Аграрлық салаға – айрықша қолдау

Кездесу барысында АӨК субъектілерін ұзақмерзімді мемлекеттік қолдау тәсілдері қаралды.

«Мемлекет басшысы өзінің халыққа Жолдауында кәсіп­керліктің дамуы мен оны қол­дау шараларына ерекше назар аударды. АӨК-тің тұ­рақты дамуы – біздің азық-түлік қауіпсіздігіміздің кепі­лі, сондықтан Үкімет 1 млн-нан аса азаматымыз жұ­мыс­пен қамтылған ауыл шаруа­шылығын қолдау шараларын жалғастыра береді», деп атап өтті О.Бектенов.

Ауыл шаруашылығы ми­нистрі Айдарбек Сапаров және Ақмола, Қостанай, Солтүс­тік Қазақстан, Жамбыл облыс­тары­ның әкімдері АӨК-ті мем­лекеттік қолдау шараларын іске асыру туралы баяндады.

Президент тапсырмасы бо­йынша биыл Үкімет көктемгі егіс және астық жинау науқа­нын оңтайлы жүргізу үшін қажет­ті жағдайдың барлығын жасады. Саланы жеңілдікпен қаржыландыру көлемі бірінші рет 3 еседен астам ұлғайтылып, рекордтық көрсеткішке, яғни 580 млрд теңгеге жеткізілді. Бұл қаражат егіншілерді тіке­лей несиелендіруге, пайыз­дық мөлшерлемені төмен­детуге және форвард­тық сатып алуға жұмсалды. Сый­ақы мөлшерлемесін төмен­­дету «Бәйтерек» холдин­гі ком­мерциялық қаражат­ты тарту сатысында жүр­гізіл­ді. Келесі жылы қайта өң­деу кәсіп­орындарын қаржы­ландыру кезінде осындай тетік іске қосылады. Жалпы, агробизнеске мемлекет тарапынан тұқым материалы мен тыңайтқыш сатып алудан бас­тап, экспорттық қолдауға дейінгі барлық кезеңде жан-жақты көмек көрсетіледі.

Президент тікелей субсидиялаудан қолжетімді несие беруге көшу арқылы АӨК субъектілерін қаржыландыру көлемін ұлғайту міндетін қойды. 2025 жылдан бастап шаруалар қаржы институттарынан тікелей арзандатылған несие ала алады. Субсидиялау мәселелері толығымен Ауыл шаруашылығы министрлігіне жүктеледі. Осылайша, шаруа субсидия ресімдеу бойынша артық әуре-сарсаңнан құтылады.

Биыл жеңілдетілген несие­леу­дің рекордтық көлеміне қол жеткізілді. Келесі жылдан бастап саланы қаржыландыру көлемін арттырып, 700 млрд теңгеге дейін жеткізу жоспарланып отыр. Премьер-министр биылғы желтоқсан айында шаруаларға келесі жылдың алғашқы қаржысы түсуге тиіс екенін атап өтті.

Ауыл шаруашылығы тех­ни­касын сатып алуды жеңілдікпен қаржыландыру мәсе­лесіне ерек­ше назар аударыл­ды. Үкімет биылғы бөлінген қара­жат көлемін едәуір ұлғайтты, бұл 2 мыңнан астам ауыл ша­руа­­шылығы тауарын өндіру­ші­лерге қолда бар паркті жаңар­туға мүмкіндік берді. Ел ша­руалары 19,5 мың ауыл шаруа­шылығы техникасын сатып алды, жаңарту деңгейі 5%-ды құрайды. Бұл көрсеткішті жыл соңына дейін 5,5%-ға, келесі жылы 6,5%-ға дейін жеткізу жос­парланып отыр. Сонымен қатар отан­дық нарықтың қажет­тілік­терін ескере отырып, ауыл шаруашылығы техника­сын шығаратын қазақстандық кәсіп­орындардың қуатын арттыру тапсырылды.

Биылғы наурыз айында елі­мізде отандық тыңайтқыштарды сатып алу үшін аванстық суб­си­диялау тетігі енгізілді. Көк­темгі егіс және егін жинау жұ­мыстарын мемлекеттік қол­дау­дың арқасында биыл топы­раққа 1,2 млн тонна тыңайт­қыш енгізілді, бұл өткен жыл­ғы деңгейден 2 есеге артық. Мем­лекет басшысының ауыл шаруашылығы жерлерінің тозуын азайту жөніндегі тапсырмасын ескере отырып, әкімдіктер 2025 жылы тыңайтқыш енгізу көлемін 1,9 млн тоннаға дейін арттыруы қажет.

Отандық тұқым шаруашы­лығын дамыту мәселесін қа­рас­тыру кезінде өсімдік ша­руашылығында, әсіресе көкөніс, жеміс және бақша да­қыл­дары­на қатысты импорттық тұқым материалдарын пайдалану­ды қысқартудың маңыздылығы атап өтілді. Ауыл шаруашылығы министрлігіне селекция және тұқым шаруашылығы жүйесін сапалы дамыта отырып, осы мәселемен айналысу тапсырылды. Сондай-ақ отандық тұқым өндірушілердің пайдасына субсидиялау тетігін қайта қарау қажеттігі көрсетілген.

Премьер-министр еліміз­дің азық-түлік өнімдері­мен өзін-өзі қамтамасыз етуі­нің ма­ңыз­ды­лығын атап өтті. Ауыл шаруашылығы саласын жан-жақты қолдау және оған қолайлы жағдай жасау бағы­тында қажетті шаралардың барлығын қабылдап жатқанын атап өтті. Сонымен қатар бизнес те ашық әрі адал жұмыс іс­теуі тиіс. Мемлекеттен бө­лін­ген қаражаттың тиімсіз жұм­салуына жол бермеу үшін 2025 жылы елімізде ауқымды ауыл шаруашылығы санағы жүргізіледі. Ол жер және егіс алқабы, мал басы, ауыл ша­руа­шылығы техникасы мен инфра­құрылым бойынша деректерді өзектендіруге мүмкіндік береді.

Талқылау барысында отан­дық агро кәсіпкерлер саланы одан әрі дамыту бойынша өз ұсы­ныстарын айтты, сондай-ақ бірқ­атар өзекті мәселелерді көтерді.

«Биыл АӨК саласын қаржы­л­андыруды ұлғайту бойынша атқарылған ауқымды жұ­мыстарды атап өткім келе­ді. Фер­мерлер бұл қолдауды сезін­ді. Жеңілдігі бар несиелер бізге жеткілікті қаражат есе­бінде емес, қажетінше жұ­мыс істеуге мүмкіндік берді. Сапа­лы тұқымдар, ЖЖМ, тыңайт­қыштар уақтылы сатып алынды. Барлық агротехнологияларды дұрыс қолдана отырып және мемлекеттің осындай қолдауын көре отырып, біз нашар өнім алуға құқығымыз жоқ. Мұнда мал шаруашылығы туралы айтуымыз керек: иә ол көп еңбекті қажет ететін үдеріс, бірақ мал шаруашылығында адамдар жыл бойы жұмыс істейді. Жалпы, шаруашылықтар көп салалы болуы керек, тек өсімдік шаруашылығымен айналыспай, сонымен бірге мал басын көбейту қажет. Сонда бізге экспортқа квота қажет емес, еркін сауда жасаймыз. Бүгінгі кездесуге қатысушылардың көпшілігі мал ұстамайды. Әріптестер, біз оған қатысуға тиіс­піз, барлығыңызды осы іске шақырамын», деді фер­мерлік қоғамдастық атынан сөйлеген АӨК дамыту мәселелері жөніндегі Қоғамдық кеңестің төрағасы, «Зенченко и К» компаниясының құрылтайшысы Геннадий Зенченко. Сонымен бірге кәсіпкер тұқым шаруашылығы және ветеринария саласындағы отандық ғылымды дамыту мәселелерін көтеріп, сала үшін кәсіби кадрларды даярлаудың маңыздылығын атап өтті.

Қызылорда облысының «Таң ЛТД» ЖШС директоры Имамзада Шағыртаев көрші ел­дермен қол жеткізіл­ген үкі­мет­аралық уағдаластық­тар­дың нәтижесінде өңірдің шаруалары биыл егіндік сумен қамтамасыз етілгенін хабарлады. Биыл компания 2 мың гектардан астам алқапқа ауыл шаруашылығы дақылдарын егіп, оның 1,5 мың гектарына жуығы күрішке бөлінген. Күріш алқаптарына лазерлік орналастыру жүргізілді, бұл суар­малы суды 30%-ға үнемдеуге мүмкіндік берді. Бүгінгі таңда өнімнің 50%-дан астамы жиналды. Кәсіпкер су үнемдеу технологияларын енгізу үшін фер­мерлерді қолдаудың қо­сым­ша шараларын пысықтау мүм­кіндігін қарастыру туралы ұсыныс жасады.

АШМ деректеріне сәйкес, биыл агротехнологияларды енгізу бойынша қабылданған шаралардың және Жамбыл облысы мен Жетісу облысының ди­қандары жүргізген әртарап­тан­дыру жұмысының нәти­жесінде қант қызылшасы жоғары өнім береді деп күтіліп отыр. Қант қы­зыл­шасын өткізуге қатысты Жамбыл облысынан 450 мың тонна Меркі қант зауытында өң­деледі, қалған 100-150 мың тонна Жетісу облысында орналасқан Ақсу қант зауытына жіберіледі. Өз кезегінде, өнімді қайта өңдеу 120 мың тонна қант өндіруге мүмкіндік береді, бұл еліміздің қантпен өзін-өзі қамтамасыз етуін едәуір арттырады.

«Атамекен» ҰКП төралқа­сының төрағасы Райымбек Баталов бірқатар өзекті мәсе­лелерді айтты, оның ішінде АӨК саласындағы мемлекеттік қызметтерді цифрландырудың маңызын атап өтті.

Сонымен қатар қазіргі күн тәртібіндегі мәселе – егін жинау науқанының барысы қаралды.

Еліміздегі ауыл шаруашы­лығы да­қылдарының жалпы өнім жинау алаңы биыл 23,3 млн га құрайды. Бүгінгі таңда 11,3 млн га дәнді және бұр­шақ­ты дақылдар жиналды не­месе 67,9% (өткен жылы осы­ған ұқсас көрсеткіш 42,8%-ды құра­ды). Орташа өнімділігі 14,7 ц/га болған кезде 16,7 млн тон­на ас­тық бастырылды, бұл агро­тех­нологиялардың дұрыс қолда­нылғанын көрсетеді. Элиталық тұқымдардың үлесі 7,1%-дан 9%-ға дейін өсті.

Премьер-министр жаңа егінді сақтау және нанның сапасын жақсарту мәселесі маңызды екенін атап өтті. Республикада астықты сақтаудың жалпы сыйымдылығы 30 млн тоннаны құрайды. АШМ мәліметіне сәйкес, көрсетілген қуат көлемі өткен жылдардың ауыспалы өнім қалдықтарын ескере отырып, жоспарланған егін үшін жеткілікті. Астық қабылдау кәсіпорындарына 2,5 млн тонна астық, оның ішінде 1,8 млн тон­на бидай түсті. Жаңа өнімді қа­былдауға элеваторларды босату үшін астықты ауыстырып тиеу және сату бойынша жұ­мыс жүргізілуде. Мәселен, биылғы тамыз айында және қыркүйектің 15 күнінде Азық-түлік корпорациясы мен ҚТЖ 1,2 млн тонна астықты тасымалдады, оның 1 млн тоннасы экспортқа жіберілді. Астықтың бір бөлігі Өзбекстан мен Қытай­ға экспортталады, қалған көле­мі ішкі қажеттіліктерге бағыт­талады. Қыркүйек айында ҚТЖ-ның жаңа астық дақылын тасымалдауды қамтамасыз ету жоспары 1,9 млн тоннаға дейін ұлғайды, 20 күн ішінде 500 мың тоннадан астамы жөнелтілді, оның ішінде 400 мың тоннадан астамы экспортқа шығарылды. Отандық астықтың дәстүрлі өткізу нарығы – Иранға жөнелту жанданғаны байқалады.

Кездесу қорытындысы бойынша Премьер-министр мемлекеттік органдарға елдегі егін жинау науқанының сапалы аяқталуын қамтамасыз етуді, сондай-ақ бизнестің барлық ұсыныстары мен тілектерін пысықтауды тапсырды.