Коллажды жасаған Зәуреш СМАҒҰЛ, «EQ»
Комитет төрағасы Нұрлан Бекназаров нашақорлық проблемасы еліміздегі қоғам денсаулығы мен ұлттың қауіпсіздігіне елеулі қатер төндіріп отырғанын атап өтті. Елімізде есірткінің таралуы жастардың денсаулығы мен ар-ожданына қауіп төндіреді, болашағына алаңдатады және қазақстандық қоғамның әлеуметтік тұрақтылығына күмән туғызады.
«Бүгінгі таңда көптеген дамыған мемлекетте есірткіге тәуелді жандарды оңалтуға бағытталған құқықтық, медициналық, әлеуметтік және өзге де қамтамасыз ету жүйесі бар және сонымен қатар есірткіге қарсы күшті үгіт-насихат науқаны жүргізіледі. Өкінішке қарай, елімізде мұндай жүйе тиісті деңгейде іске аспай отыр. Есірткіге тәуелділер санының өсе түсуі және есірткінің әсерінен жасалған қылмыстар саны көбейіп бара жатқанда мұндай жағдай мемлекет пен қоғам тарапынан шұғыл шара қабылдауды талап етеді», деді Н.Бекназаров.
Дөңгелек үстелге қатысқан Ішкі істер министрінің бірінші орынбасары, полиция генерал-лейтенанты Марат Қожаев есірткі қылмысына қарсы іс-қимыл жөніндегі шаралар мен оның құқық қорғау және арнаулы мемлекеттік органдар жұмысының нәтижесін жақсартуға ықпал етіп отырғаны туралы айтып берді. Мәселен, биылғы төрт айда есірткімен байланысты құқық бұзушылықтарын анықтау 7%-ға өскен.
Оның айтуынша, елдегі есірткі ахуалы үш негізгі факторға байланысты. Олар – синтетикалық препараттардың таралуы, өзімізде өсетін каннабистік шикізаттың болуы және «Солтүстік бағыт» бойынша ауған героинінің трафигі. Соның ішінде 2015 жылдан бері синтетикалық есірткі заттарының таралуы қатты қарқын алған. Алғашқыда біздің заңнамамыз оны құрықтауға қауқарлы болмай, 2019 жылы есірткі заттарының тізімі заң негізінде толықтырылған.
«Сол үшін тиісті нормаларды жасаудың өзі бір жылдан көп уақытты алды. Бұл кезеңде нарық бақыланбайтын жаңа заттармен толығып жатты. Олардың құрылымы 1-2 молекулаларды ауыстыру арқылы өзгеретін. Бұл есірткі саудагерлерінің заңды айналып өтулеріне мүмкіндік беріп жүрді. Дегенмен заңнамаға есірткі заттарының «аналогтері» және «айырбастаушылары» ұғымдары енгізілгеннен кейін бұл келеңсіздіктің алды алынды», дейді М.Қожаев.
Қазіргі күні заңнамаға енгізілген өзгерістердің арқасында жаңа синтетикалық есірткі заты пайда болса, оны тізімге енгізу 1 айға дейінгі уақытты алады. Соның арқасында кейінгі 5 жылда тәркіленген «синтетикалар» көлемі жылына 10 кг-дан 1 тоннаға дейін артқан. Министрлік өкілінің айтуынша, бүгінде есірткі қылмысы толықтай кибер-кеңістікке көшкен. «Крипто-әмияндар», «мессенджерлер» және басқа да инновация түрлері белсенді пайдаланылады. Соған сәйкес олармен күрес тәсілдері де үнемі жетілдіріліп келеді.
«Өздеріңіз білетіндей, есірткі сатушылар арасында ең танымалы – «Telegram» мессенджері. Олар бір-бірін білмейді, өйткені барлық байланыстар «боттар» арқылы жүреді. Мұнда біз «анти-бот» деп аталатын парақша құрдық. Сол арқылы интернет-дүкендерді бұғаттаймыз», деді М. Қожаев.
Ішкі істер органдары есірткі бизнесі саласындағы 6 ұйымдасқан қылмыстық топтың қызметіне тосқауыл қойып, 23 есірткі зертханасын жойды. Одан басқа, жыл сайын республика бойынша нашақорлықтың алдын алу аясында 9 мыңнан астам профилактикалық шаралар өткізіледі. Отбасындағы, әлеуметтік ахуалы нашар және өмірі қиын жағдайдағы балаларға, жасөспірімдер мен жастарға ерекше назар аударылады, сондай-ақ саламатты өмір салтын насихаттау аясында мақсатты түрде жұмыс жүргізіледі.
М.Қожаев «синтетика» өндірісіне байланысты қатерлерді ескере отырып, есірткі зертханаларын ұйымдастыруға жауапкершілікті күшейтуде түзетулер әзірленгенін атап өтті. Қазіргі таңда оны ұйымдастыратын адамдар 10 жылдан 15 жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасына кесіледі. Ал ІІМ ұсынған өзгерісте 15 жылдан 20 жылға дейін немесе өмір бойына бас бостандығынан айыру жазасын тағайындау туралы айтылып отыр.
«Қазір қоғамда есірткіні «жасырып кетушілерге» қатысты жазаның тым қатаңдығы туралы айтылып келеді. Бұл осы салаға жастар мен жасөспірімдердің көптеп келуіне байланысты болып отыр. Шын мәнінде, кейінгі жылдары есірткі таратушылардың «портреті» едәуір өзгерді. Олардың басым бөлігін күнкөрісі жақсы отбасылардан шыққан жастар құрайды. Олар интернет-технологияларды шебер қолданады. Құқықтық сауаты төмен болғандықтан және оңай олжаға кенелу үшін есірткі саудагерлерінің құрығына оңай түсіп қалып жатыр», деді полиция генерал-лейтенанты. Қазіргі таңда осындай қылмыстары үшін кәмелет жасына толмаған 7 жасөспірім сотталған. Олардан бөлек, 20 адамның үстінен қылмыстық іс жүріп жатыр.
Отырысқа Денсаулық сақтау министрлігі, Қаржы мониторингі агенттігі, Сот әкімшілігі, Құқық қорғау органдары академиясы, ғылыми қоғамдастық, Парламентаризм институтының өкілдері, сондай-ақ еліміз өңірлері мәслихаттарының депутаттары қатысты.
