Үшаралдың ұшқыны
Боранбектей білікті маманның қол астында даярланған Демеудің шеберлігі шыңдала келе еліміздің белді балуандарының біріне айналды. Әуелі 66 мен 72 кг салмақта сайысқа түскен Жадыраев кейіннен 77 кг салмаққа ауысты. Өзінің спорттық жолындағы ең маңызды жеңіске жетісулық жігіт дәл осы салмақ дәрежесінде қол жеткізді.
Париж Олимпиадасында Демеу Жадыраев жеңіс тұғырына көтеріледі деген ой көпшіліктің қаперіне де кірмеді. Қатардағы қарапайым көрермендерді айтпағанда, майталман мамандардың өздері «оның жұлдызды сәттері әлдеқашан артта қалды» деп есептеді. Негізі, олардың пікірі негізсіз емес еді. Себебі 2017 жылы Парижде әлем чемпионатында күміс медальды иеленгеннен кейін Демеу көп көзге түсе қойған жоқ. Сол кезеңде екі рет құрлық біріншілігінде жүлдегерлер қатарынан көрінді. Бағындырған бар белесі – сол ғана. 2021 жылы Токиодағы ойындарға қатысып, Күншығыс елінен еңсесі түсіп қайтты. Ал басқа байрақты бәсекелерде Жадыраевтың жасындай жарқылдаған кезі есімізде жоқ. Оның үстіне оның жасы да біразға келіп қалған еді. Нақтылап айтсақ, Демеу биыл күзде 35 жасқа толады. Ал кіл мықтылар жиналған аса жауапты жарыста ардагерлер санатындағы спортшының атой салатынына, шыны керек, ешкім сенбеді.
Десек те жетісулық балуан жоғарыдағыдай әңгімеге аса мән берген жоқ. Тіптен, құлақ аспады десек те болады. Ең бастысы, ол өзіне және жұлдызды сәтінің алда екеніне нық сенді. Сол сенім Жадыраевты алға жетеледі. Шәкіртінің әлеуеті мен қарым-қабілетін жақсы білетін жеке бапкері Боранбек те күдерін үзген жоқ. Ол Демеудің әлі де «бір атары» барын білді. Иә, көпті көрген Қоңыратовтың ішкі түйсігі алдамаған екен. Париждегі додаға Жадыраев жараған аттай өте жақсы дайындықпен келді. Алғашқы айналымда ол колумбиялық Хаир Куэроны айқын басымдықпен ұтты. Келесі кездесуде атағынан ат үркетін Ақжол Махмұдовпен күш сынасты. 25 жастағы жалындап тұрған қырғыз жігіттің бағындырған белесі зор. Ол – Токио Олимпиадасының күміс жүлдегері, әлемнің екі және құрлықтың үш дүркін чемпионы, Азия ойындарының жеңімпазы әрі финалисі. Осы табысының барлығына Оштың тумасы кейінгі бес жыл аралығында қол жеткізді. Күресу мәнері де керемет. Өзіне ғана тән стиль қалыптастырған. Ақжолдың өнеріне сүйсінген жанкүйерлер оны «Акула» деп атайды. Бұл балуан кейінгі кездері қазақтың грек-рим күресі шеберлерінің барлығын бет қаратпай ұтып жүрді. Жадыраевты да жеңгені жадымызда.
Демеу ширек финалдық сайысқа шиыршық атқан арқандай ширатылып шықты. Алғашында екеуі біраз тіресіп, бір-бірін ала алмады. Бірінші кезең бел ортаға таяғанда төреші Демеуді төрттағанға қойды. Махмұдов оны орнынан жұлып алып, кілемде шыр айналдырды. Таблода 7:0 деген есеп жарқ етті. Барша қазақ жанкүйерлерінен маза кетті. «Акула» енді тағы бір ұпай алса, айқын жеңіс соның еншісіне жазылады. Бірақ қандасымыз қазылардың уәжімен келіспей, бұрыштағы бапкерлеріне «челендж басыңдар» деген ишарат білдірді. Төрешілер бейнетаспаны кері айналдырып көрді. Сол көріністе Ақжолдың әдіс жасағанда аяғының «көмегіне» жүгінгені айқын көрінді. Ондай әрекет грек-рим күресінің ережесіне қайшы. Содан қазылар қырғыз балуанын қайта алты ұпайдан айырды.
Үзілістен кейін Махмудов төрттағанға түсті. Қазақтың қайсар ұлы өз мүмкіндігін қалт жібермеді. Белден қапсыра құшақтаған ол қарсыласын кілемнен сәл көтерді де, қолын мойынға салды. Көп созбай аса күрделі «питон» әдісін жасап, оны аунатып жіберді. Төреші қос саусағын шошайтты. Есеп – 3:1. Жадыраев алға шықты. Содан кейін сауатты қорғанып, қырғыздың атақты балуанына таразы басын теңестіруіне мүмкіндік бермеді.
Жартылай финалда Демеудің жолы 2021 мен 2023 жылдары әлем чемпионатының финалында күресіп, 2020 жылы Еуропа чемпионы атанған Санан Сулеймановпен қиысты. Әзербайжанның азулы балуаны да Қоңыратовтың шәкіртін тоқтата алмады. Оны 6:1 есебімен ұтқан Жадыраев ақтық сынға жолдама алды. Енді қандасымыздың жеңіс тұғырына көтерілетіні айдан анық. Ал оның олжалаған жүлдесі алтын бола ма, әлде күміс пе деген сауалға әлем чемпионатының қола жүлдегері, Азия чемпионы, жапониялық Нао Кусакамен болатын бәсекеден кейін нақты жауап аламыз. Бір анығы, жұрты Иманғалидың ұлы Демеуден тек алтын жүлде күтеді.
Осы орайда бір жайтты айтпасқа тағы болмайды. Францияның астанасында айды аспанға шығарып, ақтық айқасқа жолдама алған Демеу Жадыраев – Жаркент өңіріндегі Үшарал ауылының тумасы. Дәл сол елді мекенде қазақтың тағы бір мақтан тұтар азаматы дүниеге келген. Ол – Нұрбақыт Теңізбаев. Бұл күндері Алматы облысы Кеген ауданының әкімі қызметін атқарып отырған Нұрбақыт Молдахметұлы талай байрақты бәсекелерде Қазақ елі намысын абыройлы қорғағанын жұрт жақсы біледі. Атап айтсақ, Бейжің Олимпиадасында – күміс, әлем чемпионатында – қола және Азия чемпионатында алтын медаль олжалады. Басқа да толып жатқан атақтары бар. Міне, сол шағын ғана Үшаралдан Олимпия ойындарында жеңіс тұғырына көтерілген екі бірдей атақты балуан шықты. Олар – Нұрбақыт Теңізбаев пен Демеу Жадыраев.
Кезінде Демеу Нұрбақытқа еліктеп, келешекте сол секілді елінің ыстық ықыласына бөленген белді балуан болсам деп армандады. Дүбірлі додаларда дараланған дара тұлғаны үлгі тұтты. Сол мақсатына қол жеткізу үшін жатпай-тұрмай даярланды. Көп еңбектенді. Жолын кес-кестеген қиындықтың барлығын бұзып-жарып өтуге тура келді. Міне, енді арманына жетіп қана қоймай, Теңізбаевтан да асып түсуге тамаша мүмкіндік туындады. Сол мүмкіндікті енді Демеу қалт жібермеуге тиіс.
Лопес – Олимпиаданың бес дүркін чемпионы
Грек-рим күресінің алғашқы жүлделері аса жеңіл салмақта сарапқа салынды. Финалда Токио Олимпиадасының күміс жүлдегері, әлем мен Азияның екі дүркін чемпионы, жапониялық Кэнъитиро Фумита мен дүниежүзілік және құрлықтық доданың қола жүлдегері, қытайлық Цао Лигомен шеберлік байқасты. Бұл тартыс 4:1 есебімен Күншығыс елінен келген жігіттің пайдасына шешілді. Қырғыз Жоламан Шаршенбеков пен солтүстіккореялық Ри Се Ун қола медальды мойнына ілді.
Аса ауыр салмақта кубалық Михайн Лопеске тең келер ешкім табылмады. Шешуші тұста өзінің бұрынғы отандасы, кейінгі уақытта Чилидің намысын қорғап жүрген Ясмани Акостаны тізе бүктірді. Осылайша, Бостандық аралының арыстаны бес дүркін Олимпиада чемпионы атанды. Тек күресте ғана емес, жекпе-жектің барлық түрінде дәл осындай деңгейге жеткен бірде-бір адам баласы жоқ. Бұл белесті Лопес 42 жасқа қараған шағында бағындырды. Даңқы жер жарған балуан 1982 жылдың 20 тамызында дүниеге келген. Осылайша, Михаин өзінің туған күніне тамаша сый жасады. Сонымен қатар Куба қабыланының әлем чемпионаты мен Панамерика ойындарының бес және құрлықтың тоғыз дүркін жеңімпазы деген атақтары тағы бар. Бұл салмақта ирандық Әмин Мырзазаде мен қытайлық Менг Линже үздік үштікті түйіндеді.
Әйелдер күресінен 68 кг салмақ дәрежесінің жеңімпаздары мен жүлдегерлері анықталды. Финалда қырғызстандық Мейірім Жұбаназарованы жеңген америкалық Эмит Элор алтыннан алқа тақты. Түркиялық Бусе Тосун Чавушоглу мен Нонаки Озаки қола медальды иеленді. 50 кг салмақтың ақтық сайысы үндістандық Пхагат Винеш пен АҚШ-тың тағы бір жұлдызы Сара Хилдебрант арасында өтеді.
Назым финалға шыға алмады
Бұрымды боксшылардың жартылай финалында 50 кг салмақта сынға түскен дүниежүзінің чемпионы, Азиаданың жеңімпазы, қытайлық У Ю біздің Назым Қызайбайды қапы қалдырды. Төрешілердің барлығы да Қытай елі өкілінің мықтылығын бірауыздан мойындады. Сөйтіп, екі дүркін әлем чемпионы деген атағы бар қазақ қызы Париж Олимпиадасын қола медальмен қорытындылады.
Париждегі жарысты Әмір Маймұратов сәтті бастады. Спорттық құзға өрмелеушілердің сайысында ол шыққан бетте олимпиадалық рекордты жаңартып, бірден ширек финалға жолдама алды. Плей-офф кезеңінде қандасымыз ОАР-дың өкілі Джошуа Брюнстен басым түсті.
Ал ескекшілердің каноэ-екілігінде 500 метрлік қашықтықта бақ сынаған Сергей Емельянов пен Тимур Хайдаров, Мария Бровкова мен Руфина Ысқақова және байдарка-екілікте Бекарыс Раматулла мен Сергей Токарницкий тәуір нәтиже көрсете алмады. Жеңіл атлеттер де өз жанкүйерлерін жерге қаратты. 110 метрге кедергілер арқылы жүгіруде Давид Ефремов фаль-старт жасап, жарыстан шеттетілді. 5 000 метрге кедергілер арқылы жүгірген Нора Джерутоға айрықша сенім артқан едік. Алайда Тәуелсіз Қазақстанның тарихындағы тұңғыш әлем чемпионы Олимпиаданың финалында мәреге тоғызыншы болып жетті.
