– Ерлан Құралбайұлы, тегін үйірмелер бағдарламасы төрт жылдан бері жүзеге асырып келеді. Бірақ мәселе азайғанның орнына көбейіп жатыр. Қай жерден қателік кетті?
– Бағдарламаның идеясы дұрыс. Мемлекет балалардың спортпен, шығармашылықпен айналысуына мүмкіндік беру үшін қаржыландыру жүйесін енгізді. Бірақ оны жүзеге асыруда жүйелік қателік бар. Басты түйткіл – екі платформаның өзара байланысының жоқтығында. Яғни олар бір-біріне ақпарат бермейді. Жыл соңында барлық баланың деректері бізге берілуі керек, біз оны келесі жылы жеңімпаз платформаға өткізуіміз қажет. Бірақ жекеменшік ақпарат жүйесі бұл талапты орындамай отыр. Сондықтан бұл мәселеде сотқа жүгінуге мәжбүр болып отырмыз. Айта кетейін, жекеменшік платформамен келісімшартымыз 2023 жылдың 31 желтоқсанында аяқталған. Содан бері олар біздің бірде-бір хатымызға жауап берген емес.
– Жүйенің тағы қандай кемшіліктері бар?
– Ең үлкен мәселе – үйірмелерге балалардың қатысуын бақылау. Егер бірыңғай жүйе болса, әр баланың қозғалысын бақылау оңайырақ болар еді. Тағы бір маңызды мәселе – қазір жобада 50 түрлі үйірме бағыты бар, бірақ олардың барлығына бірдей сұраныс жоқ. Кейбір үйірмелерге мүлде бала бармайды, ал кейбірінде бала саны көп. Мысалы, ән айту, би, музыкалық аспаптар секілді бағыттарға сұраныс жоғары. Сондықтан сұранысы жоқ үйірмелерді алып тастап, орнына тиімді бағдарламаларды енгізу керек. Сондай-ақ ерекше балаларға басымдық беру қажет. Қазіргі жүйеде олар жалпы кезекте тұр, бұл – әділетсіздік. Олар үшін жеке кезек қарастырған жөн. Бүгінге дейін жеткен жетістіктеріміз де бар. Мысалы, былтыр 3243 бала бір уақытта «Балбырауын» күйін шертіп Гинестің рекордтар кітабына енді. Ал биыл 5000 баланы қамтып аспабтардың сүйемелдеуімен ұлттық биді көрсетуді жоспарлап отырмыз.
– Кәсіпкерлердің шағымын өзіңіз де жақсы білесіз. Кезекте тұрған балалардың жоғалып кетуі жиі кездесетін мәселе ме? Бұған нақты не себеп?
– Басты себеп – платформалардың өз базасын өздері басқаруы. Базада адам факторы болмауға тиіс деп санаймыз. Олар кезектегі баланы тізімнен алып тастай алады, бірақ оны тексере алмаймыз. Себебі құзырымызға кірмейді. Оны тексеретін арнайы комитет бар, бірақ олар да нақты бақылау жүргізіп отырған жоқ. Балалардың кезегін өзгерту, тізімнен алып тастау сияқты жағдайлар кездесетіндіктен, ата-аналарда күмән пайда болады.
– Осы тұста қаржының қалай жұмсалып жатқаны туралы сұрақ туады. Бұған не дейсіз?
– Жүйенің өзі дұрыс реттелмегенімен, қаржы бөлінуінде мәселе жоқ. Бюджетте жылдың соңына дейін жоспарланған қаржы бар. Кәсіпкерлер әр ай сайын қанша балаға қызмет көрсеткенін есептеп, құжаттарын бізге жібереді. Біз оларды тексеріп, табельдерді растап, кері жібереміз. Қазіргі таңда ақша ай сайын төленіп отыр.
– Үйірмеге балалардың шынымен қатысып жүргенін қалай тексересіздер?
– Қазір биометриялық жүйені енгізу қарастырылып жатыр. Мысалы, алақан ізімен тіркеу жүйесін қолдануға болады. Бала сабаққа кіргенде алақанын арнайы құрылғыға қойып, сабақ аяқталғанда қайтадан белгілейді. Бұл бізге жалған мәлімет берудің алдын алады. Жемқорлықты болдырмайды.
– Неге екі түрлі платформа жұмыс істеп тұр? Не себепті біреуін ғана қалдырмайсыздар?
– Бәсекелестік орта болуы керек, ешкімге монополия берілмейді. Сондықтан жыл сайын мемлекеттік сатып алу арқылы конкурс жариялаймыз. Кім жеңеді, сол платформа таңдалады.
– Платформадағы мәселені шешудің нақты қандай жолдары бар?
– Жалғыз шешім – барлық платформаны бірыңғай жүйеге біріктіру. Жыл сайын әртүрлі платформаға көшу жүйені қиындатады. Егер бірыңғай платформа болса, балалардың үйірмеге тіркелуі де, қаржының бөлінуі де реттеліп, барлық тарапқа тиімді болар еді. Сонымен қатар 1 балаға 1 тегін үйірмеге ғана қатысуға рұқсат берілуі қажет деген ұсыныс айтар едім. Қазіргі кезде 1 бала 2 тегін үйірмеге қатыса алады. Менің ойымша, бала бұған физикалық тұрғыдан үлгермейді.
