Жәдігер • 13 Тамыз, 2024

Мыңбасының кісе белдігі

83 рет
көрсетілді
2 мин
оқу үшін

Қостанай облысы Арқалық қаласындағы Дала өлкесі тарихы музе­йінде талай құнды жәдігер тұр. Соның бірі – халық батыры Амангелді Иманов бастаған 1916 жылғы Торғайдағы ұлт-азаттық көтерілісіндегі мыңбасы Ыбырай Әтембекұлының кісе белдігі.

Мыңбасының кісе белдігі

Ыбырай Әтембекұлы 1880 жылы туған. Жас кү­ні­нен Аман­гелді, Кей­кі­­мен бірге жүріп, жа­­қын дос бол­ған. 1916 жылы Торғайдың игі жақ­сы­лары Әбді­ғапарды – хан, Амангелдіні сар­дар етіп сай­лағанда, ел ішін­де ба­тыл­ды­­ғымен, ер­жүректігімен көз­ге түс­кен Әтембектің Ыбыра­йын мың­басыға ұсынған. Ол өз сар­баздарымен Кү­йік, Шош­қа­лы, Доғал шай­қастарында бес қаруы сай жазалаушы отряд әскеріне біресе тұтқиыл­дан, біресе қаша жүріп соққы беріп, оларды көп шығынға ұшырат­­қан. Әсіресе Әтембекұлы басқар­ған қол Торғай қаласына шабуыл жасағанда, ерен ерліктің үлгісін көрсеткен. Сондай-ақ ол 1918 жылы Орынборда өткен съезге Торғай уезінен делегат болып қатысқан. 1924 жылдан бастап, бірнеше жыл Батпаққара (Аман­гел­ді) аудандық милиция бөлімін басқар­ған. Одан кейін ұжымшарда басқарма, ­ферма меңгерушісі секілді қызмет атқар­ған. Ұзақ өмір сүріп, 1969 жылы 89 жасында дүние салған.

см

Ы.Әтембекұлы 1961 жылы Қос­танай облыстық тарихи-өлке­тану музейінің қорына өзінің 1916-1919 жылдары ұстаған жеке қаруы – найзасы бар мылтығын, ағаштан күй­діріп жасаған алмұрт тәрізді оқшантайын және былғары белдігін тапсырған. Қазір бұл жәдігерлер аталған музейдің құнды мұрасы саналады. Арқалық­тағы Дала өлке­сі тарихы музейінде тұр­ған мың­басының кісе белдігі де – сон­дай баға­лы дүниенің бірі.

Айтпақшы, аса көрнекті қыл­қалам шебері Әбілхан Қастеев Аман­гелді Имановтың портретін салу үшін Торғайға барғанда сардардың сыртқы бейнесін сипаттауға Ы.Әтем­бекұлының көмегі көп тиген. Бұл туралы суретшінің өзі: «Батырдың келбетін сомдауда маған оның бет-бейнесі, мінезі, болмысы туралы көте­ріліс мыңбасылары Әлжан Қара­баев пен Ыбырай және оның бауыры Серікбай Әтембековтер жақсы айтып берді», деп жазған екен.