Фото: ksu.edu.kz
Сенаттың Аграрлық мәселелер, табиғатты пайдалану және ауылдық аумақтарды дамыту комитетінің төрағасы Әли Бектаевтың айтуынша, өндірілген өнімді қайта өңдеп, оларды экспортқа шығаруды ұлғайту арқылы импортталатын тауарды өз өнімімізбен алмастырмай, бәсекеге қабілетті экономика құру мүмкін емес.
«Агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың 2021-2030 жылдарға арналған тұжырымдамасына тиісті өзгерістер енгізілді. Олар өңдеуші кәсіпорындарды барынша пайдалану үшін мемлекеттік қолдаудың жүйелі шараларын қамтамасыз етуге, ауыл шаруашылығы шикізатын өңдеу үлесін арттыруға, отандық өнімнің ішкі және сыртқы нарықтағы бәсекеге қабілеттілігін арттыруға қажет. Ағымдағы қолдау шараларына ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу бойынша өндірістерді құру және жаңғырту кезінде 25%-ы инвестицияларға жұмсалған шығындарды өтеу, несиелер бойынша пайыздық мөлшерлемелерді субсидиялау, шаруаға шикізатты жеткізу кезінде шығындардың бір бөлігін өтеу кіреді. Сонымен қатар қайта өңдеу бойынша негізгі және айналым капиталын толықтыруға және кредиттер бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялауға жеңілдікті несиелер көлемін ұлғайту, шикізат пен дайын өнімді экспорттау кезінде ҚҚС бойынша сараланған қайтаруды енгізу бойынша қосымша шаралар қарастырылған», дейді Ауыл шаруашылығы вице-министрі Бағлан Бекбауов.
Ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеуді тұрақты дамытудың негізгі шарттарының бірі – өңдеуші кәсіпорындарды жеткілікті көлемде жоғары сапалы шикізатпен қамтамасыз ету. Өсімдік шикізаты өндірісін ұлғайту үшін бидай монокультурасының, сондай-ақ суды көп қажет ететін дақыл алқаптарын қысқарту және баламалы жоғары рентабельді дақылдарды кеңейту есебінен егіс алқаптарының құрылымын әртараптандыру бойынша жұмыстар жүргізіліп жатыр. Биыл бидай егістігі көлемін – 13,3 млн гектарға (430 мың гк-ға қысқарту), мақта алқаптарын – 105 мың гектарға (11 мың гк-ға қысқарту), күріш алқабын 94,2 мың гектарға дейін қысқарту жоспарланыпты. Ал майлы дақылдар алқабын 380 мың гектарға ұлғайту ойластырылыпты. Сонымен қатар шикізат құнын төмендету үшін шаруаларға өңдеуге ұсынылған шикі сүт, ет, дәнді және майлы дақылдар, қант қызылшасы субсидияланып жатыр.
«Былтыр ауыл шаруашылығы саласында 3,8 мың жұмыс орнын құрылып, 275,6 млрд теңге болатын 289 инвестициялық жоба жүзеге асты. Мал шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу тұрғысында 103,5 млрд теңгеге 29 жоба, өсімдік шаруашылығында 19 жоба ел игілігіне берілді. Биыл 11 инвестициялық жобаны іске асыру басталды. Олардың қатарында астықты терең өңдеу бойынша екі ірі жоба бар», деді министрлік өкілі.
Бес жыл ішінде жалпы сомасы шамамен 300 млрд теңгені құрайтын қайта өңдеу бойынша 50-ден астам инвестициялық жобаны іске асыру жоспарда бар. Былтыр ауыл шаруашылығы өнімдерінің экспорты 5,35 млрд долларды құрады. Бұл ретте өнімдердің жалпы экспорт көлеміндегі қайта өңдеу өнімдерінің үлесі 42,6%-ға жетіп, 2,28 млрд долларға тең болған. Биыл осы көрсеткішті 45 пайызға дейін ұлғайту көзделген.
Қытай, Еуроодақ және Орталық Азия елдеріне ұн мен жарма, ет және тағамдық ет субөнімдерін, өсімдік майларын, ауыл шаруашылығы шикізатын тереңдетіп өңдеу, сондай-ақ органикалық өнімдерді экспорттауды одан әрі арттыруға зор әлеует бар.
Сенатор Зәкіржан Кузиев азық-түліктің импортталатынын, ал отандық өнімдердің 80 пайызы шикізат түрінде, яғни өңдеусіз экспортталатынын айтты.
«Мемлекет басшысы атап өткендей, «агроөнеркәсіп кешенін дамытуға кедергі келтіретін мәселе баршаға белгілі, солардың ішіндегі ең өткірі – саланың созылмалы жеткіліксіз қаржыландырылуы». Инвестициялардың жетіспеушілігі ауыл шаруашылығы техникасының тозуына, төмен өнімділікке, еңбек өнімділігінің төмен болуына, ең бастысы, ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер мен инвесторлардың мемлекеттік органдардың түрлі бағдарламасына сенімін жоғалтып, жалпы мемлекетке деген сенімсіздікке әкеледі», дейді депутат.
