Ауыл тарихы неге бұрмаланады?

Жақында газет редакциясына Павлодар облысының Екібастұз қаласына қарасты Ақкөл ауылының бір топ зейнеткерлері атынан хат келді. Компьютермен теріліп, пошта конвертіне салынған үш жарым беттік хатқа аты-жөндері көрсетілген он бес зейнеткер қол қойыпты. «Біз де туған ауылымыздың, кіндік қанымыз тамған жеріміздің мерейі үстем болғанына марқая­мыз, – деп жазады зейнеткерлер. – 2013 жылдың 7 шілдесі кү­ні Ақкөл ауылында саябақ ашы­­лып, онда сол ауылда туып-өс­кен еңбек ардагерлеріне, қо­ғам қайраткерлеріне арналған ескерткіш тақта орнатылғанын естігенде, қатты қуанған едік. Оның алдындағы жылы Павлодар өңіріне кеңінен танымал Исабек ишан хазіретке арнап зәулім кесене салынған болатын. Кесененің құрылыс жұмыстарын жүргізу мақсатында «Исабек ишан атын­дағы қайырымдылық қоры» қо­ғамдық бірлестігі құрылды. Қорға Павлодар облысы мен Екі­бастұз өңіріндегі елді мекендер тұрғындары шама-шарқынша қаржылай көмек беріп, өз үлестерін қосты. Ал қорды Зекен Құсайынов, Әбілхақ Түгелбаев секілді азаматтар басқарды. Олардың еңбектерін жоқ­қа шығарудан аулақ­пыз. Десек те...». Сонда зейнеткерлердің нара­зы­лығын тудырып, «Егеменге» хат жазуға мәжбүр еткен қандай мәселелер, нендей жағдайлар? Бұ­ған хатпен танысу барысында көз жеткізгендей болдық. «Қор мүшелері өздерінің бастапқы ойы – ескерткіш тақтаға Ақкөлдің да­муына еңбегі сіңген, осы ауыл­да туып-өскен, түрлі салада же­місті еңбегімен танылған аза­маттардың есімдерін жазу кезінде шындықтан ауытқып кеткен, – деп атап көрсетеді осы жөнінде зейнеткерлер. – Сөйтіп, қор мүше­лері ескерткіш тақтаға жазылатын адамдар тізімін жасау мін­детін мойнына алған ауыл әкіміне өз биліктерін жүргізіп, ескерткіш тақтаға Ақкөлде тума­ған, тіпті, бір күн де тұрмаған таныстарының, құда-жекжаттары мен руластарының, сондай-ақ, ауы­лымызға еш қатысы жоқ 50-ге жуық адамның есімдерін жазыпты». Зейнеткерлер осы елуге жуық адамның бірқатарының аты-жөн­дерін атап өткен екен. Мысалы, Рыс­ты Жұмабекова, Тәжен Жа­қыпов, Өлкен Құсайынов, Жақа Нұрғазин, Ермек Әбдуалиев, Бақ­тыбай Аман­таев, Мырзағали Ерғалиев, Нығи Нарынбаев, Анар Түгелбаева, Самат Мұрзалин, Ба­хирден Төлебаев, Аслан Нұрма­ғанбетов, тағы басқалар бар. Хат иелері бұл әділдікке жатпайды деп есептейді. Олар ескерткіш тақ­таға есімдері жазылған осы адам­дардың кім екендігін, қандай қыз­меттер атқарғанын, Ақкөл ауылына қан­дай еңбек сіңіргенін білмейді де екен. Ал қайырымдылық қорының мүшелері болса, «жалпы ол адамдар да Ақкөл – Жайылмаға жақын аудандарда туған» дегенді алға тартатын көрінеді. Саябақтағы ескерткіш тақта аудандардағы ардагерлерге емес, Ақкөл ауылында еңбек еткен, осы елді мекеннің өсіп-өркендеуіне өзіндік үлес қосқан ағалар мен апа-әжелердің есімдерін мәңгі есте қалдыру үшін орнатылды емес пе? Бұл расында да ауыл тарихын бұрмалаушылық болып табылады. Редакцияға жолдаған хатын­да зейнеткерлер ескерткіш тақтаға кезінде Ақкөл ауылының өсіп-өркен­деуіне айтарлықтай үлес қосқан бір­қатар жандардың есімдері кірмей, ұмыт қалғанын да келтіреді. «Шын мәнінде, Ақ­көл құрылғалы бері сол жерге маңдай терін төгіп, саналы ғұ­мырын еселі еңбек етумен өт­кіз­ген, осы ауылдың әлеуметтік-эко­­но­микалық дамуына сүбелі үлес қосқан, есімдері құрметке лайық біраз адамның аты-жөндері ескерткіш тақтадағы тізімнен табыл­мады, – деп жазады ардагерлер осы жөнінде. – Мәселен, Ақкөлде ал­ғаш ашылған жетіжылдық мек­тептің директоры болған, қадірлі ұстаз Мұқатай Мұсабеков, кеңшар құрылғаннан бері ұзақ жыл ферма басқарған Шәки Кәкенов, үш бірдей орденнің иегері, үлгілі шопан Мәрзия Шапатова, тағы бір озат шопан Бәкір Көпежанов, жылқышы Қаппар Айдарбеков және басқа бірқатар ардагер ұмыт қалған. Бұлар – өздерінің ерен еңбегімен Ақкөлдің өркендеуіне зор үлес қосқан, осы елді мекеннің тарихында есімдері алтын әріп­термен жазылуға тиісті жандар. Ақкөлдің тарихы осындай жандардың еңбегі арқасында құралды емес пе? Олардың ел үшін, халық үшін атқарған істерін неге ұмыттық? Әділдік пен шындық әкімге де, қарапайым жұртқа да, жалпы бар­лығымызға бірдей еке­нін естен шығармаған жөн. Ал қайырымдылық қорының басы-қасында жүргендер орын ал­ған олқылықтарды, жібе­рілген кемшіліктерді айтқан адамдарды «тырнақ астынан кір іздеушілер» дейтін көрінеді. «Қордың басшысы Зекен Құсайынов осындай олқылықтарды айтқан біздерді «тырнақ астынан кір іздеушілер» деп атайды екен, – деп жазады хат иелері осы мәселе жайын­да. – Ескерткіш тақтадағы тізім­ге қатысты дау шыққан соң, Құ­сайынов «Біздің бұған қаты­сымыз жоқ, бұл іске жауапты емеспіз» деп жауапкершіліктен ат-тонын ала қашуда. Ал Ақкөл ауылының әкімі Бақтияр Ақтаев «Тізімді мен жасаған жоқпын, ті­зімді бізге Исабек ишан атындағы қайы­рым­дылық қоры берді», деп ол да жауапкершіліктен жалтаруда». Зейнеткерлердің наразылығын тудырып, хат жазуға мәжбүр ет­кен мәселелерден ауыл атқа­мінер­лерімен қатар, Екібас­тұз қа­ласының басшылары да жақсы хабардар екен. Мәсе­ленің оң шешілуіне араласуы­мызды өтінген хатта ол анық көрсетілген. «Екібастұз қаласының әкімі А.Вербняк мыр­заға жазған хатымызға әкімнің орынбасары А.Марданова мен әкім аппаратының жетекшісі М.Адасбаева берген жауап­та: «Ақкөл ауылының еңбек арда­­герлеріне қойылған ескерткіш тақтаны орнатумен «Исабек ишан атындағы қайырымдылық қоры» қоғамдық бірлестігі айналысты. Бұған біздің (әкімдіктің) ешқандай қатысымыз жоқ» делінген, – деп жазады зейнеткерлер. – Облыс әкіміне жаз­ған хатымызға да осы тектес жауап алдық. Осылайша, олар бізді допша до­малатып, бір-біріне сілтеумен келеді». Ескерткіш тақтадағы тізім жайы Екібастұз қаласының әкімі А.Верб­­няктің осы жылдың 6 ақпа­нында өткен тұрғындар алдын­дағы есеп беру жиынында да көте­ріліпті. Жиын үстінде қала басшысы Ақкөл ауылының әкімі Б.Ақ­таевқа осы мәселеге байланысты ауыл тұрғындарымен жиын өткізіп, нара­зылық тудырған жайттарды талдап, әділ шешім қабылдауды тапсырған екен. «Бірақ, қала әкімінің тапсырмасын құлағына ілген Ақтаев жоқ», – деп өкініш білдіреді зейнеткерлер. Хат иелері, сондай-ақ, ті­зім жаса­ғандардың бұл іске жүр­дім-бардым қарағандарын да нақты дәлелдер келтіре отырып, атап көрсеткен. «Ті­зімді түз­ген олар өздерінің ана тілі – қа­зақ тілінен сауаттары төмен екен­дік­терін байқатты. Ол тақ­талар­дың атауларынан анық көрі­ніп тұр», – дей келіп, оған қатысты бірқатар мысалдарды алға тартады. Негізінен олар тақталар атауларының дұрыс жазылмағандығына байланысты. Бірнеше тақта атауының тақтада қалай жазылғандығын тырнақшаға ала отырып, сол күйі келтірейік. «Ең­бек Ерлері Ленин ордені иегер­лері», «Ақкөл – Жайылмадан шыққан Қо­ғам, Мемлекеттік қайраткерлері», «Ұс­таздар, жазушылар мен БАҚ», «Ақкөл – Жайылмадан шыққан ел, кәсіпорын басшылары». «Біздіңше, ақиқатты бұрма­лауға, оны жоққа шығаруға еш­кімнің хақысы жоқ, – деп қорытындылайды хатын зейнеткерлер. – Бұл азаматтардың құ­­қығына қол сұғу, сеніміне қаяу тү­сіру, айрандай ұйып отырған ауыл тұр­ғындарының арасына жік салу болып табылады. Әділдігі сол, тізімді қайта қарау керек. Біз ескерткіш тақ­тадан шын мәнінде Ақкөлге еңбегі сіңген жандардың ғана есімдерін көр­гіміз келеді. Сонымен қатар, қор мүшелерінен жіберілген қателерді түзетулерін талап етеміз». Хат осылай аяқталады. Ал бұған облыс, аудан және қала басшылары не дейді? Әлисұлтан ҚҰЛАНБАЙ, «Егемен Қазақстан».