18 жасында – Кеңес одағының батыры

Екінші дүниежүзілік соғы­сы тарихының парақтарын ақ­тар­ғанда адамның жүрегін қозғап, рухын сілкитін дәл осын­дай талай оқиғалардың куә­сі боласыз. Төрт күн бойы жау­мен жалғыз жағаласқан Алаш­тың арыстан ұлының кім еке­нін дереу есіңізге түсіре ал­май­сыз. Өйткені ол туралы кітап­тарда көп жазылмаған. Ақ­парат құралдары да оның көз­сіз ерліктерін үздіксіз насихат­тамаған. Екінші дүниежүзі соғы­сы дегенде ел-жұрт оннан аса батырдың есімін еске ала­ды. Ал 18 жасында «Кеңес ода­ғының батыры» атанған Жәні­бек Ақатұлы Елеусізов деген оғланның сар желіп бұ дүниеден өткенін бүгінгі ұрпақ білмейді де...

1941 жыл. Екінші дүниежү­зілік соғыс өрті Кеңес одағының аумағын шарпыған кез. Ресей­дің Алтай аймағының Тұрат ауылында 1925 жылдың 20 маусымында дүниеге келген 16 жастағы қаршадай қазақтың бозбаласы Жәнібек Елеусізов өз еркімен майданға аттануға өтініш береді. Бірақ жас жігіттің тілегі қанағат­тандырылмай, арада екі жыл өткен соң, 1943 жыл­дың ақпан айында әскер сапы­на алынып, Барнаулдағы әске­ри училищеге оқуға жіберілді.

18 жастағы Жәнібек Елеусі­зов Барнаулдағы әскери учи­ли­щені үздік тәмамдап, 6-гвар­диялық дивизияның 25-гвар­диялық атқыштар полкіне Отан алдындағы борышын өтеуге аттанды. Ол 1943 жылдың тамыз айында аталған полктың 2-атқыштар батальонында зең­бірекші болып, майдан даласына кірді. Қол пулемет көтер­ген жас жігіт Украинаның Сума облысы аумағын неміс басқын­шыларынан босатуға қатысып, Шостки қаласы маңын­дағы Смоляж ауылында болған шайқаста 8 жау әскерінің көзін жойып, алғашқы «Ерлігі үшін» медалімен марапатталды.

Осы шайқастан кейін «егеулі найза қолға алып, еңку-еңку жер шалып» Ж.Елеусізов қаншама майдан көріп, иір-қиыр жолдарды басты. Солардың бәрінде маңдайы жарқырап, ерлікпен оралып отырды.

1943 жылдың қыркүйек айы. Бұл кезде Қызыл армияның тынысы ашылып, тынымсыз Днепрге қарай жылжи бастады. Жау қолында қалған Украина ауыр күндерді басынан кешіп жатты. Днепр деген – табиғат тұрғыз­ған бекініс. Егер қызыл әскер сол бекіністі алса, Екінші дүниежүзілік соғыстағы жеңіс күні жақындары анық. Стратегиялық аймақ саналған Днепрді алуда ерлік көрсеткен сарбаз­дарға «Кеңес одағының батыры» атағы берілетіні туралы Сталиннің бұйрығы да шыққан. Полк, рота, взвод командирлері «Алтын жұлдызды» кеу­делерге қадауға уәде еткен Сталиннің сол бұйрығымен сарбаздарды рухтандырады.

1943 жылы қыркүйектің 22-інен 23-іне қараған түні 6-гвар­дия­лық ат­қыштар дивизиясы­ның 25-гвар­диялық атқыштар полкінің пулемет­шісі, қазақтың арыстан жүректі батыр ұлы Ж.Елеусізов алғашқылардың бірі болып Днепрді кесіп өтіп, оң жақ жағалаудағы плацдармды басып алуға қатысады. Қол пулеметпен жанталасып, жау әскерімен қиян-кескі шайқас­қа кірген батыр ұл қызыл әскердің өзеннен кедергісіз өтуіне жол ашады.

Бес пулеметтің арасында жалғыз өзі жүгіріп, төрт күн бойы плацдармды қорғаған 18 жастағы жауынгерге «Кеңес одағының батыры» атағын бе­ру туралы «Марапат қағазында» Жәні­бек Елеусізов ерлігі жазылған (Сурет­ке қараңыз. Архивтік құжат pamyat-naroda.ru порталынан алынды).

Ол құжатта Жәнібек Елеу­сі­зовтің 1943 жылдың қыр­күйе­гінің 22-інен 23-іне қара­ған түні Днепр өзенін алу шай­қасында өзеннің оң жаға­лауына бірінші болып өтіп, пулеметпен бекініс жасап, өзінің бөлімшесінің өзеннен кедергісіз өтуге мүмкіндік жасағаны, 25 қыркүйек күні батальонның Припять өзенінің оң жағалауына өту сәтінде де өмірін қауіп-қатерге тіге отырып, жаудың оқ бораған бекінісін талқандап, тағы да қызыл әскерге жол ашқаны, осы ерлігі Кеңес одағының батыры атағын алуға лайық екені жазылған. Мара­патқа ұсыну қағазына 1943 жылдың 1 қа­занында 25-гвардиялық атқыштар полкінің командирі, подполковник Николай Смирнов қол қойып, КСРО Жоғарғы Кеңесіне жолдайды.

1943 жылдың 16 қазанында КСРО Жоғарғы Кеңесі Төралқа­сының Жар­лығымен Жәнібек Ақатұлы Елеуісовке Кеңес одағының батыры атағы бері­ліп, Ленин ордені және «Алтын жұлдыз» медалімен марапатталды.

Отан алдында борышын өтемекке 16 жасында өз еркімен майданға сұранып, 18 жасында батыр атағын алған Жәнібек Ахатұлы Днепр шайқа­­сы­нан кейін де талай ерлік жасап, Малин, Житомир, Новоград-Во­лын­ский, Ровно қалаларын азат ету шай­қас­тарына қатыс­ты. 1944 жылдың наурыз айында Ровне ауданындағы Дубно қаласындағы ұрыста ауыр жараланып, 1944 жылдың күзінде Қазан қаласына оқуға жіберілген. Оқуын тәмамдаған соң, Житомир әскери мектебіне қызметке орналасты.

Қазақтың батыр ұлы 1954 жылы Қазақстанға біржола көшіп келіп, бастапқыда Шы­ғыс Қазақстан, кейіннен Атырау облысында әртүрлі қызметтер атқарып, 1996 жылы Тараз қаласында дүниеден өтті.