Геосаяси жағдай ұшығып тұрған тұста ұйымның көпжақты серіктестікті нығайтудағы маңызы жылдан-жылға арта түскені белгілі. Былтыр ұйымға Иран қосылса, биыл Беларусь мүшелікке қабылданды. Жаһан жұртшылығының жартысын қамтитын ұйым құрамына БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің 2 тұрақты мүшесі (Қытай, Ресей), дүниежүзіндегі ең халқы көп 2 мемлекет (Қытай, Үндістан), 4 ядролық мемлекет (Қытай, Ресей, Үндістан, Пәкістан), 3 БРИКС елі (Ресей, Үндістан, Қытай), G20-ға мүше 4 ел (Ресей, Үндістан, Қытай, Түркия) және 1 НАТО мүшесі (Түркия) кіреді. Бұл елдерге әлемдік ІЖӨ-нің төрттен бір бөлігі және әлемдік сауданың 15%-ы келетінін айта кеткен жөн. Сондықтан Астана саммитіне БҰҰ Бас хатшысы Антониу Гутерриштің арнайы келуі ұйымның беделі мен бәсін байқатып тұрғандай.
Қазақстанның ұйымға төрағалығы ШЫҰ кеңістігінде қауіпсіздік пен тұрақтылықты қамтамасыз ету, сауда-экономикалық байланыстарды кеңейту, энергетикалық ынтымақтастықты нығайту, цифрлық саладағы ынтымақтастықты кеңейту, экология саласындағы өзара іс-қимылды күшейту, мәдени-гуманитарлық байланыстар саласын дамыту бағыттарын қамтыды. Бұл ретте Мемлекет басшысының «Үш зұлым күш» – трансұлттық ұйымдасқан қылмыс, есірткі бизнесі және киберқылмыспен күреске баса назар аударғаны белгілі.
Саммитте «Шанхай ондығына» кіретін елдер үшін стратегиялық маңызы бар басты бағыттар арасында қауіпсіздік саласындағы өзара сенім мен ынтымақтастықты арттыру, киберқауіпсіздікті күшейту, халықаралық ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, сауда-экономикалық байланыстарды кеңейту, тиімді дәліздер мен сенімді тасымал тізбектерін құру арқылы көлік байланыстарын нығайту сияқты басымдықтарды атап айтқан Мемлекет басшысы Шанхай ынтымақтастық ұйымын реформалау және жаңғырту қажеттігіне де арнайы тоқ-
талды.
«Қазіргі күрделі ахуал – негізінен халықаралық қатынастар жүйесіндегі дағдарыс салдары. Осы ретте халықаралық құқықтың кемшін тұстарын түзеп, геосаяси тұрғыдан жікке бөлінуге жол бермеу мақсатымен, түптеп келгенде, жаһандық ауқымдағы бейбітшілік пен қауіпсіздікті нығайту үшін ШЫҰ өзінің тұрақтандырушы және жасампаздық рөлін күшейтуге тиіс», деді Президент.
Ұйымға мүше мемлекеттер басшыларының кеңесінде 25 маңызды құжатқа қол қойылды. Олардың арасында ұйымның 2035 жылға дейінгі даму стратегиясының жобасы туралы шешім де бар. Бұл іргелі ұйымның алдағы ұзақмерзімді стратегиясын айқындайтын құжаттың Астанада айқындалғанын аңғартады. Сонымен қатар ұйымға Бас хатшы болып қазақ елінің азаматы, бұрынғы Қорғаныс министрі Нұрлан Ермекбаев сайланды. Ел азаматтарының осындай беделі биік халықаралық ұйымдарға басшылыққа келуі – Қазақстанның абыройын арттыра түсері анық.
Саммит екіжақты кездесулерге де мүмкіндік берді. Әсіресе Қытай – Ресей, Ресей – Түркия елдері басшыларының кездесулері туралы журналистер жарыса жазды. Әсіресе Қытай мен Үндістан Сыртқы істер министрлерінің 50 жылдық шекара дауына шешім іздеуі – үлкен жетістік. Бұл да Астананың алпауыт елдер басшыларының кездесіп, келісулеріне жақсы платформа болғанын айғақтайды.
Жалпы, бұл жиын Еуразияның күрделі геосаяси және геоэкономикалық жүйесіндегі еліміздің мәртебесін одан әрі нығайтуға жасалған нақты қадам болды. Сондықтан Астана саммиті еліміздің жылнамасында ғана емес, ұйым тарихында да бір белес ретінде қалары анық.
Дархан ҚЫДЫРӘЛІ,
Сенат депутаты
