Суретті түсірген – Есенжол Исабек
«Джудит жасаған қиын таңдау», бұл – отбасының барлық мүшесіне ерекше көңіл күй сыйлайтын, көрерменді ұмытылмастай әсерге бөлейтін, ғажайыптар мен ертегі әлеміне апаратын спектакль-шоу. Аймауытов театры үшін қойылымның бір уақытта ересектер мен кішкентай балдырғандарға арналғаны алғашқы тәжірибе болды.
Джудит – мектепте оқитын жасөспірім. Ескі үйде әкесі екеуі ғана тұрмыс кешіп жатыр. Анасы тағдыр тауқыметіне шыдамай, кішкентай кезінде оларды тастап кеткен. Бойжеткен бірде мектептегі құрбы-құрдастарының келемежіне, әсіресе тентек Нил Льюстің мазағына төзгісі келмей, Жаратқаннан мектепті қар басып қалуын тілейді. Осы сәттен оның жеке әлеміндегі таңғажайыптар басталып кетеді. Қарға бейнесіндегі сиқыршы оның тілектерін орындап, тіпті жасөспірімнің қиялындағы жасанды әкесін жасап береді. Джудит әр түн сайын сиқырлы шкафтан шығатын сайқымазақтардың ойын-сауығын тамашалап, қызыққа батады. Ол үшін шынайы өмірдегі әкесінің бейнесі алыстап бара жатқандай еді. Алайда әлдебір сәтте бала мұның барлығы жасанды, қиялы қалап алған дүниелер екенін түсінеді. Себебі жасанды әкесі де, сиқыршы қарға да қыздың шынайы өмірдегі сұраныстарын өтеуге қауқарсыз болып шықты. Оқиға барысында әкесінің қызымен ара-қатынасы баяндалып, ересектер баланың жан-дүниесіне үңілмейтіні шынайы суреттелген. Джудит әкесіне: «Әкетай, мен сиқыршымын, мынау шкафта ғажайыптарды жасай аламын», деп сендірмек болған сәтте ол қатты ашуланып: «Сенде ешқандай қасиет жоқ!...», деп зекіп тастайтыны ойландырады. Қойылым соңынан түйгеніміз, бала анда-санда айналасына ересек адамның көзімен, ал ата-ана баланың көзімен қарап қоюы керек екен.
Джудитті сомдаған жас актер Дильназ Қиятова қыз баланың мінез-құлқын жеткізуде көп ізденгені байқалады. Бала қиялындағы ішкі жанталас, тұйықтық пен сыртқы әлемге қарсылық, жақындарына деген сүйіспеншілік, жек көру – осының барлығын бойжеткен кейпінде алып шығу біраз еңбекті қажет еткені анық. Ал әке рөліндегі Руслан Нығманның шеберлігіне тәнтіміз. Қарғаны ойнап шыққан Бауыржан Манатбекұлының жүзін көрермен спектакль барысында көре алмаса да, жалпы өзін сиқыршы бейнесінде ұстай алды. Сондай-ақ тентек Нилді сомдаған Ақжол Дүйсенұлы, сайқымазақтар Арман Серікқазы, Жасұлан Әмірхан, Жақсылық Әбдірашым, Темірлан Мұқатай, Райхан Жұмақановалардың пластикалық үйлесімдері жаман болған жоқ. Режиссердің шешімдерін актерлер толық орындап шыққандай көрінді.
Театрдың көркемдік жетекшісі Әділет Ақановтың айтуынша, ұжым бұл спектакльге алты айдай дайындалған.
– Мұнда пластикалық жағынан әрекет, трюк көп жасалды. Дайындық кезінде бір актеріміз аяғын ауыртып алып, қойылым барысында қиындау тиді. Шоу-спектакль болғандықтан, жарқын әрі бояулы сәттер көп болуы керек. Оның үстіне көріп отырған адам драманы да, комедияны да бір сәтте қабылдай алатындай дәрежеге жеткіздік. Шығарма Ұлыбритания жерінде жазылғанымен, жер бетіндегі барлық отбасыларға ортақ құндылықты көтереді. Біздің халқымыздың ұлттық құндылықтарына, ұғымына ешқандай қарама-қайшылық жоқ, керісінше бүгінгі жас ата-аналар, балалар бұл спектакльден көп дүние түйіп қайтқаны анық, – дейді ол.
Премьераны театртанушы, өнертану кандидаты, Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясының профессоры, Театр өнерінің тарихы мен теориясы кафедрасының меңгерушісі Анар Еркебай арнайы келіп тамашалады. Сыншы ең алдымен спектакльдің көркемдік деңгейіне назар аударды. Қойылымның құндылығы оның мазмұндық өзектілігі, режиссерлік интерпретациясы және көрерменмен энергетикалық байланыс орнату қабілеті арқылы өлшенетіні де шын.
«Бұл тұрғыдан алғанда, «Джудит таңдаған қиын таңдау» спектаклі жоғары талаптарға жауап береді. Режиссердің ой-тұжырымының тереңдігі мен оның сахна тілі арқылы көркемдік бейне жасаудағы шеберлігі ерекше атап өтуге лайық. Күрделі философиялық және эмоционалдық астарын ашуда режиссер пластикалық шешімдерді шебер қолданған. Сахналық қозғалыс, жарық пен көлеңкенің үйлесімі, әрекетті сценография қойылымның негізгі идеяларын айқындап, көрерменге жаңа эстетикалық әсер сыйлады. Бала тәрбиесі – қоғам назарындағы ең өзекті мәселелердің бірі. Әке мен бала арасындағы қарым-қатынас әр дәуірде түрлі қырынан көрініс тапса, цифрлық заманда бұл қарым-қатынасқа жаңа сын-тегеуріндер қосылды. Интернеттің шексіз мүмкіндіктері мен ақпараттық кеңістіктің балалар өміріне терең енуі ата-ана мен баланың түсініспеушілігін одан әрі күрделендірді. Бақылауға келмейтін бұл үдеріс психологиялық күйзеліс, жалғыздық және коммуникациялық дағдарыс секілді теріс әсерлердің көбеюіне әкеліп, виртуалды әлемнің тартымдылығы шынайы өмірмен байланысқа қарағанда басымдық ала бастағанын көрсетіп отыр. Спектакльдің басты кейіпкері Джудиттің жалғыздығы мен шынайы өмірден қашып, өзі ойлап тапқан сиқыршымен әңгімелесуі – бүгінгі заман балаларының виртуалды әлемге деген тәуелділігінің көркем көрінісі. Бұл бейнені режиссер балалардың психологиялық күйзелісін ғана емес, ересек көрермендерге ата-ана мен бала арасындағы шынайы қарым-қатынастың маңыздылығын түсіндіру, ал кішкентай көрерменді мұндай қорқынышты қадамдардан сақтау мақсатында жасағанын аңғартады» деп қойылымның мақсатына үңілді сыншы.
Оның пікірінше, актерлер режиссердің қойған мизансценаларын дәл орындап, сахналық әрекеттерді пластикалық және хореографиялық элементтермен ұштастыра білген. Әсіресе актерлік ансамбльдің сахнадағы қимыл-қозғалысы мен дене пластикасы спектакльдің көркемдік тұтастығын айқындап, режиссерлік шешімдер мен хореографиялық композициялардың үйлесімділігін көрсетті. Дегенмен, алғашқы көрсетілім болғандықтан, актерлер шығарманың мәтіндік құрылымын толық игеріп үлгермегені байқалған. Кей тұстарда мәтіндік интонация мен драматургиялық мағынаны жеткізуде кідірістер мен шынайылықтың жетіспеуі болғанымен, бұл уақыт өте келе жойылатын ақау ретінде бағаланып отыр.
«Жалпы, режиссер Сергей Левицкийдің инсценировкасы мен сахналық интерпретациясы көркемдік тұрғыдан сәтті шыққан. Кішкентай қыздың қарапайым бөлмесінің сиқырлы әлемге айналуы – Левицкийдің шығармашылық тапқырлығы мен сценограф ретіндегі кәсіби шеберлігінің жарқын көрінісі. Бұл өзгеріс сахнада тек физикалық кеңістіктің түрленуі емес, кейіпкер Джудиттің ішкі әлемін, оның шынайы өмірі мен қиялындағы фантазиялық әлем арасындағы контрастты ашуға бағытталған көркемдік әдіс ретінде танылды. Режиссердің пантомима мен клоунада элементтерін енгізуі – Джудиттің қиял әлемін бейнелеудегі ұтымды шешім. Мұндай жанрлық әртараптандыру қойылымның көрерменді ұстап тұру мүмкіндігін арттырған. Сиқыр мен шынайылықты үйлестіре отырып, ол қазіргі сахна өнерінің мүмкіндіктерін жаңа қырынан танытты. Қазіргі интернеттен бәрін көріп-біліп отырған балалар үшін еш компьютерлік технологияларсыз да сиқырлы әлемді, түрлі визуалды эффектілерді көрсету мүмкіндігі бар екеніне сендірді деп ойлаймын. Левицкий бұл спектакль арқылы тек балаларға ғана емес, ересектерге де ой салып, сахналық өнердің шексіз әлеуетін дәлелдей алды», деп ой қорытты Анар Сайымжанқызы.
Атап өтерлігі, бұл – режиссер Сергей Левицкийдің Аймауытов театрындағы екінші қойылымы. Бұған дейін ол Шекспирдің «ІІІ Ричард» трагифарсын сахналап, екпін-динамикасы адамды соңына дейін жібермейтін ерекше қойылым жасаған. «ІІІ Ричард» «Ертіс-Баян» І республикалық театр фестивалінде Павлодар облысы әкімінің арнайы жүлдесін иеленген.
«Мұны отбасылық спектакль деуге болады. Балаларымызда жалғыздықты басынан кешіретін, үлкендерді түсінбейтін сәттер жиі болады. Баланы ойлантып жүрген мәселеге маңыз бере сөйлесу, ол үшін өзекті дүниелерге жауапкершілік алу, ең соңы тәрбие мәселесінде өз-өзіне есеп беру. Бұл – әр ата-ана үшін аса ауқымды тақырып. Қойылымдағы командамыз тәуір болған секілді. Актерлердің барлығы еңбекқор, дайындық барысында бар шеберліктерін жұмсады. Спектакль-шоу Ертіс-Баян өңірі тұрмақ, Қазақстан бойынша тұңғыш рет ұсынылғандықтан, түскен салмақ та аз емес. Декорация тұрғысынан біраз мәселе болған, бөлінген қаржыға қанағат жасап, жеткізуге тырыстық», дейді ол.
Павлодарлық театрдың бас режиссері Сергей Левицкий – Ресейдің біраз қалаларында жұмыс істеп келген тәжірибелі маман. Атап айтқанда, Улан-Удэ қаласының Бестужев атындағы орыс театрын басқарып, РФ Шығыс-Сібір мемлекеттік мәдениет институтында еңбек етті. Кейін Қазақстанға қоныс аударып, былтыр Ғабит Мүсірепов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық балалар мен жасөспірімдер театрында «Оптимистік традегия» қойылымын сахналап, ерекше қырымен көрінді.
Павлодар облысы
