Тариф

Ондағы көрсеткіштердің көтерілмейтін жолын іздеу керек Ақтауда қаланы сумен, жылумен қамтамасыз етіп, ағынды суларды бөлу және тазалау қызметін атқаратын «Каспий жылу-су арнасы» атты кәсіпорын бар. Аталмыш мемлекеттік коммуналдық кәсіпорын табиғи монополиялар және реттелетін нарықтар туралы заңға сәйкес қызмет етеді. 2014 жылдың 24 желтоқсанында кәсіпорынның жиналысына қатысқан едім, жиналыстан төбеден жай түскендей «жаңалықтарды» арқалап шықтым... Кәсіпорын жуық арада өзі көрсететін қызмет түрлеріне бағаны шарықтатуды көздеп отыр. Айталық, бұған дейін 49,89 теңге болып келген ауыз су тасымалы енді 114,61 теңгеге, техникалық су 30,42 теңгеден 92,92 теңгеге, ыс­тық су 49,09 теңгеден 148,50 тең­геге көтерілсе, су бөлу 45,7 тең­ге­ден 98,17 теңгеге, жылу энергиясы 536,75 теңгеден 1016,59 теңгеге дейін жоғарыламақ. Талай жылдардың тәжірибесін жиған инженер ретінде қаланың инженерлік желілері 86 пайызға ескіргенін жақсы білемін. Тұрғындар саны арта түскен аймақта бұл желі­лер тұтыну қажетін өтеуде сыр ал­дыратыны да белгілі. Бірақ, кәсіп­орынның жұмысын қолдау­дың шараларын, моральдық қорғауды жеке тұтынушылар есебінен тарифтерді көтеру арқылы іске асыру дұрыс па? Қазіргі таңда кіріс көлемі 1474135 мың теңгені құрап отыр­ған кәсіпорын тарифтерді көтеру арқылы 2745740 мың теңгеге дейін кіріс келтіруді, сол арқылы белшесінен батқан шығыннан шығу­ды көздейді және бұл көр­сет­кішті монополияға қарсы агент­тіктің келісімімен жүзеге асыр­­мақ. Ал, тұрғындармен келі­сім қайда? Маңғыстау мұнайлы өңір болғанмен, халықтың бәрі мұ­найшы емес және мұнайшы болуы міндетті де емес. Сондықтан, әр нәр­седе халықтың қалтасымен санас­қан жөн болар деп ойлаймыз. Маңғыстау – шөлді аймақ. Осыған орай кезінде Кеңес одағы 30 пайыз сусыздық, 40 пайыз ауа райының қолайсыздығын жеңілдету үшін төлемақылар бөлген болатын. Ол жеңілдік Одақ тарағасын тоқтатылды. «Сусыз өмір жоқ, оған төленген ақша – адал» деген халықтың төзімін аталмыш кәсіпорын өз мүддесіне пайдаланып отырған жоқ па деген ой келеді. Сусыз аймақты сумен қамтуды халықтың қалтасына қарамай, өңір ерекшелігіне бай­ланысты шешу жолдарын неге қарастырмасқа? «Каспий жылу-су арнасы» МКК ұсынған мәліметтер бойынша, құзырына 1163 шақырым инженерлік желі­лер қарайтын кәсіпорын үш жылда желілердің 67,5 шақырымын жөндеген, ал желіні түгел жөндеу үшін әлі 16 жыл керек. Мекеменің техникалық-жөндеу базасы нашар, станоктары, жөндеу бокстары, қоймалары толықтай жаңғыртуды қажет етеді, сондай-ақ, жалақысы аз мекемеге білікті мамандар келмейді екен. Жұмысты ұтымды үйлестіру, тиімді ұйымдастыру көп келеңсіздіктің алдын алатыны белгілі. Мекеменің өткен жыл­дардағы жұмыстарына қарап «осы тұста олқы түскен» деген жер­­лерді байқадық және кәсіп­орын ұсынған қағаздағы есеп-қи­саптарды санамалай келе, кәсіп­орынның қолда бар қаражатты ұқсата алмағандығын аңғарамыз. Мәселен, өз қаражаты есебінен 232 млн. теңгені құрайтын 26 шақырым инженерлік желілерді күрделі жөндеу және ауыстыру жұ­мыстарын жасаған, мұнда 1 метр құбырды ауыстыру бағасы шама­мен 9000 теңгені құрайды. Сонымен қатар, 24 шақырым ағым­дағы жөндеу жұмыстарын жүргізген және оған 213 миллион қаржы жұмсалған. Осы жөндеуде құбырдың 1 метрге шақ­қанда бағасы 8460 теңге құра­ған. 2014 жылдың он айында 96 миллион теңгені құрайтын 7,8 шақырым желіні күрделі жөн­деуден өткізген, мұнда 1 метрге шаққанда бағасы 12000 теңге болады. 9,7 шақырым құрайтын инженерлік желілерді ағымдағы жөндеуден өткізген (1 метрге шаққанда бағасы 13400 теңге). Бұдан ағымдағы жөндеудің күр­делі жөндеуден, жаңадан ауыс­тыру­дан қымбатқа шыққандығы бай­қалады. Екіншіден, банктерден алған несие есебінен 288 млн. теңгеге 8,7 шақырым құбыр желі­леріне жаңғырту (1 метр құбыр, шамамен 32000 теңге) жүр­гізілген. 869 млн. теңгеге кей­бір шағын аудандарда кәрізді сору стансаларын жаңғыртуға жұм­салған ақшаның есебін түсін­дірген дұрыс болар еді. 18 млн. теңгеге ағымды суларды тазартуға лабораториялық жабдықтар сатып алынған, алайда су тазалығының жақсарған сапасын тұрғындар сезініп жатқан жоқ. 26 млн. теңгеге экскаватор са­­тып алынғаны жөн десек те, 661 дана су өлшеу құралдарын 37 млн. теңгеге алған, сонда әр да­на­­сы 56000 теңгеден болғаны ма? Әкімдіктің қаржыландыруы негі­зінде кернеулі КСС коллекторла­рын жаңғырту, бірқатар шағын аудан­­дарда кәріздік және су өткізу же­лі­­лерін ауыстыру жұмыстарын жүр­­­гізген. Кәсіпорын соңғы үш жыл­­да жалпы сомасы 364 млн. тең­­ге­ге тех­никаларға бөлшектер са­­тып алыпты. Сол 95 техниканы жө­н­­деуге кеткен ақшаға 150 «ГАЗель» автокөлігін сатып алуға болар еді... 67,5 шақырым құбырдан металл сынықтарын тапсырмай далаға төккен бе? Темір-терсек жинайтын орындарға тапсырса, ол шамамен 800 млн. теңге қаражатты құрап, мекеменің қажеттіліктері үшін «жыртыққа-жамауға» болар еді. Белден басып «айттық-біт­ті­ге» салмай, халықпен сана­сып, осы жұмыстардың жасалуының қымбат-арзанын эконо­м­ист мамандар тексеріп, халы­ққа түсін­дір­се дұрыс бол­ған болар еді. Сон­дай-ақ, жабдық­тар­­дың көнеруі, көптеген тұтыну­шы­лар­дың берешек қарызын өтемеуі, кәсіп­орнның шығынға отыруы неліктен қарапайым тұрғындар есебінен түгенделуі тиіс. Ішпей-жемей, қолына түскен қаржысын алдымен коммуналдық төлемдерді төлей­тін тұрғындар, не үшін өзге­лер үшін жаза тартуы керек? Меке­ме бөлінген қаржыны үнем­деп, ор­ны­мен жұмсаса, тендер­дің тал­ан-таражына салмаса, қара­па­йым тұтынушыға қол жаймай, келе­лі істер тындыруға болатын сияқ­ты. Ал, тарифтердің күрт өсуі тұр­ғын­дар үшін түсінік­сіз болып тұр.  Рахмет ЛҰҚМАНОВ, Ақтау қаласының тұрғыны. Маңғыстау облысы.