Нақтырақ айтқанда, Президент 2 қаңтарда «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне есірткі, психотроптық заттардың, сол тектестердің, прекурсорлардың және күшті әсер ететін заттардың заңсыз айналымына қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңға қол қойды.
Бұл құжат былтыр 15 наурызда Президенттің Ұлттық құрылтайда берген тапсырмаларын орындауға бағытталған. Оның ерекшелігі – есірткі өндіру мен өткізуді ұйымдастырушыларға жауапкершілікті қатаңдату, ал есірткіні жасырын орналастырушыларға қолданылатын шараларды жұмсартуды қарастырады.
Ақорда таратқан мәліметке қарағанда, заң есірткі өндірісі үшін ғана емес, осы қылмыстық әрекет үшін лауазымды адамдардың да жауапкершілігін едәуір қатаңдатқан. Енді бұл қылмысқа қатысы бар тұлғаларды мүлкін тәркілеп, 15 жылдан 20 жылға дейін немесе өмір бойы бас бостандығынан айыруы мүмкін.
«Сонымен қатар заңда есірткіні жасырын орналастырушылардың жазасы аздап жұмсартылды. Мәселен, алғаш рет мұндай қылмыс жасағаны үшін қылмысын ауырлататын мән-жайлар болмаса, мүлкін тәркілеп, 5 жылдан 8 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыру көзделген (бұрын мүлкін тәркілей отырып, 5 жылдан 10 жылға дейін бас бостандығынан айыратын). Жаза аталған қылмысқа тартылатындардың, яғни есірткіні жасырын орналастырушылардың көбі жасөспірімдер мен жастар болғандықтан жұмсартылды. Олардың есірткіні өздері дайындамайтыны, көбіне есірткінің заңсыз айналымын ұйымдастырушылардың қылмыстық тұзағына түсетіні ескерілді. Алайда қылмыстық әрекетті бірнеше рет қайталаса, оны мүлкін тәркілей отырып, 7 жылдан 12 жылға дейін бас бостандығынан айыру түріндегі қатаң жаза күтеді», делінген хабарламада.
Сондай-ақ заңда білім беру ұйымдарында немесе кәмелетке толмаған адамға қылмыстық топ қатарындағы есірткі таратушы тұлғаларды жазалайтын қатаң үкім сақталған. Олардың мүлкі тәркіленеді және 15 жылдан 20 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айырылады. Сонымен қатар лауазымды тұлғалардың есірткі таратқаны үшін қылмыстық жауапкершілігі қатаңдатылған. Бұрын олардың мүлкі тәркіленіп, 10 жылдан 15 жылға дейінгі мерзімге абақтыға қамалса, енді мүлкі тәркілене отырып, 15 жылдан 20 жылға дейін бас бостандығынан айырылады.
Заңда есірткінің және күшті әсер ететін заттардың заңсыз айналымына қарсы іс-қимылдың тиімділігін арттыру мақсатында басқа да шаралар қабылданды. Мәселен, қылмыстық топ арқылы аса ірі мөлшерде құрамында есірткі заттары бар және өсіруге тыйым салынған өсімдіктерді заңсыз өсіргені үшін заң жүзінде жауапкершілік белгіленді.
Прекурсорлар мен күшті әсер ететін заттардың, сондай-ақ есірткі, прекурсорлар, улы және күшті әсер ететін заттарды өндіруге пайдаланылатын заттардың, құралдар мен жабдықтардың заңсыз айналымы үшін қылмыстық жауапкершілік енгізілді. Бұған қоса заңда есірткі тектестер, психотроптық заттар, сондай-ақ прекурсорлар мен күшті әсер ететін заттарды қолдану ережелерін бұзғаны үшін жауапкершілік белгіленді.
Мемлекеттік кеңесші Ерлан Қариннің айтуынша, Атырауда өткен Ұлттық құрылтайдың үшінші отырысында есірткіні жасырын орналастырушылар үшін жазаны саралау жайында ұсынысты белгілі құқық қорғаушы Айман Омарова көтерген. Президент бұл бастаманы қолдап, нәтижесінде заңнамаға тиісті өзгерістер еніп отыр. Мұның тиімді тұстарын атап өткен Е.Қарин Ұлттық құрылтай бастамаларын іске асыру шеңберінде осымен тоғызыншы заң қабылданып отырғанын жеткізді. Атап айтар болсақ:
«1. Әйел құқығы мен бала қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері туралы заң.
- Ойын бизнесі мен ойынқұмарлыққа қарсы күрес мәселелері жөніндегі заңнамалық өзгерістер.
- Электронды тұтыну жүйелерін (вейптер) әкелу, өндіру, сату мен таратуға заңнамалық тыйым.
- Вандализм үшін жазаны заңнамалық қатаңдату және табиғи, мәдени және тарихи нысандарды қорғауды арттыру.
- Ономастика мен геральдика саласындағы процедуралар регламенті мен жұмысты орталықтандыруды заңнамалық жетілдіру.
- «Айбын» орденінің дәрежелеріне аты аңызға айналған батырлардың есімдерін беру.
- Бірыңғай символика стандарты бойынша түзетулер.
- Мемлекеттік марапаттар жүйесіне жаңа құрметті атақтарды енгізу бойынша түзетулер», деп жазды Е.Қарин.
Сенат депутаты Бибігүл Жексенбайдың айтуынша, бұған дейін есірткімен күресте көбінесе «шортандар» шет қалып, «шабақтар» қолға түсетін болса, жаңа заң қабылданғаннан кейін жағдай жақсы бағытқа қарай өзгермек.
«Жыл сайын нашақорлыққа ұшыраған адамдар, есірткі бизнесіне аңдамай ілініп кетіп жатқан жастар, ұйымдасқан қылмысқа шырмалған елдер қатары да өсіп жатыр. Есірткі мәселесі ұйымдасқан қылмыспен, сыбайлас жемқорлықпен, экономикалық қылмыспен және терроризммен тығыз байланысты екені де белгілі. Сондықтан әлемдегі өлім жазасына кесілгендердің әрбір екіншісі (42%) осы есірткі саудасына байланысты екен. Сингапур, Қытай, Иран, Сауд Арабиясы, Кувейт сияқты елдерде есірткі саудасы үшін өлім жазасы сақталған», деп атап өтті ол.
Сенатор заң күшіне енген соң есірткі қылмысы үшін сотталған мыңға жуық адам шартты түрде мерзімінен бұрын босатылуы мүмкін екенін, алайда есірткі саудасына қайтадан араласқан адамдар үшін жаза аса қатал болатыны да заңда бекітілгенін ескертті.
Мәжіліс депутаты Еділ Жаңбыршин әлеуметтік желідегі парақшасында бұл заңды қабылдау оңайға соқпағанын атап өтті.
«Президент Әкімшілігі, Парламент, Үкімет мүшелері, ғалымдар, мамандар, сарапшылар, үкіметтік емес ұйымдар, қоғам белсенділері, ата-аналар белсенді атсалысты. Заң әділ жауапкершілікті тағайындады деп есептеймін. Сонымен қатар Ішкі істер министрлігінің есірткімен күрес басшылығында біраз кадрлық ауыс-түйістер де болғанын жақсы білесіздер. Есірткі «гидрасын» інінде құрту керек!» деді депутат.
