Мақсат – халыққа мінсіз қызмет көрсету

Халықтың тұрмысын жақсартуға деген ұмтылыстан 1998 жылғы қаңтарда еліміздегі зейнетақы жүйесіне өзгеріс енгізіліп, бұрынғы ынтымақты зейнетақы жүйесінен жинақтаушы зейнетақы жүйесіне көшу жүзеге асырылды. Үкіметтің қаулысымен құрылған Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталық (ЗТМО) қазіргі таңда ынтымақты, жинақтаушы зейнетақы жүйелері мен міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесінде халықты әлеуметтік қорғауды жүзеге асыратын маңызды құрылымдардың бірі болып табылады. 14 облыста және Алматы мен Астана қалалық филиалдарынан, аудандық және қала­лық бөлімшелерден тұратын жергілікті желісі бар кәсіпорын жүйесінде бүгінгі таңда 3,5 мың білікті маман еңбек етіп, күн сайын 15 мыңға жуық әлеуметтік сала аясындағы әртүрлі мәсе­лелер бойын­ша азаматтарды қа­былдайды. Біздің кәсіпорынның қызметін сипаттайтын жалпы үрдістері жұмыс көлемінің, әлеу­меттік төлемдердің, қаржы ағын­дары мен халыққа көрсететін қыз­мет түрлерінің тұрақты өсуін жатқызуға болады. ЗТМО арқылы өткізілетін төлемдердің негізгі санаттары бойынша қаржы ағын­дарының динамикасы 1998 жылмен салыстырғанда 32,4 есеге өсті және 2014 жылы 2,4 трлн. теңгеден астам соманы құрады. Бастапқы кезеңде міндетті зейнетақы жарналары бойынша келіп түсетін ақша қаражаттарын дербестендірілген есепке алу және олардың төлемін жүзеге асыру үшін әлеуметтік жеке код (ӘЖК) қолданылды, салымшыға ӘЖК беру үшін оның ЗТМО бөлімшесіне жүгінуі қажет болатын. Ал 2013 жылдың қаңтарынан бастап жеке сәйкестендіру нөмірлері (ЖСН) негізінде жеке тұлғаларды бірыңғай есепке алу жүйесі енгізілді. Өткен жылдардағы кәсіп­орынның басты жетістіктерінің бірі зейнетақы мен жәрдем­ақы алушылардың орталық­тандырылған дерекқорын жасау болып табылады, дерекқорды пайдалану республикамыздағы бірегей жүйені құруға және жұмысты жаңа сапалы деңгейге көтеруге мүмкіндік береді. Орталықтандырылған де­рек­қор бюджеттен қаражат түскен күні әлеуметтік төлемді қамтамасыз етуге, алушының қалауы бойынша еліміздің кез келген банк мекемелері арқылы зейнетақы мен жәрдемақының 41 түрін төлеуді жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Қазіргі таңда, осындай екінші деңгейдегі банктердің қатарында 20 банк бар. Кәсіпорында әлеуметтік төлем алушылардың электронды мұрағаты қалыптастырылып, электронды тағайындау жүйесі енгізілген. Ағымдағы жылы әлеуметтік төлем алушылардың шамамен 97 пайызы (бұл 5,8 млн. іс-қағазына жуық) төлем мөлшерін қайта есептеу және индекстеу электронды-цифрлы қол қоюды пайдалану арқылы электронды түрде жүргізілді. Автоматтандырудың мұндай деңгейіне қол жеткізу «Е-макет» электронды тағайындау жүйесін енгізудің нәтижесінде мүмкін болып отыр. Төлемдерді электронды тағайындау қағаз құжат айналымын азайтуды, тағайындау үдерісін тездетуді, зейнетақы мен жәрдемақы тағайындау және төлеу кезінде мемлекеттік қызмет көрсету сапасын арттыруды қамтамасыз ететін қолданыстағы тиімді технология. 2007 жылдан бастап Үкімет­пен мемлекеттік қызмет тізілі­мін қалыптастыру, оларды ұсыну рәсімін оңтайландыру, «Электронды үкіметті» енгізу, мемлекеттік қызметтерді электронды форматқа көшіру, мем­лекеттік органдардың ақпа­раттық жүйелерін біріктіруден тұратын шаралар кешені іске асырылды. Бүгінгі күні «Электронды үкімет» порталы арқылы электронды мемлекеттік қызметтің 12 түрі көрсетіледі. Халықты әлеуметтік қорғау саласындағы электронды қызмет көрсету жүйесін одан әрі дамыту барысында 2012 жылдан бастап әлеуметтік төлемдерді қашықтықтан электронды тағай­ындау жүйесін енгізуге ық­палын тигізді. 2006 жылдың шілдесінен бас­тап ЗТМО базасында Бірыңғай есеп орталығы құрылды, бұл қадамның игілікті әсері көп болғанын айта кеткен жөн. Атап айтқанда, мін­детті зейнетақы жарналарын аудару процедурасы жеңілдетілді әрі оңтайландырылды, салым­шылардың төлемдер қозғалысын ретке келтіріп, құ­пиясын қам­тамасыз етті, жұмыс берушілердің міндетті зейнетақы жарналары бойынша берешегін азайтты, жинақтаушы зейнетақы жү­йесінің субъектілерін қада­ғалаудың тиімділігін арттырды, қызметкерлерге жинақтаушы зейнетақы қорын ерікті түрде таңдауына жұмыс берушілердің әкімшілік ықпал ету мүмкіндігін азайтты. Нәтижесінде, міндетті зейнетақы жарналарын есепке алу, сондай-ақ, жұмыс берушіден келіп түскен қаражатты жинақтаушы зейнетақы қорларына мақсатты түрде есепке қосу тәртіпке келтірілді. 2013 жылғы шілде айында «МЖЗҚ» АҚ базасында Бірың­ғай жинақтаушы зейнетақы қорының құрылуына байланыс­ты 9 жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтері мен міндеттемелерін ЗТМО арқылы Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына беру жүзеге асырылды. Ал кәсіпорын 2014 жылдың қаңтарынан бастап, «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы» заңға сәйкес енгізілген міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын (МКЗЖ) есепке алуды жүргізуде. Сонымен қатар, ЗТМО қоныс аударған немесе қайтыс болған салымшылар туралы ақпаратты, сондай-ақ, Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорынан зейнетақы жинақтарының заңды түрде төленуін қамтамасыз ету және алаяқтық әрекеттерге жол бермеу мақсатында зейнетақы жинақтарының төлеміне құқығы бар салымшылар бойынша мәліметтерді күн сайын БЖЗҚ-ға жолдайды. ЗТМО бағдарламалық-ақпа­раттық платформасы еліміздің әлеуметтік қамсыздандыру жүйесі қызметінің атқарушысы, біртұтас қаржылық-есеп жә­не технологиялық бөлігіне ақпа­раттық қолдау жасауды қам­тамасыз ететін Денсаулық сақ­­тау және әлеуметтік даму минис­трлігінің ең басты институты болып табылады. Біздің автоматтандырылған ақпараттық жүйеміз 2002 жылдан бастап зейнетақы жарналарының, әлеуметтік аударымдардың орта­лықтандырылған және дербес­тендірілген есебін, республикалық бюджет, Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры қаражаты есебінен әлеуметтік төлем түрлерін жүзеге асыруды, барлық жинақталған деректерді талдап қорытуды, өз құзыреті шегінде толық және дәйекті ақпарат алуды және беруді нақты уақыт режі­мінде қамтамасыз ететін рес­пуб­ликамыздағы алғашқы мемлекеттік ақпараттық жүйе болып отыр. Және ЗТМО авто­маттандырылған ақпараттық жүйесі жақын шетелдердің ішінде тұңғыш рет біздің елімізде қолға алынып, енді-енді ғана қазақ­стандық тәжірибені ТМД елдері өз кәделеріне жаратуға кірісті. Елімізде әлеуметтік-ең­бек саласының бірыңғай ақпа­раттық жүйесінің құрылуы алдағы уақытта мемлекеттік реттеудің тиімділігін арттыруға, ұсынылатын әлеуметтік қызмет сапасының деңгейін жақсартуға, талдамалы деректерді пайдалануды оңтайландыруға, «Е-Үкімет» жүйесі шеңберінде тиімді ықпалдасуды және жұмыс істеуді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Осылайша, 2011 жылдан бастап халыққа ақпараттық қызмет көрсетуді жақсартуда ЗТМО базасында азаматтарға телефон, СМС-хабарлама, электронды пошта және WEB портал арқылы қызмет көрсететін ақпараттық-анықтамалық байланыс орталығы жұмыс істей бас­тады. Көрсетілетін мемлекеттік қыз­меттерді жаңғырту мақсатында 2015 жылғы 12 наурызда ХҚО, ЗТМО және «Қазпошта» АҚ арасында үш жақты меморандумға қол қойылды, оған сәйкес шалғай елді мекендердің тұр­ғындарына мемлекеттік қызмет­тің қолжетімділігін арттыру мақсатында Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталық қызметкерлері мен «Қазпошта» АҚ мамандарынан мобильдік топтар құрылды. Мобильдік топтар 16 наурыздан бастап шалғай елді мекендерге баруды бастады. Есепті кезеңде мобильдік топтардың қабылдауына зейнетақы мен жәрдемақы тағайындау және консультация алу мәселелері бойын­ша шалғай елді мекендердің 6 160 азаматы жүгінді. Соны­мен қатар, біз мүгедектер үшін орталықтандырылған өнер­кә­сіптік банкті пайдалануға енгіздік, бұл халықтың осы санатын есепке алуды жүйелендіру, мүмкіндігі шектеулі әр адамның мұқтаждығы туралы толық ақпарат алу, мүгедектерді оңалту бағдарламаларын іске асыруға қа­жетті бюджеттік қаражатты дұрыс жоспарлауға мүмкіндік берді. Біржан ЖҮНІСОВ, Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталықтың бас директоры.