Облыс орталығынан шеткері жатқан аудандарға инвестиция тарту өте маңызды. Себебі ауыл, аудандардағы мекемелер мен шағын кәсіпорындар жергілікті халықты тұрақты жұмыспен толық қамтуға қауқарсыз. Соның салдарынан жастар ауылда емес, қаладан жұмыс іздеп сабылады. Ал «Каскад-н» компаниясы аудан азаматтарына 100-ге жуық жұмыс орнын ұсынып отыр.
– Алтын өндіретін кәсіпорынның ауданымызда жұмыс істеп келе жатқанына 20 жылға жуықтады. Содан бері аудан экономикасына салық төлеп, жергілікті халықты тұрақты жұмыспен қамтып жатыр. Отбасымызды осы жұмыспен асырап отырмыз. Әйтпесе, екі қолға бір күрек іздеп жан-жаққа кетер едік. Кәсіпорнымыз 2006–2014 жылдар аралығында кен барлау ісімен айналысса, қазір өндіру жұмыстарына көшкен, – дейді Самар ауылының тұрғыны Нұрлан Ережепов.
«Каскад-н» кәсіпорнының жұмысымен танысу үшін қазба жұмыстары жүріп жатқан орынға да барғанбыз. Барлығы дерлік жаңа техникалар. Жұмыс қарқынды. Айта кетерлігі, мұнда көршілес Көкпекті ауданынан келіп істейтін азаматтар да аз емес. Маңайдағы ауылдардан отбасымен көшіп келіп, жұмысқа тұрақтағандар да бар.
– Ауылда жұмыс болмағаннан кейін «Каскад-н» компаниясына жұмысқа орналастым. Үш жылдай болып қалды. Қазір мал бағып, ауылда тұру оңай емес. Баққан малың жылдық шығынын әрең ақтайды. Сондықтан, осында тұрақты жұмысқа келдім. Самарға көшіп келгеніме он жылдан асты. Қызметте қауіпсіздік шаралары да ерекше қадағаланады. Мен мұнда жанар-жағармай тасымалдаймын. Мына заманда тұрақты жұмыс болмаса қиын. Бала оқытып, несие төлеймін, дейді кәсіпорын жұмысшысы Серік Мұжыбаев.
Айта кетейік, мұнда қатардағы жұмысшы болып келген ауыл тұрғынын кәсіпорын өздері оқытып, жоғары білім алуға мүмкіндік жасайды.
– Алғашында жай жұмысшы болып жүрдім. Кейін кәсіпорын басшылығының қолдауымен Семейде тау-кен өндірісі бойынша білімімді жетілдіріп, аға геолог дәрежесіне көтерілдім. Қазір еңбекақым жоғары. Ендігі кезекте фабрика ашылса, өндіріс көлемі артып, жұмыс орындары ашылатын еді, дейді кәсіпорын жұмысшысы Расул Қабидоллаұлы.
Әр тараптан келген азаматтар осылайша осы жерден тұрақты жұмысын тауып, отбасын асырап жатыр. Кәсіпорын ауданға екі жақты меморандум аясында демеушілік шараларын да жиі ұйымдастырып келеді. Әртүрлі мерекелерде қаржылай қолдау көрсетіп, ауданды абаттандыруға да үнемі атсалысады.
Аудан экономикасының өрістеуіне зор үлес қосып отырған кәсіпорын басшысы Сержан Хасеновпен де тілдескенбіз. Айтуынша, кенішті қазір тау қойнауына жинап жатыр.
– Қазір рудаларды өңдей алмай отырмыз. Соның өзінде ауданға салық төлейміз. Егер Құлынжон ауылдық округінде фабрика ашылса, ауданға төлейтін салық мөлшері де артып, қосымша жұмыс орындары ашылар еді, дейді «Каскад-н» жауапкерліші шектеулі серіктестігінің директоры Сержан Хасенов.
«Каскад-н» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі Құлынжон ауылдық округінде фабрика салуды жоспарлап отырғандарын да жасырмады. Айтуларынша, фабрика ашылса, ауданнан 300-ге жуық адамды жұмыспен қамтиды екен. Осыған дейін фабриканың құрлысына байланысты қоғамдық тыңдау да өткен еді. Алайда, жергілікті тұрғындар экологияға зиян келе ме деп алаңдайды.
– Бізде барлығын заң аясында істеп жатырмыз. Құзырлы органдар да тікелей бақылап отыр. Бұл жұмыс жабық әдіспен жүзеге асып, цианид зауыт ішінде ғана қолданылады. Экологияға ешқандай зияны тимейді. Оның үстіне, цианид өте қымбат. Төгіп-шашатын зат емес. Бізде барлығы жаңа технологиямен салынады. Фабрика жұмысын бастаса, ауданға ай сайын 300 млн теңге салық төлеп отырамыз. Оның үстіне қосымша салықтың басқа түрлері осы жақтың қазынасына түседі, – дейді кәсіпорын басшысы Сержан Оралханұлы.
Сержан Хасеновтің сөзінше, фабрика салынған жағдайда ауданнан арнайы комиссия құрылып, жұмысты тікелей қадағалай алады. Оның ішінде жергілікті тұрғындар да бар. Ол құрам белгілі бір уақытта жаңарып отырады. Комиссия мүшелерін жергілікті билік, ауыл ақсақалдары тұрғындарымен бірлесе отырып бекітеді.
Сонымен қатар «Каскад-н» кәсіпорыны Самар агро-техникалық колледжімен келісімшарт жасасып, арнайы гранттар бөліп, кен өндірісінің мамандарын даярлайтын мамандықтар ашуды жоспарлап отыр. Бұл тау-кен өндірісіндегі маман тапшылығы мәселесін шешуге үлкен пайдасын тигізеді. Аталған колледж қазір тек ауыл шаруашылығы және тамақ өнімдері бағытында ғана жұмыс істеп жатыр.
Иә, Шығыс Қазақстанның қойнауы түсті металлургияға бай. Жыл басында Өнеркәсіп және құрылыс, Экология және табиғи ресурстар министрліктерінің өкілдері тұрғындармен кездесу өткізген. Жиында кен өндірісі саласындағы және инвестиция тарту мәселелері кеңінен талқыланған. Олар «Каскад-Н» ЖШС-на рұқсат құжаттарын беретіндіктерін хабарлаған.
– Цианид арқылы алтын өндіру әлемнің барлық елдерінде қолданылатын тәжірибе. Бір сөзбен айтқанда, сынақтан өткен технология. Жабық әдістің қоршаған ортаға ешқандай зияны жоқ. Оның үстіне, алтын өндіретін нысандар үнемі бақылауда болады. Қандай да бір заң бұзушылық анықталатын болса, кәсіпорын жұмысы тоқтатылады, деген Экология және табиғи ресурстар министрлігі Экологиялық реттеу және бақылау комитетінің төрағасы Ерболат Қожықов.
Халық та үзілді-кесілді қарсы емес көрінеді. Көкжыра ауылының тұрғыны Асқар Қапанұлы кәсіпорын уәде еткендей барлық салықты төлеп, меморандум аясында ауылға көмектессе, ауыл халқы қарсылық көрсете қоймас дейді.
– Ауыл тұрғыны ретінде фабриканың салынуына қарсы емеспін. Себебі ауылымызда жұмыс жоқ болғандықтан, жыл сайын халық көшіп жатыр. Мектепте оқушылар да азайды. Жұмыс болса, жастар осында тұрақтап қалушы еді. Оның үстіне, ауылымыз тозып барады. Кәсіпорын ең алдымен біздің экологиямызға зиян тигізбеуі керек. Қауіпсіздік шаралары қатаң сақталса, құрылатын комиссияның құрамында ауыл тұрғындары болып, жүйелі тексеріс жүргізіп отырсақ, мен қарсы емеспін. Екіншісі, уәде етілгендей салық толықтай төленіп, меморандум аясында істелінетін жұмыстарды заңды түрде құжатпен бекітіп алуымыз керек. Өйткені жер қойнауы біздің ауылдық округке тиесілі. Игілігін халық көруі керек, дейді Көкжыра ауылы «Серік» шаруа қожалығының басшысы Асқар Қапанұлы.
Ауылдың іргесінен шыққан байлықтың үлесі ауылдың жыртығын жамауға жұмсалса, халық қарсы бола қоймас. Ең бастысы, табиғатқа зияны тимесе, ауыл халқы тұрақтап қалары сөзсіз.
Шығыс Қазақстан облысы,
Самар ауданы
