Қабылдаушы отбасы институты дамиды
Бірінші оқылымда жұмысқа алынған Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне білім беру және баланың құқықтарын қорғау мәселелері жөніндегі өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасын Оқу-ағарту министрі Ғани Бейсембаев қысқаша баяндап шықты.
Оның айтуынша, Оқу ағарту министрлігі бастамашы болған түзетулер кәсіби қабылдаушы отбасы тұжырымдамасын заңнамалық тұрғыдан бекітеді. Баланы қабылдайтын кәсіби отбасына орналастырудың балама нысанын белгілеу арқылы жетілдіруге бағытталған құқықтық нормалар қарастырылады. Баламалы нысан жетім, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған, панасыз және көшедегі балалар сынды төрт санатқа қатысты болады. Сондай-ақ олардың отбасындағы зорлық-зомбылыққа ұшырауы да ескерілмек.
Мұндай отбасылар қатарына кім-көрінген қабылдана бермейді. Ғани Бектайұлы заң жобасында кәсіби қабылдаушы тәрбиешілерге қойылатын нақты талаптар белгіленетінін айтты. Олар балаларға қолайлы жағдай жасай алатын, тұрғын үйі бар 30 бен 53 жас аралығындағы азаматтар болуы керек. Кәсіби қабылдаушы отбасы мәртебесін алуға ниетті отбасылар қорғаншылық және қамқоршылық органдарында психологиялық дайындықтан және аккредиттеуден өтуге тиіс. Олар алты айдан аспайтын уақыт ішінде бір мезгілде төрт балаға дейін қабылдай алады.
– Бұл ретте отбасылар қорғаншы немесе қамқоршы органмен жасалған шарт негізінде балаларды кез келген уақытта таңдау құқығынсыз қабылдауға міндетті. Тәрбиешілердің қызметіне ай сайын 70 АЕК көлемінде ақы төленеді, сонымен қатар мемлекет әр баланы асырауға 10 АЕК бөледі.
Кәсіби қабылдаушы тәрбиешілер тоқсан сайын қорғаншылық және қамқоршылық органдарына балалардың денсаулық жағдайы, тәрбиелеу барысы, балаларды күтіп-бағуға бөлінген қаражаттың жұмсалуы, сондай-ақ олардың мүлкін басқару туралы есеп беруге міндеттеледі, – деді министр Ғ.Бейсембаев.
Білім беру және бала құқықтарын қорғау туралы заң жобасына қосымша білім беру ұйымдарын хабардар ету тәртібі енгізілмек. Яғни қосымша білім беру ұйымдарының құрылтайшылары (даму орталықтары, клубтар, секциялар) рұқсаттар және хабарламалар туралы заңнамаға сәйкес өз қызметінің басталуы немесе тоқтатылуы туралы білім беру саласындағы сапаны қамтамасыз ету жөніндегі аумақтық басқармаларды хабардар етуге міндетті болады.
Сондай-ақ әлеуметтік жағынан осал санаттағы отбасылардың жекеменшік мектептерде оқитын балалары да әлеуметтік көмек ала алады. Яғни түзетулерге сәйкес әлеуметтік көмек көрсету тетігі енді жекеменшік мектептерге де қатысты болады.
– Бүгінде мемлекеттік мектептерде оқитын халықтың әлеуметтік осал топтары (ХӘОТ) санатындағы 500 мыңнан аса балаға жалпыға міндетті білім беру шеңберінде тамақпен қамтамасыз ету және киім, мектеп керек-жарақтарын сатып алу түрінде көмек көрсетіледі. Алайда жекеменшік мектептерде оқитын ХӘОТ санатындағы 25 мыңнан аса бала әлеуметтік көмектен шет қалып отыр, – деген министр Ғ.Бейсембаев алдағы уақытта ХӘОТ санатындағы барлық балаға тең көмек көрсету мақсатында жергілікті атқарушы органдардың құзыреті кеңейтіліп жатқанын жеткізді.
Әскери-патриоттық тәрбие тетіктері
Мәжіліс Парламент депутаттары бастамашы болған әскери-патриоттық тәрбие туралы заң жобасын бірінші оқылымда мақұлдады. Ол азаматтарды әскери-патриоттық тәрбиелеудің бірыңғай жүйесін құруға және осы жұмысқа барлық мемлекеттік органды, ұйымдар мен қоғамдық бірлестіктерді тартуға бағытталған. Осы мәселеге қатысты заң жобасын Халықаралық істер, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрағасы Айгүл Құспан таныстырды.
Енгізілген өзгертулерге сәйкес, Қорғаныс министрлігі мен жергілікті атқарушы органдар жанынан әскери-патриоттық тәрбие жөніндегі үйлестіру кеңестерін құру ұсынылады. Сондай-ақ азаматтар күнделікті жұмыстарынан қол үзбей-ақ, ақылы негізде әскери дайындықтан өте алады. Түзетулер аясында әскери дайындықтан өту кезеңінде әскери қызметке міндеттілерге республикадағы мәннен жоғары емес орташа жалақы төлеу ұсынылады. Ал жұмыссыздарға мемлекет есебінен ең төменгі жалақы төленеді.
Сонымен қатар әскери білімді жетілдірудің баламалы нұсқасы әскери міндеттілер үшін ақылы негізде курстық оқыту енгізіледі. Азаматтарға әскери жиындарға шақыртусыз және күнделікті жұмыстарынан қол үзбей-ақ тұрғылықты жерінде әскери оқу орындарында, білім беру ұйымдары жанындағы әскери кафедраларда (факультеттерде), сондай-ақ әскери-техникалық мектептерде ақылы негізде әскери дайындықтан өту мүмкіндігі беріледі. Оқу жұмыстан тыс уақытта және өндірістен қол үзбей жүргізіледі.
Бұдан былай әскери кафедраларға штаттан тыс әскери лауазым енгізіледі. Осылайша, білім беру ұйымдарына берілген қару-жарақ пен әскери техниканы сақтау мен пайдалануды бір мезгілде бақылайтын әскери оқытушылардың мәртебесі айқындалады. Ал алғашқы әскери дайындық пәнінің мұғалімдеріне әскери борышын өтеу талабы енгізілді. Бұл мектептер мен колледждерде осы пәнді оқытудың сапасын арттыруға ықпал етпек.
Сондай-ақ түзетулер әскерлерді жүргізушілермен қамтамасыз ету мәселесін шешеді. 18 жасқа толған әскери қызметшілерге 21 жасқа толғанға дейін «D», «СЕ» санатындағы көлік құралдарын жүргізуді үйрету жоспарланып отыр. Олар тек Қарулы күштерге тиесілі көліктерді жүргізе алады. Қарулы күштер қатарындағы ауыр жүк көліктерін жүргізушілердің саны артады, бұл өз кезегінде бөлімшелердің жауынгерлік әзірлік деңгейін жақсартпақ. Сондай-ақ қызмет өткеру кезеңінде «автобус жүргізушісі» мамандығы бойынша білім алған әскери қызметшілер автобусты басқару құқығын қосымша оқусыз ала алады.
Түзетулер әскери атақтар берудегі диспропорция мен белгілі бір әділетсіздіктерді жоюға да бағытталған. Осыған байланысты шетелдік әскери жоғары оқу орындарында оқуын жалғастырған немесе әскери колледжді бітіргеннен кейін оқуға түскен әскери қызметшілер «лейтенант» әскери атағында қызмет өткеру мерзімін бір жылға дейін, ал «аға лейтенант» әскери атағында екі жылға дейін қысқарту ұсынылады. Әскери колледж түлектеріне «кіші сержант» шенінің орнына «сержант» атағы беріледі.
Бұған қоса кадеттер әскери колледжді бітіргеннен кейін 5 жылға ғана келісімшартқа отырады. Қолданыстағы заңнамада әскери оқу орнын бітіргеннен кейін әскери қызмет өткеру мерзімі оқу ұзақтығының айырмашылығына қарамастан, әскери институт курсанттары сияқты 10 жылды құрайды.
Әскери қызметін атқарған азаматтар үшін білім беру грантын өтеу міндеті жойылатын болды. Яғни заң жобасында мерзімді әскери қызметін өтеген, сондай-ақ әскери қызмет өткеру туралы келісімшарт жасасқан азаматтар үшін мемлекеттік білім беру грантын өтеу міндетін алып тастау ұсынылған.
Ақылы автотұрақ халықты қанап жатқан жоқ па?
Жалпы, отырыстан кейін депутаттар елдік мәселені қаузаған сауалдарын жолдады. Нартай Сәрсенғалиев Үкімет басшысының бірінші орынбасары Роман Склярдан Астана қаласындағы ақылы көлік тұрақтары мен оған қатысты айыппұлдың және бейнебақылау камераларының қисапсыз қаржыны қазына қоржынына емес, қайдағы бір кәсіпкерлердің қалтасына салып беріп отырған саясатты түсіндіріп беруін сұрады.
2018 жылдан 2022 жылға дейін ақылы автотұраққа төленген ақшаның 95 пайызы жеке серіктеске, тек 5 пайызы мемлекетке түсіп келген. 2021 жылы Астанадағы ақылы автотұрақтарға 90 994 105 теңге төленген, 2022 жылы 152 466 542 теңге төлеген.
– 2022 жылдың желтоқсанында ақылы тұрақ үшін төленген ақшаның 75 пайызы жеке серіктеске, ал 25 пайызы мемлекетке түседі деген шешім қабылданған. Мемлекеттік мекеме құрып, қаржыны толық мемлекетке түсірудің орнына бұл міндеттің неге жеке компанияға берілгені түсініксіз. Нақты сандар, 2021 жылдан 2024 жылды қоса алғанда азаматтарымыз Астанадағы ақылы автотұрақтарға 725 995 427 теңге төлеген. Соның 617 315 439 теңгесі жеке серіктестікке төленген, тек 108 679 988 теңгесі ғана қала бюджетіне түскен, – деген Н.Сәрсенғалиұлы бұл жүйені халықты қанау деп атады.
Ал автотұрақтарды абаттандыру, жолды жөндеу және көшені жинау шығындарын қала әкімдігі көтереді. Осы орайда жеке компанияның міндеті қандай деген заңды сұрақ туады.
Өзге депутаттар да тәрбие, демография, кәсіпкерлік, өндіріс, еңбек және әлеуметтік қорғау, өндірістік қалдық, спорт, химия, экология салалары төңірегінде тұралап тұрған өзекті жайттарды көтерді.
