Оралмандарға қатысты заң оңтайландырылды

Мәжіліс Төрағасы Қабиболла Жақыповтың жетек­шілігімен өткен палатаның кешегі жалпы отырысында бес мәселе қаралды. Бұл жолы депутаттар назарына кей­бір еуропалық елдермен реадмиссия туралы, сондай-ақ, халықтың көші-қоны және жұмыспен қамтылуы мә­селелері қарастырылған заң жобалары ұсынылды. Жалпы отырыстың қарауына шығарылған заң жобаларын талқыға салмас бұрын биылғы жылы қазанның 13-інен 14-іне қараған түні Мәжіліс депутаты Сәкен Жылқайдаровтың кенеттен көз жұмғаны хабардар етілді. «Сұм ажал ардақты әріптесіміз, елдің елеулісі, халықтың қалаулысы болған асыл азаматымыз Жылқайдаров Сәкен Егінбайұлын арамыздан мәңгілікке алып кетті. Алланың ісіне амал жоқ. Сәкен Егінбайұлының жарқын бейнесі барша әріптестерінің жүрегінде әрдайым сақталатыны сөзсіз. Марқұмның отбасына, туған-туыстарына орны толмас қайғыларына ортақтасып, көңіл айтамыз», деді Қабиболла Қабенұлы. Төраға артынша еске алу үшін бір минуттық үнсіздік жариялады. Сәкен Жылқайдаров 2012 жылдан бері Парламент Мәжілісі V шақырылымының депутаты болып келе жат-­ қандығын айта кеткен жөн. Еске алудан кейін күн тәр­ті­біндегі мәселелер қаралды. Ал­дымен депутаттар өз әріптестері Ә.Ғалымованы Қаржы және бюджет комитетіне сайлап алды. Бұдан соң, «2007 жылғы 6 қазан­дағы Ұжымдық қауіпсіздік тура­лы шарт ұйымына мүше мемле­кет­тердің құқық қорғау органдары мен арнайы қызметтерін жа­рақтандыру үшін арнайы техника мен арнайы құралдарды жеткізудің жеңілдікті шарттары туралы келісімге өзгерістер енгізу туралы екінші хаттаманы ратификациялау туралы» заң жобасы қаралды. Жалпы, келісім тараптардың ұлттық заңнамасына сәйкес, арнайы техника мен арнайы құралдарға қатысты сыртқы сауда қызметін жүзеге асыруға құқық берілген мемлекеттік органдар арасында жасалатын шарттар негізінде арнайы техникалар мен құралдарды жеңілдетілген шарттар бойынша жеткізуді қарастырады. Құжатта төтенше жағ­дай­лардың алдын алу және оларды жою бойынша апаттық-құтқару жұмыстарын жүргізуге арналған құралдарды жеңілдікпен жеткізу тетігіне арналған түзетулер де көрініс тапқан. Ішкі істер министрі Қалмұханбет Қасымовтың айтуынша, бұл отандық құтқару бөлімшелерінің Ресей мен Беларусьтің арнайы техникаларын жеңілдетілген шарттар арқылы сатып алып жабдықтауға септігін тигізеді. Заң жобасы мақұлданып, Сенатқа жол тартты. Сондай-ақ, жалпы отырыста «Қазақстан Республикасы мен Бенилюкс мемлекеттері (Бельгия Корольдігі, Люксембург Ұлы Герцогтігі және Нидерланд Корольдігі) арасындағы реадмиссия туралы келісімді және Қазақстан Республикасы мен Бенилюкс мемлекеттері (Бельгия Корольдігі, Люк­сембург Ұлы Герцогтігі және Нидерланд Корольдігі) арасын­дағы реадмиссия ту­ра­лы келісімді іске асыру хаттама­сын ратифи­кациялау туралы» заң жобасы да мақұлданды. Келісім мен хаттаманың мақ­саты тиісті тараптың аумағында заң­сыз болатын адамдарды қабыл­дауды және шығарып жіберуге жататын адамдардың транзитін жалпыға бірдей қабылданған халықаралық құқық нормаларына сәйкес оңайлату болып табылады. Егер адамның сұрау салушы Тараптың аумағына кіру немесе онда тұру шарттарын орындамағаны не барынша сақтамайтыны анықталса, сұрау салушы тараптың құзіретті органы өз азаматының реадмиссиясы туралы өтінішхатты кез келген уа­қытта бере алады. Реадмиссия туралы өтінішхатқа жауап дереу және кез келген жағдайда алынған күні­нен бастап күнтізбелік жиыр­ма бір күннен кешіктірілмей бері­луге тиіс. Реадмиссия туралы өті­ніш­хатты қанағаттандырудан бас тар­тылған жағдайда, бас тарту се­бептері жазбаша нысанда көрсе­тілуі тиіс. Сол сияқты кешегі отырыста «Қа­зақстан Республикасының Үкі­меті мен Латвия Рес­пуб­лика­сы­ның Үкіметі арасындағы Адам­дар­дың реадмиссиясы туралы келі­сімді ратификациялау туралы» заң жобасы да мақұл­данды. Мұндағы мақсат екі мемле­кеттің бірінің аумағына заңсыз келуді жүзеге асырған немесе заңсыз жүрген адамдарды кері қабылдауды оңайлату. Атап көрсеткендей, қабыл­дай­тын мемлекет берген жарамды ұлттық паспорты, визасы немесе болуға рұқсаты бар адамдарға қатысты реадмиссия туралы сұрау салу талап етілмейді. Әйтсе де, тараптардың құзыретті органдары жетпіс екі сағаттан кешіктірмей шығу күні туралы бір-бірін хабардар ететін болады. Бұл ретте сұрау салуға жауапты алған күннен бастап он төрт жұмыс күнінен кешіктірмей беруі тиістігі, ал жауап алынғаннан бас­тап адамдарды беру отыз күннен кешіктірілмеуі тиістігі де аталды. Ішкі істер министрі Қалмұханбет Қасымов аталған заңдық құжат екі мемлекеттің аумағына кіру және онда болу туралы шартты бұзған адамдарды анықтауды және қайтаруды көздейтіндігін атап кетті. Келісімді ратификациялау халықаралық құқықтар шеңберінде заңсыз көші-қонға қарсы іс-қимыл жасауға мүмкіндік береді. Заң жобасы Сенатқа жолданды. Сондай-ақ, кеше «Қазақстан Рес­публикасының кейбір заңна­малық актілеріне халықтың кө­ші-қоны және жұмыспен қам­тылуы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы екінші оқылымда қаралып, мақұлданды. Енді этностық қазақтардың тарихи Отанына оралуын ынталандыру мақсатында олардың қо­ныстану өңіріне қарамастан орал­ман мәртебесін және төлем қабі­летін растаусыз уақытша тұру ықтияр­хатын алу мүмкіндіктері бері­летін болады. Айта кету керек, оралмандарға Үкімет белгі­ле­ген өңірлерге қоныстанған жағ­дайда ғана жағдайлар жасала­ды. Жұмыспен қамту бойын­ша этностық қазақтар үшін көлік шы­ғындарын өтеу, қызметтік баспана немесе жатақханадан бөлме беруді құрайтын әлеуметтік пакеттер қамтылса, Үкімет белгілегендей бір орыннан екіншісіне ауысып жатса, әлеуметтік пакеттер сақталады. Ал Үкімет айқындаған өңірден бес жыл мерзімінен бұрын өз бетінше қоныс аударып кеткендер немесе Қазақстан Республикасының азаматтығын алудан бас тартқандар мемлекеттік қолдауларды қайтарады. Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ, «Егемен Қазақстан».