Фото: gov.kz
Президент мемлекеттік наградалар жүйесіне аграрлық сала қызметкерлері, ғалымдар үшін де құрметті атақтар енгізілетінін атап өтті. Олардың еңбегін мемлекеттік деңгейде тану барлық маман үшін жақсы уәждеме болады, еңбек адамының беделін арттырады. Мемлекет басшысы сондай-ақ су тасқынына қарамастан егіс жұмыстарын уақытында аяқтаған аграршылардың еңбегін ерекше бағалады.
Жолдауда банк секторының, оның ішінде ауыл шаруашылығы саласының жұмысы маңызды тезистердің бірі болды. Биылғы жылы АӨК-ті созылмалы жеткіліксіз қаржыландыру проблемасы шаруаларға төмендетілген мөлшерлеме бойынша кредиттер беру үшін мемлекеттік қаржы институттарын субсидиялау жолымен шешіле бастады. Бұл қарыз алушы үшін өте ыңғайлы құрал, өйткені фермер пайыздық мөлшерлемені субсидиялауға қаражат түсуін күтпестен жеңілдікті несие алады.
Осы жылы пайыздық мөлшерлемені арзандатудың мұндай тетігі көктемгі егіс және егін жинау жұмыстарын кредиттеу кезінде, одан әрі лизингті қаржыландыру кезінде қолданылды. Бұл фермерлерді субсидиялау қажеттілігінсіз ауыл шаруашылығы техникасын жылдық 5%-бен беруге мүмкіндік жасады. Президент тікелей несиелеудің тиімділігін және тәжірибені банктерге тарату қажеттілігін атап өтті.
Менің ойымша, отандық ЕДБ қарыздар бойынша мөлшерлемені арзандату жүйесінде едәуір әлеуетті көріп, осы жұмысқа тартылады, бұл АӨК үшін қаржылық мүмкіндіктерді кеңейтеді. Уақыт өте келе коммерциялық банктерді АӨК-ті кредиттеуге тарту тікелей субсидиялаудан қолжетімді кредиттеуге көшуге мүмкіндік береді.
Қаражат тапшылығы жағдайында оларды пайдалану тиімділігі мәселесі ерекше өткір болды. Тыңайтқыш өндірушілерді тікелей кредиттеу немесе субсидиялау сияқты мемлекеттік қолдаудың жаңа тетіктері субсидиялар беру кезінде сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайтады, бірақ ашықтық үшін сенімді статистика қажет.
Өкінішке қарай, агроөнеркәсіптік кешенде ұзақ уақыт бойы қосып тіркеу тәжірибесі болды, бұл саладағы нақты көріністің бұрмалануына әкелді. Бұл өзекті мәселе туралы мен Мемлекет басшысына 2023 жылдың соңында баяндадым, ал оның тапсырмасынан кейін жоқ мал мен өнімді есептен шығару жөніндегі комиссия жұмысы басталды. Комиссия жұмысының нәтижесінде 2 млн бас ІҚМ, 3 млн бас ұсақ мал, 3 млн тонна сүт және т.б. есептен шығарылды.
Бұл ретте тіркелген мал басы үй шаруашылықтары секторына немесе басқа жеке шаруа қожалықтарына тиесілі. Шаруашылықтардың бұл санаты статистика бойынша дербес есеп бермейді, бұл деректерді қалыптастырудың есептік әдісімен бірге статистиканы бұрмалауға мүмкіндік береді. Жеке кәсіпкерлер ауылшаруашылық кооперативтеріне бірігу кезінде мемлекеттік қолдау ала алады, олар өнімді сатқаны үшін, асыл тұқымды жұмыс үшін субсидияланады.
Осыған байланысты министрліктерді теріс пайдалану фактілерін болдырмау мақсатында мемлекеттік қолдау алу, өнімді есепке алу және қадағалау үдерістерін цифрландыруды дамытады.
Жолдаудың тағы бір маңызды тезисі – жерді ұтымды пайдалану. Жерді алып қою жөніндегі комиссия жергілікті атқарушы органдардың конкурстар өткізбестен ауыл шаруашылығы жерлерін беру туралы екі мыңнан астам заңсыз шешімдерін анықтады. АШМ заңсыз берілген жерлерді мемлекетке қайтару туралы үнемі баяндайды.
Мемлекет басшысы егер жер заң бұзушылықпен алынып, пайдаланылмаса, онда бұл жер мемлекетке қайтарылуға тиіс екенін атап өтті. Бірақ егер жер пайдаланушы адал жұмыс істесе, инвестиция салса, онда қолданыстағы өндірісті бұзуға болмайды.
Сонымен қатар Жолдауда ауылды жайластыру және ауыл тұрғындарын жұмыспен қамту мәселесі көтерілді. «Мемлекет алдында азаматтардың, әсіресе ауылда заңды жұмыспен қамтылуын ынталандыру міндеті тұр», деді Президент. Ауыл шаруашылығында мал шаруашылығын дамыту арқылы тұрақты жұмыспен қамту мүмкіндігін көріп отырмыз. Өсімдік шаруашылығындағы бизнес маусымдық сипатқа ие, сондықтан олар жыл бойы толық жұмыспен қамтылмаған. Мал шаруашылығында, керісінше, үдеріс жыл бойына созылады, бұл халықтың табысын арттырып қана қоймай, агробизнесті әртараптандыруға мүмкіндік береді.
Ауыл шаруашылығында әлеуметтік жауапты бизнес бар. Жақында ғана ауылдарды дамытудың табысты тәжірибесі Қызылорда облысындағы республикалық семинар-кеңесте талқыланып, өз үлестерін қосқан бірқатар фермер марапатталды. Міндет – мұндай тәжірибені насихаттау және кеңейту.
Мемлекет басшысы сондай-ақ «Ауыл аманаты» жобасын жаңа құралдармен күшейтуді, бұл жерде сөз «тауарлық несие» туралы болып отыр, сондай-ақ ауыл тұрғындары өндірген өнімді қайта өңдеу және өткізу инфрақұрылымын құру жөнінде шаралар қабылдауды тапсырды. АШМ-ның қайта өңдеуді дамытудың кешенді жоспарына кейіннен қайта өңдеу үшін ауыл шаруашылығы өнімдерінің партияларын шоғырландыра алатын дайындау пункттерін дамыту енгізілді. Шағын фермерлер шикізат көлемін және өңдеу зауыттарының жүктемесін арттыра алады.
Сондай-ақ маңызды тезис – су ресурстары. «Біз фермерлердің қажеттіліктері үшін тасқын суларды жинап, су қорын құруды үйренуіміз керек. Гидрологиялық бекеттерді жөндеу және жаңғырту, суды жан-жақты үнемдеу бойынша жұмысты ұйымдастыру қажет. Бұл бірінші кезекте ауыл шаруашылығына қатысты, онда су үнемдеу технологияларын кеңінен қолдану қажет», деді Қасым-Жомарт Тоқаев.
Бұл өте маңызды, өйткені климаттың өзгеруі жағдайында ауыл шаруашылығы тұрақты технологияға келіп, өзінің тиімділігін көрсетуі керек. Ол үшін су үнемдеу технологияларын енгізуге арналған шығындарды субсидиялау нормативі 50-ден 80%-ға дейін ұлғайтылды. Сондай-ақ біз суды үнемдейтіндер үшін тиімді сараланған тарифті енгіздік. 2024 жылдың 8 айында су үнемдеу технологиялары 71,7 мың гектарға енгізілді, біз оның қарқынын сақтап, күшейтеміз деп үміттенеміз. Бұдан бөлек, АШМ өз өндірістерін оқшаулау және отандық фермерлерге қажет жабдықтардың құнын арзандату мақсатында елге тиісті жабдық өндірушілерді тартатын болады.
Айдарбек САПАРОВ,
Ауыл шаруашылығы министрі
