Суреттерді түсірген – Ерлан ОМАР, «ЕQ»
Жауына Абылайлап шапқан Наурызбайлардың мекені ұлы қазақ даласы осымен нешінші Наурызын қарсы алғалы тұр. Тіпті есте жоқ ескі замандар ертегісінде Наурыз хандар да болған деседі. Кейбір этнографтар жыл басы біздің дәуірімізге дейін тойланғанын, бес мыңжылдық тарихы барын жазады. Бойына жоғарыдағы бар қасиетті сыйдырған бұл мейрамды, демек ұлттық код десе де артық емес шығар. Кеңестік билік 1926 жылы тыйым салғаны тегін дейсіз бе? Содан 1988 жылға дейін ұмыттыруға тырысса да, қазір мұзды жарып шыққан бәйшешектей төрімізге келіп орнықты. Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың пәрменімен 14 наурыз – Амал күнінен бастап жыл басын он күн бойы атап өтетініміз қандай тамаша. «Өткенін танып, ата-бабаларын қастерлесе, халықтың қасиеті қайта оянады» деген сыңайдағы Конфуцийдің сөзі есімде.
Наурызды қазақ осы 14-нен бастап сегіз күн тойлайтынын Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы анық жазған. Шәкәрімнің ұлы Ахатта да бар. Оларды есептемегенде, бұлардан бұрын ежелгі қазақ даласында қалам ұстап қандай ғұлама өтсе, бірде-бірінің назарынан тыс қалмаған мейрам қазір ұлыс тойына айналғанына ешкім шәк келтірмесе керек. Оған Президенттің былтырғы һәм биылғы Ұлттық құрылтайларда айтқан сөздері айқын дәлел. «Ұлттық бірегейлігімізді нығайту жолында мәдениет саласы айрықша рөл атқарады. Әсіресе төл мәдениетіміздегі әз-Наурыз мейрамының орны бөлек. Наурыз мерекесі туралы жаңа тұжырымдама әзірленді. Еліміз Ұлыстың ұлы күнін 14 наурыздан, яғни Амал күнінен бастап, он күн бойы атап өтетін болды. Әр күнге нақты атау берілді. Жұртшылық бұл бастаманы жақсы қабылдады. Әсіресе Наурызнамадағы «Ұлттық киім күні» қоғамның зор қолдауына ие болды», деді Президент Бурабайда өткен IV Ұлттық құрылтайда. Бұл – шүбәсіз.
«Ұлыс оң болсын, ақ мол болсын» деп бата бермейтін бе еді, бұл күндері атам қазақ. Немесе Ұлыс күні десетін. Елдіктің, татулық пен тұтастықтың, бауырластық пен бірегейліктің тойы деген сөз. Биыл осы ұлыс күнімен бірге жылан жылы кіреді. Тақыр қоян мен мешінге болмаса, қазақ танымында жылан жылына қатысты жаман сөз, оғаш ырым жоқ. Аяқ-қолы жоқ бұл жануар тіпті үйге де кіріп кететіні туралы аңыз жетіп артылады әрі қазақтар оған тиіспей, басына ақ құйып шығарады. Халқымыздың осы бір аңызының астары терең. Босағадан аттады ма, кет деу жоқ, абзалы сый-құрметпен жөнелту екен. Күзге салым салқын түсе қоста ұйықтағанда, таңертең көрпеміздің астынан жылан шығып бара жатқанын талай көрдік. Жылы жерде қыздырынып жатқанды ұнатады әрі адам баласын жатырқай қоймайды. Табиғаты дос та, қас та емес, әйтеуір өзің тиіспесең, зиянсыз. «Жылан жылы жылыс болды, жылқы жылы ұрыс болды, қой жылы зеңгер тоғыс болды» деген сөздер бар. Бұл жылы туған адамдар белгілі ғалым, ғұлама, данышпан болады деп сенген. Тамам жұртымыздың кемеңгері Абайдың туған жылы екен. Хакімнің туғанына 180 жыл толған мерейтойымен биылғы жылдың тұспа-тұс келгені жақсы ырым делік. Бурабайда өткен Ұлттық құрылтайда Президент: «Біз Қазақстанды әлем өркениетінің дербес бөлігі ретінде танытуымыз керек. Қазақ халқының әмбебап әрі бірегей өмірлік тәжірибесін толық ашып көрсету маңызды. Бұл қазіргі Қазақстанның миссиясын терең түсінуге септігін тигізеді», деді. Бұл жерде әлем өркениетінің дербес бөлігі ретіндегі бір белгіміз осы ұлыс күні десек, әмбебап әрі бірегей тәжірибе ретінде хакімнің толық адам тұжырымын атауға тиіс шығармыз.
Ұлыстың тойы – ырыстың тойы құтты болсын!
