Еліміздегі 17 облыстың 8-і Ресей өлкелерімен шекараласады. Бұл – екі ел арасында барлық салада ынтымақтастық орнатуға берік негіз. Солай болып та келеді. Кеңес одағы құлағаннан кейін 1992 жылы екі мемлекет өзара дипломатиялық байланысты жолға қойғалы бері жан-жақты барыс-келіс пен алыс-беріс жанданды. Сондай маңызды қарым-қатынастың бірі – парламентаралық ынтымақтастық.
2012 жылдан бері Қазақстан мен Ресей парламенттері арасында екі комиссия жұмыс істейді. Оның бірі 2012 жылдың 27 наурызында құрылған ҚР Парламент Сенаты мен РФ Федералдық Жиналысы Федерация Кеңесінің Ынтымақтастық жөніндегі комиссиясы болса, екіншісі – сол жылдың 25 сәуірінде өмірге келген ҚР Парламент Мәжілісі мен РФ Мемлекеттік думасы арасындағы ынтымақтастық жөніндегі палатааралық парламенттік комиссиясы.
Тараптардың өзара іс-әрекеттестігін ұйымдастыру мен үйлестіру мақсатында құрылған бірінші комиссия қазақстандық және ресейлік екі бөліктен тұрады, оларды тең төрағалар басқарады. Оның отырыстары жылына екі рет Қазақстан мен Ресей аумақтарында өтіп келеді.
Ал ҚР Парламент Мәжілісі мен РФ Мемлекеттік думасы арасындағы ынтымақтастық жөніндегі палатааралық парламенттік комиссиясының осыған дейін 11 отырысы өткен. Соңғысы биыл маусым айында ұзақ уақытқа созылған үзілістен кейін Астана қаласында ұйымдастырылып, тиімді әріптестік қайта жанданғанын айта кету керек. Комиссия құрамында Мәжілістің – 20, РФ Мемлекеттік думасының 17 депутаты бар.
Биылғы он бірінші басқосуда Мәжіліс төрағасы Ерлан Қошанов Ресей Қазақстанның сенімді одақтасы және стратегиялық серіктесі екенін кезекті мәрте атап: «Жыл өткен сайын қарым-қатынасымыз тек нығайып келеді. Бұған көшбасшыларымыз Қасым-Жомарт Тоқаев пен Владимир Путиннің арқасында қол жеткіздік. Мемлекет басшылары өзара әріптестікті дамудың жаңа деңгейіне көтерді. Қазақстанда халықтарымыздың санғасырлық достығы ерекше бағаланады», деді.
Мәжіліс спикері Қазақстан мен Ресей арасындағы тату көршілік жылдарында достық пен сенімді нығайтуға бағытталған берік шарттық база қалыптасқанын атап өтті. Сондай-ақ елдерімізді әлемдегі ең ұзын шекара байланыстыратынын айтып, былтыр өзара сауда көлемі айтарлықтай өскеніне, тауар айналымының шамамен 70 пайызы өңіраралық және шекара маңы саудасына тиесілі екеніне назар аударды. Оған екі елден мыңдаған компания мен миллиондаған адам тартылған.
«Екіжақты қатынасты дамытуда парламентаралық ынтымақтастық маңызды рөл атқарады. Біз түрлі алаңдарда жиі кездесеміз, пікір алмасамыз. Әр басқосуымыз жаңа идеялар мен бастамаларға толы. Көптеген өзекті мәселе бойынша әрдайым ортақ шешімге келетініміз қуантады. Ұзақ уақыттан кейін комиссиямыздың жұмысын қайта жандандырғанымыз да – бірлесіп жұмыс істеуге ынталылығымыздың айғағы», деді Е.Қошанов.
РФ Мемлекеттік думасы төрағасының бірінші орынбасары Александр Жуков парламентаралық ынтымақтастықтың әлеуеті зор екенін айта келе: «Елдеріміздің көшбасшылары парламенттер алдына сауда-экономика, инвестиция саласындағы, ғылыми-техникалық, мәдени-гуманитарлық салалардағы ынтымақтастықты дамыту міндетін қойды. Біз президенттеріміздің уағдаластықтарының іске асырылуын заңнамалық тұрғыдан қамтамасыз етуіміз қажет. Парламенттік өлшемдегі өзара іс-әрекеттің тиімділігін арттыру, азаматтарымызды толғандыратын мәселелерді шешу де өте маңызды», деген еді.
Аталған комиссияның мүшесі, Мәжіліс депутаты Павел Казанцевтің айтуынша, ел Парламентінде өзге мемлекеттердегі әріптестермен сыртқы байланыстарға айрықша маңыз беріледі. Соның ішінде Мәжіліс бұл бағыттағы қызметін үш деңгейде жүргізеді. Біріншісі – халықаралық ұйымдар жанынан құрылған парламентаралық ассамблеяларға қатысу; екіншісі – шетел парламенттерімен комиссиялар немесе кеңестер деңгейінде байланыс орнату; үшіншісі және кең тараған байланыс түрі – шетел парламенттерімен ынтымақтастық топтары деңгейінде қарым-қатынасты жолға қою.
«Ресей Федерациясының Мемлекеттік думасымен арада комиссия да жұмыс істейді, оның жұмыс органы ретіндегі ынтымақтастық тобы да құрылған. Қазақстан тарапынан комиссияның тең төрағасы – Мәжіліс депутаты Альберт Рау. Ресей тарапынан Мемлекеттік дума төрағасының орынбасары Александр Жуков. Көріп отырғаныңыздай, біздің ресейлік әріптестермен екіжақты жұмыс форматы мен мәртебесі өте жоғары», дейді ол.
Мәжіліс депутатының айтуынша, комиссия жұмысы екі ел палаталарының спикерлері – Ерлан Қошанов пен Вячеслав Володиннің бақылауында және тұрақты назарында.
«Биыл біраз үзілістен кейін комиссия жұмысы қайта жанданды, нақтырақ айтқанда, жалғасын тапты. Маусым айында Астанада өткен отырыстың күн тәртібі маңызды да мазмұнды болды. Екі тараптың депутаттары бұл кездесудің пайдалы әрі нәтижелі болуы үшін жемісті жұмыс атқарды. Нақты сандарға жүгінсек, күн тәртібіне 7 базалық бағыттан тұратын 25 мәселе қойылды. Бұл Қазақстан мен Ресей арасындағы байланыстардың кең көлемді екенін көрсетумен қатар, уақыттың өзі алдымызға қойып отырған күрделі мәселелерді шешуге екі тараптың да бел шеше кіріскенін айғақтайды», дейді П.Казанцев.
Парламенттің міндеті заң шығару қызметі болғандықтан, екі ел парламентарийлері кездесуінде басты талқыланатын тақырып та, әрине, өзара тәжірибе алмасу, соның ішінде экономика, цифрлық құқық, әлеуметтік мәселелерді шешу, климаттық жағдайлар, волонтерлік қызмет, т.б. өзекті бағыттарда бірінде жоқты екіншісі үйреніп, білгенімен бөлісу. Сонымен қатар энергетика, туризм, мәдени-гуманитарлық бағыт, қоршаған ортаны қорғау, шекаралық өзендерді тиімді пайдалану секілді екі тарапқа ортақ мәселелер қозғалды.
«Ынтымақтастығымыздың үлкен бағытының бірі – көлік қатынасы және логистика. Биыл күн тәртібінде «Солтүстік-Оңтүстік» халықаралық көлік дәлізін дамыту, оның шығыс маршрутының әлеуетін синхронды түрде ілгерілету жөніндегі Жол картасы мәселесі қаралды. Сонымен қатар қазақстандық тасымалдаушылар үшін Ресей-Беларусь шекарасындағы кедергілерді алып тастау секілді түйткілді жайттар талқыланды. Қазақстан-Ресей ынтымақтастығындағы маңызды орынды екеуара тауар айналымын ұлғайту мен өзара сауда-саттық жолындағы кедергілерді жою алады. Бұл бағытта алдымызда тұрған жұмыс көп. Оның көбі жедел шешуді талап етеді. Соның ішінде екі елдің орта және шағын кәсіп иелерінің өз нарықтарымызға енуіне қолайлы жағдай жасауды айта аламын», дейді П.Казанцев.
Палатааралық парламенттік комиссия мүшесі, Мәжіліс депутаты Айгүл Құспанның айтуынша, қазақстандық және ресейлік депутаттардың биылғы басқосуы екі тараптың бір-бірін толық түсінетінін, көтерілген көп мәселе екі елге ортақ әрі оларды шешу мәселесінде де бірдей ұстанымда екенін көрсетіп берген.
«Әрине, бірлескен жұмысымызда шешімін күткен мәселе әлі де көп. Бұл – қалыпты жағдай. Өйткені барлық салада қарым-қатынас орнатқаннан кейін түрлі мәселе мен кедергінің туындамай қоймайтыны белгілі. Дегенмен біздің президенттеріміз атап өткендей, арадағы тату көршілік тұрғысынан шешуге болмайтын проблема жоқ. Парламентаралық кездесулердің жүйелі түрде ұйымдастырылуы арқылы оның бәрін еңсеруге әбден болады», дейді ол.
Мәжіліс депутаты Қазақстан мен Ресей парламенттері арасындағы тұрақты байланыстар ең жоғары деңгейде жүріп жатқанын жеткізді. Осы жылдың өзінде бірнеше іргелі кездесу өткен. Мәселен, наурыз айында Мәжіліс төрағасы Ерлан Қошанов Мәскеу және Қазан қалаларында болып, біздің делегация Ресей парламентінің екі палатасы өкілдерімен де кездесу өткізді. Ал маусым айында Мемлекеттік дума спикері В.Володин Алматыға келіп, ҰҚШҰ Парламенттік ассамблеясы отырысына төрағалық еткені белгілі.
«Сенат төрағасы Мәулен Әшімбаев шілде айында ғана Санкт-Петерборда өткен ТМД Парламентаралық ассамблеясына қатысты. Алдағы бірер күнде тағы да осындай жиын болғалы жатыр. Міне, мұндай өзара сапарлар мен байланыстар қос мемлекеттің қарым-қатынасы ең жоғары деңгейлерде дамып жатқанын көрсетеді», дейді А.Құспан.
Осы орайда сындарлы қарым-қатынасқа сызат түсіретін кейбір келеңсіз жайттарды да жақсы білеміз. Бірақ көрші мемлекеттің билігі бірқатар ресейлік депутаттың аумақтық тұтастық пен тәуелсіздігімізге нұқсан келтіретін пікірлері РФ-ның ресми ұстанымы емес екенін мәлімдеді. Бұл ретте РФ Мемлекеттік думасындағы Достық тобының жетекшісі, депутат Виктор Селиверстов Қазақстанмен сыйлас көршілік қарым-қатынас орнатудан асқан маңызды міндет жоқ екенін тілге тиек етті.
«Кейбір әріптестерімнің пікірлеріне тоқталғым келеді. Бұл сөздер Ресей қоғамы мен истеблишментінің ұстанымы емес. Өздерінің жеке пікірлері. Қазақстан – Ресеймен сауда байланысы көлемі жағынан бесінші орында тұрған мемлекет. Біз Қазақстанды өзімізден алыстатқымыз келмейді, Қазақстан да Ресейден жырақтауды қаламайды. Біз ешкімнің үлкен ағасы не кіші ағасы емеспіз, тең құқылы серіктеспіз», деген еді.
Мәжіліс депутаты А.Құспан кейбір ресейлік депутаттардың сөздері популизм мен өзіне саяси капитал жинаудың ең қарапайым әрі сорақы түрі екенін айтады.
«Біз мұндай жайттардың бәрін ешқашан саясиландырмауымыз керек. Екі ел парламент төрағалары да мұндай келеңсіздіктерді өз ішінде тоқтату туралы келіскен еді. Мұны мемлекеттің саяси ұстанымы деп қарауға болмайды. Әр депутат одақтас елге, өз еліне нұқсан келтіретін сөздерден аулақ болуы керек», деді ол.
Бүгінде Ресей – біздің ең басты саяси және экономикалық одақтасымыздың бірі. Тәуелсіздік алғалы бері екі ел арасында 300-ден аса құжатқа қол қойылған. Олардың ең бастылары – 1992 жылғы Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы арасындағы Достық, ынтымақтастық және өзара көмек туралы шарт және 2013 жылғы ХХІ ғасырдағы тату көршілік және одақтастық туралы шарт. А.Құспанның айтуынша, осы және өзге де 300-ден аса бірлескен құжат екі мемлекеттің татулығы мен ынтымағын нығайтатын берік негіз.
«Бізде барлық деңгейде қарым-қатынас жолға қойылған. Президент, Парламент, Үкімет деңгейінде байланыстарымыз бекем. Қазіргі таңда Қазақстан мен Ресей арасында өзара әрекеттестік орнамаған сала жоқ. Тату көршілік деген осындай болса керек. Қазақтың «Алыстағы ағайыннан жаныңдағы көршің артық» деген сөзі де дәл осындай бауырластық пен сыйластыққа қарата айтылғанына шүбә жоқ. Бұл – әр тарап үшін әрдайым жадында ұстайтын тағылым», деді депутат.
