Биыл көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері, Алаш тұлғасы Смағұл Садуақасұлының (1900–1933) туғанына – 125 жыл. Айтулы белесті елімізде ақыл-парасат, интеллектуалдық өріс, білім-ғылым сабақтастығы аясындағы конференция, мәдени басқосу форматында атап өту жоспарланды. Біртуар қайраткер ұлт жастарының тарихи «Бірлік», «Жас азамат» қозғалыстарына қатысып, алашшыл буынның бірнеше басылымын («Жас азамат», «Еңбекшіл жастар», «Өртең» газеттері) үйлестірді. 20-жылдары «Жастарға – жаңа жол», «Жастармен әңгіме» атты танымдық кітаптар жазды. 1928 жылы ұлт таланттары Ж.Аймауытұлы, Б.Майлин, М.Әуезов шығармаларын өзі орыс тіліне аударып, Мәскеуде «Молодой Казахстан» атты таңдаулы жинақ әзірледі. 1925–1927 жылы Білім министрі (Халық ағарту комиссары) болғанда мемлекеттік ұлт театрын, қазақ университетін ашудың басында тұрды. Алаш зиялыларына қамқор болды. Ахмет Байтұрсынұлының оқулық жазу, мектеп саласын жүйелеу ісін жалғастырды. Қандай жауапты қызметте жүрсе де қолынан қаламы түспеді. Ол роман да, повесть те, әңгіме де, әдеби сын да, көкейкесті көсемсөз де жазды. Саяси қызметімен қоса «Еңбекші қазақ» газеті (бүгінгі «Egemen Qazaqstan») мен «Қызыл Қазақстан» журналын (бүгінгі «Ақиқат») қатар басқарды. Абай мен Сұлтанмахмұт мұрасын жинатып, ұлт ән-күйін құнттауға мұрындық болды. Жастай Батыс Сібірдің кооперация саласында маманданған Смағұл ел экономикасына да атсалысты. 1924 жылы Қазақстан «Госпланын» басқарды. 1925 жылы республика коммунистік партиясын басқаруға келген Ф.Голощекин «Кіші октябрь» жоспарын орындауға кіріскенде, солақай саяси-экономикалық саясатына ашық қарсы тұрды. Алаштың аға буыны және кейінгі тарихшылар айтқандай, «Дәл осы жылдары Қазақстанды С.Садуақасұлы сынды сауатты, елшіл қайраткерлер басқарса, халық аштыққа да, басқа да қиындыққа ұрынбас еді». Өкінішке қарай, осындай деңгейдегі тұлғаны 1927 жылы саясаттан шеттетіп, 1933 жылы қызыл террордың құрбаны етті. Міне, Тәуелсіздік пен әділеттік дейтін асыл мұраттың, қастерлі құндылықтың орны осындайда көрінеді.
Астананың Алаш тұлғасы атындағы мектебінде өткен «Смағұл Садуақасұлының ағартушылық мұрасы және бүгінгі сын-қатерлер» атты дөңгелек үстелде «Қаһармандар» қоғамдық қорының төрағасы, экс-сенатор, заңгер-ғалым Сабыр Қасымов, республикалық ардагерлер ұйымы төрағасының орынбасары, экс-сенатор, тарихшы-ғалым Өмірзақ Озғанбай, «Қазақ газеттері» серіктестігінің бас директоры, академик Дихан Қамзабекұлы, Ш.Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының жетекші ғылыми қызметкері, профессор Гүлнар Мұқанова, Ардагерлер ұйымының мүшесі, өлкетанушы Болат Темірбай, Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ Қазақстан – Беларусь орталығының директоры, тарихшы-ғалым Жабай Қали, жас зерттеуші Самат Жұматай қайраткердің мағыналы өмірі мен шығармашылығының белгісіз тұстарын сөз етіп, орта білім жүйесі игеруге, насихаттауға тиісті еңбегін, қағидатын ұсынды. «Смағұл Садуақасұлы – елге қызмет етудің, елді сүюдің символы» деген заңгер-ғалым Сабыр Қасымовтың пікірі дөңгелек үстелдің тұжырымындай болды.
Гимназия директоры Қарлығаш Жанғазақова осындағы С.Садуақасұлы музейін жетілдіру мен қайраткер атын алған оқу орындары арасындағы ғылыми және әдістемелік байланысты арттыру туралы ойын ортаға салса, тарих пәні мұғалімдері бірлестігінің жетекшісі Ғалия Жәрімбет «Қайраткер Смағұл мұрасы өткеннің ақтаңдақтарын қалпына келтіруге көмектесетінін» баса айтты. Ұстаздар ұжымының ниетін жеткізген қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Мұқият Қойшыбайұлының С.Садуақасұлы туралы өлеңі, оқушылардың отаншылдығын танытқан 5-сынып оқушысы Алпамыс Тоғызбай орындаған «Ұлт рухы» әні жиналғандарды жақсы әсерге бөледі.
Дөңгелек үстел қорытындысында гимназиядағы қайраткер музейінің тұжырымдамасын жетілдіру, әр оқу жылының басында дәстүрлі «Смағұлтану» сабағын өткізу, С.Садуақасұлы атын алған білім, ғылым ордалары арасындағы ықпалдастықты арттыру, қайраткер мұрасын насихаттау бағытында оқушылар арасында өткізілетін ғылыми байқаудың мәртебесін көтеру, ата-аналарды елдік тұлғатану шарасына кеңінен тарту, Астанадағы бейітін (сүйек-күлі 2011 жылы Мәскеуден елордаға әкелініп жерленген) лайықты күту жоспары бекітілді.
Сабыр Шәріп
