Біздің елімізде білім саласы секілді қарқынды түрде жаңарып, жаңғырып отыратын басқа бір саланы айту қиын. Реформалардың күрделі кезеңдерін өткерген білім саласы, әсіресе, жоғары білім саласы, өздерін қызметтің басқа да салаларында нәтижелі көрсете білген мықты ғалымдар мен педагогтардан айырылып қалды. Жоғары мектепте тек өз саласына мейлінше берілген және өз еңбегін шексіз сүйгендер, өздерін академиялық қабырғадан тыс елестете алмайтындар мен идея үшін қызмет ететіндер ғана қалды. Бүкіл өмірін еліміздің ірі жоғары оқу орнының гүлденуіне арнаған осындай ғалымдардың бірі, жоғары мектеп ұйымдастырушысы, М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің бірінші проректоры, техника ғылымдарының докторы, профессор Жамбыл Талқаұлы Айменов.
Оңтүстіктің қасиетті топырағында туған ол, өн бойына туған өлкесінің даналығын, дәстүрге беріктігі мен адалдығын артығымен жия білді. Сол кездерде іссапармен осы өңірде жүрген Қазақстан Компартиясының жетекшісі Ж.Шаяхметов «Ұлы ақын Жамбылдай болсын!» деген батасымен бірге ұлы Жамбылдың есімін берген екен.
Қазақта тектілік деген ұғым бар. Тегіне тартпай қоймайды дейді. Тектілік ұрпақтың бойында атаның, әкенің қанымен, ананың сүтімен дарып, ұрпақтан-ұрпаққа жететін қасиет. «Сұңқардан сұңқар туар саңқылдаған, жақсыдан жақсы туар жарқылдаған», деп атамыз қазақ бекер айтпаған. Жамбылдың әкесі Талқа Әуелұлы Айменов Қазақстанның белгілі мемлекет қайраткері, Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген гидротехнигі, 1945 жылғы Мәскеудегі Жеңіс шеруінің қатысушысы, еліміздегі су шаруашылығы мен ауыл шаруашылығының ірі ұйымдастырушыларының бірі болды. Ол ұжымшар төрағасы, жылжымалы механикалық колонна, аудан басшысы, КСРО су шаруашылығы министрлігінің «Главриссовхозстрой» одақтық бірлестігінің жетекшісі, ондаған кеңшарлар мен 5 үлкен құрылыс тресін біріктірген Оңтүстік Қазақстан облыстық өндірістік-құрылыс бірлестігінің төрағасы болып қызмет істеп, дербес зейнеткерлікке шықты. Тәкең ағамыз басқарған одақтық бірлестік республикамыздың оншақты облысында су қоймалары мен каналдар салып, мақта, күріш, көкөніс өсіретін жаңа кеңшарлар ашып, ауыл шаруашылығының «алтын қоры» болып есептелетін суармалы егіншілікті дамытуда орасан зор үлес қосты.
Тәкең ағамыз құшағы кең, кісілігі мен кішілігі тең, жүрегі дархан, көңілінен шуақ шашып тұратын текті азамат болатын. Сөйлесе тереңінен қозғап, ағынан жарылып, ақыл айтса шын пейілімен, жетеңе жеткізіп айтатын, үлкенге кішіпейіл, ініге мейірімді жан еді. Ол кісіде намысқа тиіп, ашу шақыру, адамдарды алалау деген болмайтын. Дәлелді сөзге тоқтап, дәлелсіз сөзге мойнын да бұрмайтын. Әкенің үлгісі балаға сабақ деген. Су шаруашылығы ұйымдастырушылары саңлақтарының тұтастай бір буынын тәрбиелеген әке беделі, оның білім мен ғылым алдында бас июі мен өз балаларын сауатты мамандар ретінде биіктен көруі Жамбыл Талқаұлының таңдау жолын анықтап берді. Әке өсиетімен ол 16 жасында Қазақ химия-технология институтының инженерлік-құрылыс факультетіне түсті. Өмірінің осы кезеңі Жамбыл Айменовтің тағдырына ерекше ықпал етіп, оның бойында ер мінезді, ұйымдастырушылық қабілетті, көшбасшылық талант пен адамдармен жұмыс істей білуді қалыптастырды.
Жамбыл студенттер арасында ең жасы болатын. Институтта оқу үрдісі орыс тілінде болғандықтан қазақ мектебін бітірген балаға оңайға соқпаса да, институтты қызыл дипломмен бітіріп шығып, 21 жасында ғылыми және оқытушылық қызметін бастады. Дәл осы жылдарда оның инженерлік таланты мен техникалық мәселелерді шешудегі соны тәсілдерді табу қабілеті байқалды.
Ғылыми ізденіс жүргізу шеберлігі оқу барысында байқалған Жамбыл институттың ғылыми кеңесінің шешімімен В.Куйбышев атындағы Мәскеу инженерлік-құрылыс институтының аспирантурасына жолдама алды. Әйгілі ғалым-профессорлар Т.Штоль мен А.Абрамовтың жетекшілігімен тәлім алған Жамбыл Айменов атақты оқушылардың қатарын толықтырды. Оның ғалым ретінде қалыптасуына үнемі ғылыми зерттеу мәселелері жөнінде құнды кеңестер беріп отырған ҚР ҰҒА президенті, академик М.Жұрыновтың еңбегі орасан зор.
1982 жылдан 1985 жылға дейін Ж.Айменов жолдама бойынша Жамбыл гидромелиоративтік-құрылыс институтында доцент, құрылыс факультеті деканының орынбасары, институттың жас ғалымдар кеңесінің және Қазақстан ЛКЖО Жамбыл облыстық комитетінің жас ғалымдар кеңесінің төрағасы қызметтерін атқарды.
1985 жылы ҚазХТИ-ға құрылыс факультеті деканының орынбасары қызметіне қайта оралды, 1988-1993 жылдар аралығында аталған факультеттің деканы қызметін атқарды. Осы кезеңде оның ұйымдастырушы және ғалым ретіндегі қабілеттері байқалды. Оның ғылыми жетістіктері Ресейде, Украинада, Германияда, Болгарияда, Өзбекстанда танылып, құрылыс өндірісінде қолданылды.
Ұйымдастырушылық қабілеті мен мәселелерді қоюға мемлекеттік тұрғыдан келуі Ж.Айменовтің 1993 жылы институттың кешкі және сырттай оқыту жөніндегі проректор қызметіне тағайындалуына себепші болды. Осы қызметі барысында ол оқытудың аталған түрлерінің дамуына үлес қосты.
Жамбыл өзінің ғылыми-зерттеу жұмыстарын жалғастыра отырып, 1996 жылы Ресейде докторлық диссертациясын қорғады және институттың ғылыми жұмыс және халықаралық қатынастар жөніндегі проректор қызметіне тағайындалды. Сол кездерде ол өз саласы бойынша Қазақстандағы екінші ғылым докторы еді.
1996 жылы Ж.Айменов Халықаралық экология және табиғатты пайдалану академиясының академигі, 1999 жылы Халықаралық педагогикалық ғылымдар академиясының, Халықаралық психология, кәсіпкерлік және менеджмент академиясының толық мүшесі болып сайланды.
1997 жылы профессор Ж.Айменов ХҚТУ президенті, академик М.Жұрыновтың шақыртуымен Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетіне оқу ісі жөніндегі проректор болып ауысты, ал 2004 жылдан бастап ХҚТУ вице-президенті болды. 2004-2012 жылдар аралығында институттың директоры және университеттің вице-президенті қызметінде жүрумен қатар, ЖОО-ның дамуына, оның әлемнің жетекші университеттерімен халықаралық және ғылыми байланыстарын нығайтуға, инновациялық оқыту тәсілдерін енгізуге қомақты үлес қосты.
Бұл жылдары Ж.Айменов облыс пен республиканың қоғамдық өміріне белсене қатысты. «Нұр Отан» партиясының ұсынуы бойынша ол 2007 жылы облыстық мәслихаттың депутаты болып сайланып, Түркістан қаласының дамуына, білім беру және денсаулық сақтау нысандарының құрылысына, «Таза су» бағдарламасының жүзеге асырылуына үлкен үлес қосты. Өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуына қосқан үлесі үшін Ж.Айменов 2000 жылы Отырар ауданының құрметті азаматы, ал 2008 жылы Түркістан қаласының құрметті азаматы атақтарына ие болды.
Ж.Айменов меценат та болып табылады, ол өз меншігіндегі ұзындығы 36 км., ауданның көптеген мақта және жүгері алқаптарын сумен қамтамасыз етіп отырған ірі гидротехникалық құрылыс болып саналатын Т.Айменов атындағы магистралды каналды (бұрынғы «Көк-Мардан») Отырар ауданының коммуналдық меншігіне тегін аударып берді.
2012 жылы ҚР Білім және ғылым министрінің бұйрығымен Ж.Айменов М.Әуезов атындағы ОҚМУ-дың бірінші проректоры болып тағайындалды. Ірі көпсалалы ЖОО-ның бірінші проректоры ретінде Ж.Айменов ЖОО-ны жаңашаландыру, зерттеуші ЖОО мәртебесіне ауысу жөнінде қомақты ұйымдастыру-әдістемелік жұмыстарын жүргізді.
38 жыл бойына республиканың ірі-ірі екі бірдей жоғары оқу орнындағы басқарудың күрделі қызметі Жамбыл Талқаұлына ауқымды ғылыми-зерттеу және өнертабыстық жұмысын қоса атқаруға кедергі келтіре алмады.
Профессор Ж.Айменов негізгі ғылыми бағытты айқындап алған соң, оларды жаңа технологиялармен біріктіруге кірісті. 2013 жылы оның ғылыми жобасы жалпы сомасы 36 млн. теңге болатын, ал 2015 жылы 22 млн. теңге болатын ҚР БҒМ гранттарын ұтып алды. Жүргізілген зерттеу жұмыстарының нәтижелері бойынша Ж.Айменов 4 монографияны, 24 оқулық пен оқу құралдарын, 62 әдістемелік құралдар мен нұсқауларды жарыққа шығарды. Республиканың білімі мен ғылымына қосқан зор үлесі үшін Ж.Айменовке Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен 2006 жылы «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» құрметті атағы берілді.
ҚР Президентін кезектен тыс сайлау жүргізу кезінде 2011 жылы Ж.Айменов Н.Ә.Назарбаевтың сенімді өкілі ретінде Түркістан қаласы бойынша «Нұр Отан» партиясының қалалық штабында белсенді жұмыс жүргізді және 2012 жылы оның еңбегі Президент Н.Ә.Назарбаевтың Алғыс хатымен марапатталды.
39 жыл бойына оқытушыдан ЖОО-ның бірінші проректорына дейінгі жолды жүріп өткен Жамбыл Айменов өзінің айналасына пікірлестер тобын жинап, оқушыларға ұлағатты тәрбие беріп, еліміздегі жоғары мектептің білікті мамандарының бірі бола білді.
Қуаныш АЙТАХАНОВ,
Парламент Сенатының
депутаты, экономика ғылымдарының докторы.
Біздің елімізде білім саласы секілді қарқынды түрде жаңарып, жаңғырып отыратын басқа бір саланы айту қиын. Реформалардың күрделі кезеңдерін өткерген білім саласы, әсіресе, жоғары білім саласы, өздерін қызметтің басқа да салаларында нәтижелі көрсете білген мықты ғалымдар мен педагогтардан айырылып қалды. Жоғары мектепте тек өз саласына мейлінше берілген және өз еңбегін шексіз сүйгендер, өздерін академиялық қабырғадан тыс елестете алмайтындар мен идея үшін қызмет ететіндер ғана қалды. Бүкіл өмірін еліміздің ірі жоғары оқу орнының гүлденуіне арнаған осындай ғалымдардың бірі, жоғары мектеп ұйымдастырушысы, М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің бірінші проректоры, техника ғылымдарының докторы, профессор Жамбыл Талқаұлы Айменов.
Оңтүстіктің қасиетті топырағында туған ол, өн бойына туған өлкесінің даналығын, дәстүрге беріктігі мен адалдығын артығымен жия білді. Сол кездерде іссапармен осы өңірде жүрген Қазақстан Компартиясының жетекшісі Ж.Шаяхметов «Ұлы ақын Жамбылдай болсын!» деген батасымен бірге ұлы Жамбылдың есімін берген екен.
Қазақта тектілік деген ұғым бар. Тегіне тартпай қоймайды дейді. Тектілік ұрпақтың бойында атаның, әкенің қанымен, ананың сүтімен дарып, ұрпақтан-ұрпаққа жететін қасиет. «Сұңқардан сұңқар туар саңқылдаған, жақсыдан жақсы туар жарқылдаған», деп атамыз қазақ бекер айтпаған. Жамбылдың әкесі Талқа Әуелұлы Айменов Қазақстанның белгілі мемлекет қайраткері, Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген гидротехнигі, 1945 жылғы Мәскеудегі Жеңіс шеруінің қатысушысы, еліміздегі су шаруашылығы мен ауыл шаруашылығының ірі ұйымдастырушыларының бірі болды. Ол ұжымшар төрағасы, жылжымалы механикалық колонна, аудан басшысы, КСРО су шаруашылығы министрлігінің «Главриссовхозстрой» одақтық бірлестігінің жетекшісі, ондаған кеңшарлар мен 5 үлкен құрылыс тресін біріктірген Оңтүстік Қазақстан облыстық өндірістік-құрылыс бірлестігінің төрағасы болып қызмет істеп, дербес зейнеткерлікке шықты. Тәкең ағамыз басқарған одақтық бірлестік республикамыздың оншақты облысында су қоймалары мен каналдар салып, мақта, күріш, көкөніс өсіретін жаңа кеңшарлар ашып, ауыл шаруашылығының «алтын қоры» болып есептелетін суармалы егіншілікті дамытуда орасан зор үлес қосты.
Тәкең ағамыз құшағы кең, кісілігі мен кішілігі тең, жүрегі дархан, көңілінен шуақ шашып тұратын текті азамат болатын. Сөйлесе тереңінен қозғап, ағынан жарылып, ақыл айтса шын пейілімен, жетеңе жеткізіп айтатын, үлкенге кішіпейіл, ініге мейірімді жан еді. Ол кісіде намысқа тиіп, ашу шақыру, адамдарды алалау деген болмайтын. Дәлелді сөзге тоқтап, дәлелсіз сөзге мойнын да бұрмайтын. Әкенің үлгісі балаға сабақ деген. Су шаруашылығы ұйымдастырушылары саңлақтарының тұтастай бір буынын тәрбиелеген әке беделі, оның білім мен ғылым алдында бас июі мен өз балаларын сауатты мамандар ретінде биіктен көруі Жамбыл Талқаұлының таңдау жолын анықтап берді. Әке өсиетімен ол 16 жасында Қазақ химия-технология институтының инженерлік-құрылыс факультетіне түсті. Өмірінің осы кезеңі Жамбыл Айменовтің тағдырына ерекше ықпал етіп, оның бойында ер мінезді, ұйымдастырушылық қабілетті, көшбасшылық талант пен адамдармен жұмыс істей білуді қалыптастырды.
Жамбыл студенттер арасында ең жасы болатын. Институтта оқу үрдісі орыс тілінде болғандықтан қазақ мектебін бітірген балаға оңайға соқпаса да, институтты қызыл дипломмен бітіріп шығып, 21 жасында ғылыми және оқытушылық қызметін бастады. Дәл осы жылдарда оның инженерлік таланты мен техникалық мәселелерді шешудегі соны тәсілдерді табу қабілеті байқалды.
Ғылыми ізденіс жүргізу шеберлігі оқу барысында байқалған Жамбыл институттың ғылыми кеңесінің шешімімен В.Куйбышев атындағы Мәскеу инженерлік-құрылыс институтының аспирантурасына жолдама алды. Әйгілі ғалым-профессорлар Т.Штоль мен А.Абрамовтың жетекшілігімен тәлім алған Жамбыл Айменов атақты оқушылардың қатарын толықтырды. Оның ғалым ретінде қалыптасуына үнемі ғылыми зерттеу мәселелері жөнінде құнды кеңестер беріп отырған ҚР ҰҒА президенті, академик М.Жұрыновтың еңбегі орасан зор.
1982 жылдан 1985 жылға дейін Ж.Айменов жолдама бойынша Жамбыл гидромелиоративтік-құрылыс институтында доцент, құрылыс факультеті деканының орынбасары, институттың жас ғалымдар кеңесінің және Қазақстан ЛКЖО Жамбыл облыстық комитетінің жас ғалымдар кеңесінің төрағасы қызметтерін атқарды.
1985 жылы ҚазХТИ-ға құрылыс факультеті деканының орынбасары қызметіне қайта оралды, 1988-1993 жылдар аралығында аталған факультеттің деканы қызметін атқарды. Осы кезеңде оның ұйымдастырушы және ғалым ретіндегі қабілеттері байқалды. Оның ғылыми жетістіктері Ресейде, Украинада, Германияда, Болгарияда, Өзбекстанда танылып, құрылыс өндірісінде қолданылды.
Ұйымдастырушылық қабілеті мен мәселелерді қоюға мемлекеттік тұрғыдан келуі Ж.Айменовтің 1993 жылы институттың кешкі және сырттай оқыту жөніндегі проректор қызметіне тағайындалуына себепші болды. Осы қызметі барысында ол оқытудың аталған түрлерінің дамуына үлес қосты.
Жамбыл өзінің ғылыми-зерттеу жұмыстарын жалғастыра отырып, 1996 жылы Ресейде докторлық диссертациясын қорғады және институттың ғылыми жұмыс және халықаралық қатынастар жөніндегі проректор қызметіне тағайындалды. Сол кездерде ол өз саласы бойынша Қазақстандағы екінші ғылым докторы еді.
1996 жылы Ж.Айменов Халықаралық экология және табиғатты пайдалану академиясының академигі, 1999 жылы Халықаралық педагогикалық ғылымдар академиясының, Халықаралық психология, кәсіпкерлік және менеджмент академиясының толық мүшесі болып сайланды.
1997 жылы профессор Ж.Айменов ХҚТУ президенті, академик М.Жұрыновтың шақыртуымен Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетіне оқу ісі жөніндегі проректор болып ауысты, ал 2004 жылдан бастап ХҚТУ вице-президенті болды. 2004-2012 жылдар аралығында институттың директоры және университеттің вице-президенті қызметінде жүрумен қатар, ЖОО-ның дамуына, оның әлемнің жетекші университеттерімен халықаралық және ғылыми байланыстарын нығайтуға, инновациялық оқыту тәсілдерін енгізуге қомақты үлес қосты.
Бұл жылдары Ж.Айменов облыс пен республиканың қоғамдық өміріне белсене қатысты. «Нұр Отан» партиясының ұсынуы бойынша ол 2007 жылы облыстық мәслихаттың депутаты болып сайланып, Түркістан қаласының дамуына, білім беру және денсаулық сақтау нысандарының құрылысына, «Таза су» бағдарламасының жүзеге асырылуына үлкен үлес қосты. Өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуына қосқан үлесі үшін Ж.Айменов 2000 жылы Отырар ауданының құрметті азаматы, ал 2008 жылы Түркістан қаласының құрметті азаматы атақтарына ие болды.
Ж.Айменов меценат та болып табылады, ол өз меншігіндегі ұзындығы 36 км., ауданның көптеген мақта және жүгері алқаптарын сумен қамтамасыз етіп отырған ірі гидротехникалық құрылыс болып саналатын Т.Айменов атындағы магистралды каналды (бұрынғы «Көк-Мардан») Отырар ауданының коммуналдық меншігіне тегін аударып берді.
2012 жылы ҚР Білім және ғылым министрінің бұйрығымен Ж.Айменов М.Әуезов атындағы ОҚМУ-дың бірінші проректоры болып тағайындалды. Ірі көпсалалы ЖОО-ның бірінші проректоры ретінде Ж.Айменов ЖОО-ны жаңашаландыру, зерттеуші ЖОО мәртебесіне ауысу жөнінде қомақты ұйымдастыру-әдістемелік жұмыстарын жүргізді.
38 жыл бойына республиканың ірі-ірі екі бірдей жоғары оқу орнындағы басқарудың күрделі қызметі Жамбыл Талқаұлына ауқымды ғылыми-зерттеу және өнертабыстық жұмысын қоса атқаруға кедергі келтіре алмады.
Профессор Ж.Айменов негізгі ғылыми бағытты айқындап алған соң, оларды жаңа технологиялармен біріктіруге кірісті. 2013 жылы оның ғылыми жобасы жалпы сомасы 36 млн. теңге болатын, ал 2015 жылы 22 млн. теңге болатын ҚР БҒМ гранттарын ұтып алды. Жүргізілген зерттеу жұмыстарының нәтижелері бойынша Ж.Айменов 4 монографияны, 24 оқулық пен оқу құралдарын, 62 әдістемелік құралдар мен нұсқауларды жарыққа шығарды. Республиканың білімі мен ғылымына қосқан зор үлесі үшін Ж.Айменовке Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен 2006 жылы «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» құрметті атағы берілді.
ҚР Президентін кезектен тыс сайлау жүргізу кезінде 2011 жылы Ж.Айменов Н.Ә.Назарбаевтың сенімді өкілі ретінде Түркістан қаласы бойынша «Нұр Отан» партиясының қалалық штабында белсенді жұмыс жүргізді және 2012 жылы оның еңбегі Президент Н.Ә.Назарбаевтың Алғыс хатымен марапатталды.
39 жыл бойына оқытушыдан ЖОО-ның бірінші проректорына дейінгі жолды жүріп өткен Жамбыл Айменов өзінің айналасына пікірлестер тобын жинап, оқушыларға ұлағатты тәрбие беріп, еліміздегі жоғары мектептің білікті мамандарының бірі бола білді.
Қуаныш АЙТАХАНОВ,
Парламент Сенатының
депутаты, экономика ғылымдарының докторы.
Соңғы жаңалықтар
Қазақстанның екі өңірінде жол жабылды
Ауа райы • Кеше
Астана даңғылдарының бірі 2 аптаға жартылай жабылды
Елорда • Кеше
Ақтау маңында ірі жол апаты болып, 7 адам ауруханаға жеткізілді
Аймақтар • Кеше
Шайды қай кезде ішкенде зияны болмайды
Денсаулық • Кеше
