлмеге кіріп келгенде алдымен көзіңізге үлкен экрандар түседі. Мұнда қала көшелерінің қиылысында, ғимараттардың биік тұсында орналасқан жалпы саны 117 камераның барлығы қамтылған. Инспекторлар өзіне қажет аумақтар мен көше параметрлеріндегі камераларды уақыт сайын қарап, күдікті жайттарды шолып отырады.
Азаматтардың полицияға соққан телефон қоңыраулары әуелі 102 операторларының пультінде тіркеледі. Кезекті қоңырау шыр ете қалды.
– Алло, сізді кезекші оператор Әмина Дүйсенова тыңдап тұр!
Телефон тұтқасының ар жағындағы тұрғын Толстой көшесі, 90-үй мекенжайында ішімдікке сылқия тойып алған әлдебір азаматтың кіреберісте қаннен-қаперсіз ұйықтап жатқаны туралы хабарлады. Оператор қыз санаулы секундтар ішінде хабарласқан жанның аты-жөнін, телефон нөмірін, мекенжайын сұрастырып, компьютердегі электронды карточкаға енгізді де, залдың жоғары жақ бөлігінде отырған аға кезекшілердің компьютеріне жібере қойды. Аға кезекшілер демде учаскелік полицейге рация арқылы хабарласып, мекенжайға барып, азаматтың кім екенін анықтауды, егер тұрақты мекені жоқ адам болса, арнайы қабылдау орнының көлігін шақыртуды тапсырды. Әрине, бұл үдерістің барлығы аяқталғанша аға кезекшілер қадағалаудан шығармайды. Әминамен бірге бір ауысымда оператор Азиза Жүсіпова да 102 пультінде отыр. Екеуі қоңырауларды кезектесіп қабылдайды.
Орталықтың алдыңғы бөлігінде бейнебақылау инспекторлары көшедегі, қоғамдық орындардағы тәртіпті камералар арқылы қадағалап отыр екен. Кезекші инспекторлар Малика Темірханова мен Қарлығаш Қинашева рұқсат етілмеген жердегі шылым шегу фактісін көріңіз деп монитор алдына шақырды. Айтуларынша, мұндай құқық бұзушылық күнделікті қызметтерінде жиі кездеседі.
– Мынау Павлов көшесі, 31-үйдің қабырғасына орнатылған камера, жаңа ғана автокөлік салоны алдында анау көк джинсы киген ер адам рұқсат етілмеген жерде темекі шегіп, тұқылын жерге лақтырып кетті. Міне, өзіңіз қарап көріңіз, камерадан барлығы ап-анық көрініп тұр. Қазір мұны аға кезекшіге баяндап үлгердім, олар патрульдік қызметті бағыттайды, – деп баяндады Қ.Қинашева. Тап сол сәтте навигатор-кезекші Ербол Абдулла әлгі аумаққа ең жақын жерде тұрған кезекші патрульді анықтай қойды. Негізі қала көшелерінің қауіпсіздігін бақылайтын инспекторлар мен патрульдердің қайда жүргені GPS арқылы көрініп тұрады. Көлік салонының алдына көп күттірмей кезекші патрульдік полиция жетіп барды да, әлгі азаматты тоқтатып, оның қоғамдық тәртіпті бұзғанын хабарлады. Сәйкесінше, оған қатысты хаттама толтырылып, шылымқұмар азамат айыппұл арқалап қалды.
Бейнебақылау инспекторы Малика Темірханованың орталықта қызмет етіп жатқанына 5 жылдан асқан. Талай құқық бұзушылықты камера арқылы онлайн режімде анықтап, әріптестерінің көмегімен жолын кесті, баукеспе ұрыларды ұстап, қылмыстық жауапкершіліктен жалтарғандарды құрықтады. Оның айтуынша, жедел басқару орталығы қоғамдық тәртіпті бақылауда өте тиімді құрал деп танылып келеді.
«Бірде автовокзал маңында екі әйел дәмханада ішімдік ішіп, бірі екіншісінің телефонын ұрлап қашады. Зардап шегуші 102-ге хабарласқан сәтте мен сол аумақтағы камераларды іске қостым. Басқару пультімен камераларды айналдыра қарай келіп, қылмыс орнынан ізін суытып бара жатқан күдіктіні көзім шалды. Патрульдік полиция әлгі әйелді айналасы 7 минуттың ішінде қолға түсіріп, телефон иесіне қайтарылды. Тағы бірде спорттық велосипед ұрланды деген жедел хабар түсті. Тал түсте мініп кеткен ғой. Камераларды шола келгенде көшелердің бірінен велосипед мінген азамат ұшырасты. Навигатор-инспектор ең жақын жердегі патруль қызметкерлеріне хабарласып, әлгіні бірден ұстады. Осының барлығы көз алдымызда, шынайы уақытта болып жатады», дейді Малика.
Өзге инспекторлар күніне 8 сағат еңбек етсе, аға кезекшілер Гумар Ашжанов пен Диас Есенгулов 24 сағат бойы кірпік қақпай орталықтағы барлық үдерісті бақылап отырады. Себебі құқық бұзушылық анықталған сәттен бастап, оған қандай құрылымдық күштердің барғанын, қандай әрекеттер болғанын олар білуі әрі үйлестіріп отырулары керек.
«Жаңа ғана Атамекен кентінде бір баланы ит қауып алғаны хабарланды. Оған учаскелік полицияны жөнелттік. Назарбаев-Торайғыров көшелерінің қиылысында жаңа ғана тіркелген жол-көлік апатына «каскад» – арнайы полиция патрулі аттанды. Ал Назарбаев даңғылы, 32-үйде өрт шыққаны туралы ақпарат жетті. Ол жердегі қоғамдық тәртіптің сақталуын қадағалау үшін полицейлерді жібердік, ал тұрғындарды эвакуациялау керек болса тағы қосымша күш жөнелтеміз», деп мәлімдеді Д.Есенгулов.
Жедел басқару орталығының бастығы Ринат Шамгунов жалпы аталған құрылымда 45 қызметкер еңбек ететінін жеткізді. Бір ауысымда шамамен 10-11 қызметкер отырады. Қала көшелерінде 117 камера болса, жергілікті құқық қорғау органдарының ғимараттарында 1 700-ден астам камера орнатылған.
– Бұған қоса біздің жүйемізге мектептер мен балабақшалардың камералық жабдықтары қосылған. Қала бойынша олардың саны шамамен 15 мыңдай болып қалар. Дейтұрғанмен, орталықтың байланыс құралдары мен компьютерлік жабдықтарымыз, жиһазымыз әбден ескірген. Технологиялық мүмкіндігімізді арттыру үшін биыл ЖБО толықтай жаңғыртудан өтеді деп жоспарланған. Компьютерлеріміз бен пульттеріміз, өзге де құралдарымыз жаңарса, қызмет сапасы қазіргіден де артып, тиімділік тұрғысынан тағы бір сатыға өсеміз. Қазір бір тәулікте шамамен 200-300 қоңырау түссе, жазғы уақытта олардың саны 450-500-ге жуықтайды. Мұның сыртында операторларға әлдебір ақпаратты сұрап хабарласатындар бар. Ондай қоңыраулардың саны тәулігіне – 300-400. Қызметкерлеріміздің бос уақыты мүлде жоқ. Барлығы осы жүйеге жұмылып, жұдырықтай қызмет етеді, – деп баяндады Ринат Қайыргелдіұлы.
Ол келтірген криминогендік ахуалға сүйенсек, бүгінде ұрлық, тонау фактілері айтарлықтай азайса, интернет арқылы жасалатын алаяқтық оқиғалары күн сайын үдеп келеді. Мәселен, биыл 19-22 ақпан аралығында қалада 49 қылмыс тіркелсе, соның 34-і алаяқтық фактісі екені анықталды. Әлгі 34 оқиғаның 30-ы интернет арқылы жасалған.
«Бұрын көшеде камералар аз болғанда автокөліктің есігін бұзып, салонындағы заттарды тонау, пәтерлерді үптеп кету сияқты қылмыс көп тіркелетін. Қазір онлайн бақылаудың нәтижесінде мұндай оқиғалар азайды. Вокзал, базар сияқты адамдар көп жүретін жерлерде темекі тұқылын, азық-түлік қалдықтарын қоқыс жәшігіне лақтыруға адамдар үйрене бастады. Жол бойын кесіп өткенде де азаматтар жолағы бар жермен жүруге тырысады. Осының барлығы қоғам мүшелерінің тәртіпке бой үйрете бастағанының дәлелі. Ал қоғамда тәртіп орнап, әрқайсысымыз жауапкершілікті сезіне алсақ, біз үшін одан асқан қуаныш жоқ», деп өз ойымен бөлісті орталық басшысы.
Жалпы, Павлодар қаласы бойынша бүгінде Оңтүстік және Солтүстік полиция бөлімдеріне қарасты 16 патрульдік учаске бар болса, оның төртеуі шаһарға қарасты ауылдарды бақылайды. Күн сайын әр учаскеде кемінде 3-4 полиция қызметкері қоғамдық тәртіпті қадағалайды.
Орталық қызметкерлері айтқандай, полиция жұмысы үнемі мобильді болып, кәсібилікті шыңдауды қажет етеді. Жүйе орнында тұрмайды, себебі жыл сайын жаңашылдықтар енгізіледі. Цифрландыру да белсенді дамығандықтан, босаңсуға уақыт жоқ.
Жедел басқару орталығының қызметімен танысқаннан кейін тәртіп сақшылары халықтың қорғаны деп айтуға болатынына көз жетті. 102 операторына соғылатын бір қоңыраудың соңында осындай командалық қызмет атқарылып жатқанын біле жүрейік.
ПАВЛОДАР
