шетелдік атом энергетиктерімен бірлесіп еңбек етуде
Курчатов қаласындағы Ұлттық ядролық орталық (ҰЯО) 20 жыл ішінде ауқымды жұмыстар атқарып, көптеген коммерциялық және ғылыми жобаларды жүзеге асырды. Бұл жөнінде ҰЯО бас директоры, ғалым Ерлан Батырбеков арнайы баспасөз мәслихатында мәлімдеді. Оның айтуынша, ең бірінші қолға алынып, әлі күнге дейін маңызын жоймай келе жатқан жобаның бірі – Елбасының тапсырмасымен ядролық атом қаруын таратпау және мүлде қолданбау жобасы. Осыған орай, тәуелсіздік жылдары қазақстандықтар Семей сынақ полигоны жерінің инфрақұрылымын тарату жұмыстарын 20 жыл бойы жапондық әріптестерімен бірлесіп атқарды.
– 2014 жылдың қыркүйек айында осы полигон жерлерін зерттеуге орай 20 жылдық жұмысымызды реттеп, қорытындылау үшін жапондық әріптестерімізбен кездестік. Кездесу барысында «Кормед» деген жаңа жобаға қол қойдық, – деп түсіндірді Ерлан Батырбеков. – Бұл жоба бойынша, бетон жабындының реактордың белсенді тұсына төтеп бере алатындай төзімділігін зерттейміз және ыстыққа еріп балқитын тұспен өзара әрекетін қарастырамыз. Біз мұны «Фукусима» АЭС-інде болған апаттан кейін, қауіпсіздікті алдын ала қамтамасыз етуді нақтылау үшін қолға алып отырмыз.
Бас директордың айтуынша, қазақстандық атом энергетиктері «Сайга» жобасы бойынша француздармен бірлесіп жұмыс істеуде. Мұнда жоғары жылдамдықтағы нейтронды реакторлардың қауіпсіздігі қарастырылуда. Француздармен бірлесіп қарастырылып жатқан тағы бір жобаның бірі – реакторлардың басқа да тиімді түрлерін игеріп, қолданысқа шығару, осы арқылы әлемдік ғылымды бір қадам болса да ілгерілету.
Сондай-ақ, ҰЯО жақында АҚШ-тың «Арагон» ұлттық зертханасымен бірлесіп, реакторлардағы отынның құрамын араластыру жөніндегі зерттеу жұмыстарын да бастап кетіпті. Бұл жоба аясында ҰЯО ғалымдары ресейліктермен бірлесіп, үш рет тәжірибелік жұмыстар өткізген. Қазақстандық ғалымдар АЭС-ті дамытуда өзге де шетелдік ғалымдармен бірлесіп, тың жұмыстарды қолға алып жатыр екен. Дегенмен, курчатовтық ғалымдар Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың тапсырмасы бойынша Семей сынақ полигоны алаңының радиоэкологиялық тазалығын жақсартуды басты міндетіміз деп түсінеді. Жақында ең күшті атом жарылыстары жасалған тұстар зерттелген. Оның ішінде әзірше адамдар баруға болмайтын жерлер нақты анықталыпты.
– Тәуелсіздік жылдары біз полигонның 6 мың шаршы шақырым аумағын толық зерттедік, – дейді Е.Батырбеков. – Қолымызда солтүстік, батыс, шығыс аймақтар бойынша жасалған зерттеу қорытындылары бар. Кейбір жерлер ауыл шаруашылығына пайдалануға өткен, олардағы қауіпке орай, ондай радиациялық жерлерді кері қайтару керек. Ал кейбір тұстар таза, бос жатыр, оны, керісінше, шаруашылыққа берген жөн. Және айта кетер бір мәселе, жақында «ЭКСПО-2017» ҰК» АҚ басшылығымен жүздестім. Көрмеге біз Токмактағы реактор жұмысының үлгісін ұсынамыз. Міне, осы реактор болашақтың энергиясының нағыз көзі болып табылатындықтан, алдағы уақытта Қазақстандағы энергетика саласы кеңінен дамитын болады.
Раушан НҰҒМАНБЕКОВА.
СЕМЕЙ.
Суретті түсірген автор.
