Биыл Мақтаарал ауданында 33,7 мың гектар алқапқа мақта егілген. Мақта дақылын дефолиациялау жұмыстары толықтай жүргізіліп, жиын-терім науқаны басталған. Қазірдің өзінде ауданда 632 гектар мақта алқабы теріліп, 1 706 тонна өнім жиналды. Биыл мақта дақылынан алынатын өнім көлемі 92,3 мың тоннаны құрап, жалпы орташа өнімділік гектарына 27,4 центнерден болады деп болжанып отыр. Жуырда ауданға жұмыс сапарымен барып, мақта терім науқанына дайындық жұмысымен танысқан облыс әкімінің орынбасары Ертай Алтаев пен облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Нұрбек Бадырақов шаруа қожалықтардың басшыларымен кездесу өткізді. Кездесу барысында шаруалар мақта бағасының нақтыланбауын негізгі мәселе ретінде көтерді. Сондай-ақ күзгі жауын-шашынға қалдырмай мақта терім науқанын ұқыпты ұйымдастыру, күзгі жиын-терімге берілетін мемлекеттік қолдауды өз уақытында көрсету және басқа да мәселелер талқыланды. Облыс әкімінің орынбасары мақтадан гектарына 60-70 центнер өнім алу үшін тамшылатып суғару сияқты жаңа технологияларға көшу керектігін, оған мемлекеттен субсидия берілетінін де жеткізді. Жаңа технологиялар жыл сайын орын алатын ағын су жетіспеушілігінің алдын алатынын еске салды. Мақта өңдейтін зауыттардың жұмысы да назардан тыс қалмады. Мысалы, «Cotton мақта» ЖШС-ның мақта өңдеу зауытының жылдық қуаттылығы – 60 мың тонна, тәулігіне 600 тонна мақта талшығын өңдейді. Өткен жылы ашылған, құны 3 млрд теңгені құрайтын өндіріс орнында 50-ден астам азамат жұмыспен қамтылған. Жалпы аудан аумағында 8 мақта өңдеу зауыты бар. Оларға тиесілі 33 мақта қабылдау бекеті орналасқан. Одан бөлек, Жетісай және Шардара ауданында мақтааралдық зауыттарға тиесілі 29 мақта қабылдау бекеті жұмыс істейді. Ал «Ұлттық аграрлық ғылыми-білім беру орталығы» коммерциялық емес акционерлік қоғамына қарасты «Мақта және бақша ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясы» ЖШС-ында мақтаның бәсекеге қабілетті жаңа әрі отандық 13 орта талшықты түрі, сыртқы ортаның қолайсыз факторларына төзімді, өнімділігі жоғары сорттары шығарылды. Топырақты терең қопсыту, отандық мақта сорттарын баптаудың екі қарқынды технологиялары, мақтаны жаңбырлатып суару, арықшалармен суару, мақтаны тиімді суарудың гидромодульдік аудандастыру сияқты технологияларды да аталған ғылыми мекеме әзірлеген.
Облыс әкімі Дархан Сатыбалдының тапсырмасымен өзбекстандық «Global Textile» компаниясының Мақтаарал ауданында мақта кластерін дамыту бойынша 2023-2027 жылдарға арналған жол картасы бекітілген болатын. Онда компания Мақтаарал ауданында 2 мыңнан астам адамды тұрақты жұмыс орнымен қамтитын 5 ірі кәсіпорынды іске қосуды жоспарлап отыр. Бүгінде аудан орталығы – Мырзакент кентінде компанияның кеңсесі ашылып, атқарушы директоры тағайындалған. Сондай-ақ компания Бірлік ауылдық округінің аумағынан 10 гектар жерге мақта қабылдайтын бекет салу жұмыстарын бастап кетті. Ал «Мырзакент» ЖШС-ына қарасты құны 1 млрд теңгені құрайтын мақта өңдеу зауытының аудандардағы мақта қабылдау бекеттерінде мыңға жуық адам еңбек етеді. АҚШ-тың соңғы үлгідегі жаңа технологиясымен жабдықталған зауыттың өндірістік қуаттылығы жылына 60 мың тоннаны құрайды.
Мақта бағасына қатысты мәселеге Шардара ауданы диқандары да алаңдаулы. Бұл ауданда да мақта бекеттері алдын ала төлем ретінде қаржы таратып жатыр, бірақ нақты баға белгіленбеген. Өнімді қабылдаушы тарап баға тұрақтаған соң шаруалармен толықтай есеп айырыспақ. Ауданда болған облыс әкімінің орынбасары Бейсен Тәжібаев мақта қабылдау бекеттері мен зауыттарын аралап, шаруалармен кездесті. Диқандармен кездесуде осы саланы дамыту бағытында ұсыныстар мен мәселелер айтылды. Бүгінде Шардара ауданында 40 мақта қабылдау бекеті бар. Биыл 36 мың тоннадан астам өнім жинау көзделіп отыр. Айта кетейік, өсімдік шаруашылығын мемлекеттік қолдау аясында, қаржылардың басым бөлігі мақта шаруашылығын дамытуға бағытталған. «Тұқым шаруашылығын қолдау» бағдарламасына сай облыс әкімдігінің ұсыныстары негізінде, қағидаға өзгерістер енгізіліп, мақта шитінің нормативтері 1,5–2,0 есеге дейін ұлғайды. Бағдарлама шеңберінде 414,1 млн теңгеге өтінім қабылданып, мақта шаруашылықтарына 277,2 млн теңге, ал тұқым шаруашылығын қолдауға биыл 600 млн теңге қаржы бөлінген.
Биыл Өзбекстанның Ауыл шаруашылығы министрлігі жанындағы «Тұқым шаруашылығын дамыту орталығы» мекемесімен жүргізілген келіссөз нәтижесінде 1,9 мың тонна сапалы шитті импорттау келісіліп, 891 тоннасы сатып алынған. «Минералды тыңайтқыштардың құнын субсидиялау» бағдарламасы бойынша биылдан бастап аванстық төлем жүйесі ендіріліп, отандық тыңайтқыштар 60% субсидияланған. Облыстық бюджеттен 7 млрд теңге қаржы бөлінді. Қаржының 69%-ы мақта шаруашылықтарына төленіп, 62 мың тонна тыңайтқыш енгізілді. Облыс тауар өндірушілері «Кең дала» және «Кең дала 2» несие бағдарламалары негізінде 18,8 млрд теңгеге қаржыландырылған. Оның ішінде жоғарыда аталған салаға қатысты шаруалар 8,9 млрд теңгеге несиелендірілген. Биыл мақта шаруашылықтарына 4 бюджеттік бағдарлама бойынша 9 685 агроқұрылымға 5,1 млрд теңге қаржы бөлінді. Бұл жалпы облыстың өсімдік шаруашылығына бөлінген қаржының 61%-ын құрайды.
Түркістан облысы кәсіпкерлер палатасының директоры Асылан Ибадуллаевтың айтуынша, мақта және жүгері, сортының өнімділігін арттыру мақсатында 2 жылдан бері арнайы алаңдар жұмыс істейді. Қанатқақты жобаның тиімділігін түсінген кәсіпкерлер химиялық тыңайтқыштардан бас тартып, органикалық негізде егін егуде. Облыс аумағында 2 200 гектар мақта алқабында 322 шаруа мақтаның түркиялық сортын өсіріп отыр. Жалпы, өңірде 22 мақта өңдеу зауыты мен 200-ден астам мақта қабылдау бекеті жұмыс істейді. Шаруалар мақтаның 17 түрлі сортын егіп, өнім алуда.
Түркістан облысы
