Білім кеңістігіндегі тамырластық
Қазақстан тәуелсіз ел болғалы әлемдік білім-ғылым ықпалдасуына замана сұранымы мен мемлекеттік мүдде тұрғысынан қарап келеді. Бұл бағытта бірнеше басым бағыт айқындалды: бірінші – әлемдік деңгейдегі университеттермен, ғылым орталықтарымен байланыс орнату, маман алмасу; екінші – күні кеше бір одақта болған елдердің орнықты тәжірибесін үйрену. Мемлекеттік «Болашақ» бағдарламасынан бастап, қазіргі ұтқырлық аясында дүниежүзінің іргелі оқу орындарына барып, білім алып, білік көтеріп жатқан қадамымыз – бірінші бағыт болса, екінші бағыттың сүбелісі – М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің (ММУ) Қазақстан филиалы. Шанхай ынтымақтастығы ұйымы университеттері қауымдастығына кіруіміз де осы бағытты салаландыра түседі. Оның үстіне бүгінгі геосаяси әлемде Ресей-Қытай қарым-қатынасы жаңа деңгейге көтерілді: бұрынғы өзара сыйластық құндылықтарының трансформациясы жүріп жатыр.
Тарихи «МГУ» десе, Мәскеудің түр-тұрпаты керемет оқу ғимараты жадымызда жаңғырса, «МГУ-дің немесе ММУ-дің Қазақстан филиалы» десе, Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің жаңа оқу-зертханалық ғимараты еске түседі. Мұның өзіндік мәні де бар.
1994 жылы Елбасымыз Мәскеу мемлекеттік университеті мінберінен Еуразиялық экономикалық одақ идеясын мәлім етті. Арада екі жыл шамасында болашақ елорда деп үкіленген жерде Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия университетінің негізі қаланды. Аталған оқу орнының қанаты қатая бастаған шақта Мемлекет басшысы білім мен танымның жаңа серпінін нұсқады. Ол Еуразия университеті базасында М.В. Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің Қазақстан филиалын ашу идеясы еді.
Сол тарихи сәттерді ММУ ректоры В.А.Садовничий былайша ықыласпен еске алады: «Мен Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаевтың кез келген мәселені алыстан болжап шешетініне қайран қаламын. Ол кісінің болашақ туралы ойы тек жасампаздықтан тұрады. Сол үшін де біздің ғылыми орта Нұрсұлтан Әбішұлын ерекше бағалайды. Мәскеу мемлекеттік университетінің бір мезгілде әрі құрметті докторы, әрі құрметті профессоры болған жалғыз ғана Президент бар. Ол – Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев. Есте болар факт: Н.Ә.Назарбаев маған Қазақстан филиалын ашу туралы идеяны әлдеқайда бұрын айтты. Бірақ посткеңестік жағдайда көп заң өзгеріп, мүмкіндіктер шектелген еді. Тіпті, ММУ Жарғысында филиал ашу туралы бап та жоқ болатын. Ақыры Қазақстан басшысы өз бастамасы мен идеясын орындамай қоймады. Нәтижесі – көз алдарыңызда. Кейін басқа мемлекеттер сіздерден үлгі алды...».
Астанадан М.В.Ломоносов атындағы ММУ-дің Қазақстан филиалын ашу туралы шешім 2000 жылы 30 тамызда сол университеттің жоғары органы – Ғылыми кеңесінде қабылданды.
Осы жылы 9 қазанда Ресей Федерациясының Президенті В.В.Путиннің Қазақстанға жасаған алғашқы ресми сапары барысында ММУ ректоры, академик В.А.Садовничий мен Білім және ғылым министрі Қ.Көшербаев Астана қаласында Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті базасында М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің Қазақстан филиалын құру туралы хаттамаға қол қойды.
Бұл құжатқа мынандай іргелі мұраттар енді: бірінші, ғылым-білімдегі өзара түсіністік пен ықпалдастық; екінші, маман әзірлеудің жаңа тұжырымдамалық деңгейі; үшінші, дәстүр мен академиялық еркіндікті қатар ұстау.
Тағы да таяу тарихқа көз салайық: 2000 жылы тамыз бен қазандағы жоғарыда айтылған нақты шаралардан кейін, 1 желтоқсанда Мәскеу мемлекеттік университетінің ректоры, академик В.А.Садовничий Қазақстан филиалын құру туралы РФ заңдылығына сай бұйрық шығарды. Осымен бір мезгілде Ресей Федерациясының Білім министрлігі мен Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі «Астана қаласында ММУ Қазақстан филиалын құру туралы» келіскен шешімге қол қойды.
Бұл тарихи шешім туралы Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің сол кездегі ректоры, қоғам қайраткері М.Жолдасбеков былай дейді: «90-жылдардың экономикалық қиындығынан енді құтылған кез. Құдайы көршілермен достаса отырып шекараны шегендеу, пікірлесе отырып аймақ тыныштығын сақтау – Нұрсұлтан Әбішұлының асыл мақсатына айналды. Бір кезде көздің ұшындағы, талайдың арман-қиялындағы ММУ-ды бір есігін Астанадан ашып, жастарымызды үлкен мектепке енгізу – ол да Нұрекеңнің ақылы еді. Тапсырманың аты – тапсырма, күндіз отырмадық, түнде ұйықтамадық, бір кезде көмекшім, сол шақта министрім болған Қырымбек Елеуұлы бар, Астана-Мәскеу арасын шарлап жүріп, елеулі олжаға кенелдік. Ол – білім, ғылым, татулық олжасы еді...».
Осы уақыттан нақты оқу үдерісін бастауға даярлық жұмыстары жүргізілді. ММУ Қазақстан филиалы Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің негізінде ашылғандықтан, аталған оқу орнының әр кездегі басшылары Мырзатай Жолдасбеков, Сәрсенғали Әбдіманапов, Бақытжан Әбдірайым, басқа да аты мен заты, мектебі бар ғалымдар филиалдың қалыптасуына елеулі үлес қосты. «Көңіл сыйса, бәрі сыяды» дегендей, университет оқу дәрісханаларын, қажетті материалдық базаны, студенттер үшін жатақханадағы орынды сұранысқа сай тең бөлді. Мәскеу мемлекеттік университеті мен Еуразия ұлттық университеті арасындағы ғылыми, мәдени ынтымақтастық одан сайын артты.
Тіпті, бұл жағдай Қазақстан халқы Ассамблеясы жұмысының жаңа деңгейге көтерілу кезеңімен тұспа-тұс келді. Бір кезде Еуразия ұлттық университетінде орнықты, табысты қызмет істеп жүрген ғалымдар филиалға толық тартылды немесе екеуінде де бірдей жұмыс істеді. Ғылыми деңгей де үнемі көтеріліп отырды. Мысалы, танымал фольклортанушылар, ғылым кандидаттары Т.В.Кривощапова, Г.И.Власова академик С.А.Қасқабасовтың кеңесшілігімен филология саласынан докторлық диссертация қорғап, филиал әлеуетін көтерді. Сондай-ақ, филиалда қызмет істейтін танымал ғалым, физика-математика ғылымдарының докторы Е.Д.Нұрсұлтанов Еуразия ұлттық университеті ғалымдарымен бірлесіп, іргелі ғылыми жобаларды орындады. Бүгінде халықаралық рейтингте жоғары бағаланатын Еуразия ұлттық университетінің «Еуразия математик журналын» шығаруға ММУ математиктері де тұрақты атсалысатынын риза көңілмен айтамыз. Ал, екі оқу орны филологтары бірлесіп өткізетін дәстүрлі «Русистика күзгі мектебі» – тамаша шеберлік алаңы дей аламыз. Осындай байланыс экономистер мен экологтардың арасында да бар. Қарым-қатынастың салаланғаны сол, біз мемлекеттік жоспарға сай, ММУ-дің өзінен тікелей білікті профессорлар шақыра бастадық.
Десек те, кез келген оқу орнының немесе оның бөлімшесінің қалыптасу кезінде көп жағдай оны кім басқаратынына қатысты. Студенттердің сапалы деңгейде оқуын, шынайы оқу үдерісін ұйымдастыру негізінен филиал басшылығына жүктелді. М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің ректоры, академик В.А.Садовничий ММУ Қазақстан филиалының директоры міндетін сол оқу орнында проректор болған профессор Александр Сидоровичке жүктесе, Еуразия университеті құрылымның ұлттық-халықаралық маңызын ескеріп, директор орынбасары қызметіне әлемге танымал математик, академик Мұхтарбай Өтелбаевты ұсынды. Ендігі жерде жаңа Астана өміріне Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті қалай кіріксе, М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университеті Қазақстан филиалы да солай табиғи түрде үйлесе бастады.
Қаржы көзіне келсек, филиалға Қазақстан Республикасы мемлекеттік білім тапсырысын беретіндіктен, барлық шығын республика бюджетінен төленеді. Бізді үйлестіретін тағы да бір халықаралық қауымдастық бар. Ол – Университеттердің еуразиялық ассоциациясы. Бұл ұйымның жетекшісі – ММУ, біз – орынбасар университетпіз. Ғылым мен білім, ықпалдастық пен академиялық еркіндік мәселесін талқылайтын ділгер жиындарды бірлесе өткіземіз.
2003 жылы 9 сәуірде Еуразия ұлттық университетінің жаңа оқу-зертханалық ғимаратын ашу салтанатына келген Президент Н.Ә.Назарбаев: «Бұл оқу орнының жаны да, рухы да еуразиялық болатынына сенемін. Гарвард, Оксфорд бірден тұра қалған жоқ. Үлкен еңбекпен қалыптасып дамыды. Жоғары білікті маман даярлау үшін Еуразия университетінің Мәскеу мемлекеттік университетімен, ТМД мен шетелдердің басқа да университеттерімен тығыз байланыста болуы аса маңызды», деп зор міндеттер жүктеп кетті.
Осы жолы Елбасы ММУ-дың филиалын да аралап көрді. Бұған байланысты филиал басшылығы естелік кітабында: «Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың осы бір тамаша күні айтқан кеңестері мен нұсқаулары біздің қарекетіміздің сипаты мен қағидаттарын шешуші дәрежеде белгілеп берді», деп жазды.
Содан бергі он бес жылдың ішінде ММУ филиалы Елбасы сенімін ақтап келеді. Бұл – тарихи оқу орнының ғана емес, біздің де қуанышымыз. «Уақыт – таразы» дегендей, филиалдың құрылып жұмыс істеп, нәтижеге жетуі Ресей мен Қазақстанның ғылыми және біліми байланыстарының дамуындағы маңызды кезең екені айдан анық.
2006 жылы Еуразия ұлттық университетінде бүкіл Қазақстан жастарына арнап оқыған дәрісінде Елбасы: «Біздің астанамызға келген көп елдің мемлекет басшылары Еуразия ұлттық университетінде дәріс оқығанды мақтаныш санайды. Ол халықаралық деңгейге көтерілді. Оның жанында Мәскеу мемлекеттік университетінің филиалы жұмыс істейді», дегені есімізде. Бұл тарихи сөз екі оқу орнының әрі табысын, әрі бағдарын көрсетті.
Филиалдың 15 жылдық асуы – Президент Н.Ә.Назарбаевтың тәуелсіз Қазақстанның білім-ғылым бағытын дамытудағы тұжырымдамасының нәтижесі. Бұл асу сондай-ақ, отандық білім ықпалдастығын өрістетудің, еуразиялық кеңістікті нығайтудың табысты жолын да көрсетіп отыр.
Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің математика, физика, экономика, экология, филология мектебі білімнің қос өзенінің әлем мұхитына құятынын жақсы сезінеді. Сондықтан ғалымдарымыздың бір ғылыми форум, конференция, семинар сынды форматтарда, шәкірттеріміздің ортақ танымал ғалымдардың алдында бас қосқанын сәттілік деп есептейді.
Нақтырақ айтсақ, соңғы жылдарда студенттер аудиториясында дәріс оқыған ММУ ректоры, академик В.А.Садовничийден бастап, осы оқу орнының В.Н.Чубариков, Г.А.Чечкин, С.Д.Икрамов, В.Е.Бенинг, М.М.Голубков, А.В.Леденов, А.Н.Варламов, Б.И.Бояринцев, В.А.Ионцев, Ю.В.Тарануха, И.В.Кобзева, В.Р.Битюкова, Ю.Л.Мазуров, т.б. профессорларының жаңашыл дәрістері білімгерлерімізді тәнті етті.
Халық «Қазақстандағы ММУ» атаған үлкен білім-ғылым мектебіне жыл сайын бас оқу орнынан 160 ғалым келіп дәріс оқиды екен. Ал, енді осында оқитын қазақстандық жастар жоғары курстарда білімді Мәскеудің өзінен барып алатыны және сонда дипломдық жұмыстарын қорғайтыны – елеулі факт.
Оқырман есінде болатын және бір мәлімет: ММУ-дің Қазақстан филиалы өз мемлекетіміздің білім және ғылым заңдылықтары аясында жұмыс істейді. Білім үдерісіне Қазақстан тарихы, қазақ тілі секілді маңызды міндетті пәндер енгізілгенін де айта кету керек.
Филиалда жыл сайын «Ломоносов оқулары» атты халықаралық ғылыми-теориялық конференция өтеді. Оның жұмысына Еуразия университетінің жас ғалымдары белсене қатысады. Студент-жастардың «Тәңірі», «Пегас», «Достық» шығармашылық бірлестіктері де – қос оқу орнының өсу және тәжірибе алаңы. Таяуда ғана пайдалануға берілген және біз бітіруге көп күш-жігер жұмсаған 500 орындық «ММУ Қазақстан филиалы Студенттер үйі» бұл рухани бауырластықты одан әрі арттырады деп сенеміз.
ММУ филиалы бакалавриатын бітірушілердің 35 пайызы Мәскеу университетінің өзіне, СПбУ, Жоғары экономика мектебіне, шетелдердің таңдаулы оқу орындарына магистратураға түседі.
Мәскеу мемлекеттік университетінің құрылымдық бөлімшесі ретінде ойдағыдай дамып келе жатқан филиалдың жұмыс барысын бірінші күннен оның ректоры академик В.А.Садовничий жіті бақылап отырды. Қалыптасқан дәстүрге сай жылына бірнеше мәрте бас оқу орнынан факультет декандарын, маман даярлайтын кафедра меңгерушілерін ертіп әкеледі. Осы сапарларында Еуразия ұлттық университеті кафедраларымен байланыс арта түседі. Таяуда ғана В.А.Садовничий арнайы келіп, «Студенттер үйінің» ашылу салтанатына қатысты, студенттерге дәріс оқыды, ғылыми-зиялы қауыммен жүздесті. Осы сапарында ол: «Жастарымыз Н.Ә.Назарбаевтың сенімін ақтайтынына сенемін. Олардың білімге ұмтылысы мен жауапкершілігі ұнайды» деді.
Рас, ММУ Қазақстан филиалының жетістіктерін Елбасымыз да, ел Үкіметі де лайықты бағалап отыр. Құрылым аз жылдың ішінде Қазақстан еңбек нарығының сұранысын сапалы деңгейде қанағаттандырып келеді. Филиал түлектері Президент Әкімшілігінде, министрліктерде, ұлттық компанияларда, ғылым және білім ұйымдарында жауапты қызмет істейді. Олар Қазақстанның ғана емес, Еуразия кеңістігінің дамуына үлес қосып жүр. Осыны ескеріп, Астана қаласы әкімдігі елорданың көрнекті жерінен оқу ғимаратын салуға жер телімін бөлді. Бұйырса, қос университет те кеңейетін күн алыс емес. Ниет – түзу, ізденіс – мол, әлеует – зор, жауапкершілік – биік.
Елбасымыз бір сөзінде: «Қолымыздан – қайрат, санамыздан ақыл кетпесе, жақсылыққа жетеріміз хақ» деп еді. Отанымыздың жақсылығы үшін ашылып, білім кеңістігінде өз жолын тапқан әрі көрші, әрі тамырлас оқу орны жауапты кезеңде биік деңгейден көріне берсін деп әріптестік тілегімізді жеткіземіз.
Ерлан СЫДЫҚОВ,
Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің ректоры, академик.
АСТАНА.
Білім кеңістігіндегі тамырластық
Қазақстан тәуелсіз ел болғалы әлемдік білім-ғылым ықпалдасуына замана сұранымы мен мемлекеттік мүдде тұрғысынан қарап келеді. Бұл бағытта бірнеше басым бағыт айқындалды: бірінші – әлемдік деңгейдегі университеттермен, ғылым орталықтарымен байланыс орнату, маман алмасу; екінші – күні кеше бір одақта болған елдердің орнықты тәжірибесін үйрену. Мемлекеттік «Болашақ» бағдарламасынан бастап, қазіргі ұтқырлық аясында дүниежүзінің іргелі оқу орындарына барып, білім алып, білік көтеріп жатқан қадамымыз – бірінші бағыт болса, екінші бағыттың сүбелісі – М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің (ММУ) Қазақстан филиалы. Шанхай ынтымақтастығы ұйымы университеттері қауымдастығына кіруіміз де осы бағытты салаландыра түседі. Оның үстіне бүгінгі геосаяси әлемде Ресей-Қытай қарым-қатынасы жаңа деңгейге көтерілді: бұрынғы өзара сыйластық құндылықтарының трансформациясы жүріп жатыр.
Тарихи «МГУ» десе, Мәскеудің түр-тұрпаты керемет оқу ғимараты жадымызда жаңғырса, «МГУ-дің немесе ММУ-дің Қазақстан филиалы» десе, Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің жаңа оқу-зертханалық ғимараты еске түседі. Мұның өзіндік мәні де бар.
1994 жылы Елбасымыз Мәскеу мемлекеттік университеті мінберінен Еуразиялық экономикалық одақ идеясын мәлім етті. Арада екі жыл шамасында болашақ елорда деп үкіленген жерде Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия университетінің негізі қаланды. Аталған оқу орнының қанаты қатая бастаған шақта Мемлекет басшысы білім мен танымның жаңа серпінін нұсқады. Ол Еуразия университеті базасында М.В. Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің Қазақстан филиалын ашу идеясы еді.
Сол тарихи сәттерді ММУ ректоры В.А.Садовничий былайша ықыласпен еске алады: «Мен Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаевтың кез келген мәселені алыстан болжап шешетініне қайран қаламын. Ол кісінің болашақ туралы ойы тек жасампаздықтан тұрады. Сол үшін де біздің ғылыми орта Нұрсұлтан Әбішұлын ерекше бағалайды. Мәскеу мемлекеттік университетінің бір мезгілде әрі құрметті докторы, әрі құрметті профессоры болған жалғыз ғана Президент бар. Ол – Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев. Есте болар факт: Н.Ә.Назарбаев маған Қазақстан филиалын ашу туралы идеяны әлдеқайда бұрын айтты. Бірақ посткеңестік жағдайда көп заң өзгеріп, мүмкіндіктер шектелген еді. Тіпті, ММУ Жарғысында филиал ашу туралы бап та жоқ болатын. Ақыры Қазақстан басшысы өз бастамасы мен идеясын орындамай қоймады. Нәтижесі – көз алдарыңызда. Кейін басқа мемлекеттер сіздерден үлгі алды...».
Астанадан М.В.Ломоносов атындағы ММУ-дің Қазақстан филиалын ашу туралы шешім 2000 жылы 30 тамызда сол университеттің жоғары органы – Ғылыми кеңесінде қабылданды.
Осы жылы 9 қазанда Ресей Федерациясының Президенті В.В.Путиннің Қазақстанға жасаған алғашқы ресми сапары барысында ММУ ректоры, академик В.А.Садовничий мен Білім және ғылым министрі Қ.Көшербаев Астана қаласында Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті базасында М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің Қазақстан филиалын құру туралы хаттамаға қол қойды.
Бұл құжатқа мынандай іргелі мұраттар енді: бірінші, ғылым-білімдегі өзара түсіністік пен ықпалдастық; екінші, маман әзірлеудің жаңа тұжырымдамалық деңгейі; үшінші, дәстүр мен академиялық еркіндікті қатар ұстау.
Тағы да таяу тарихқа көз салайық: 2000 жылы тамыз бен қазандағы жоғарыда айтылған нақты шаралардан кейін, 1 желтоқсанда Мәскеу мемлекеттік университетінің ректоры, академик В.А.Садовничий Қазақстан филиалын құру туралы РФ заңдылығына сай бұйрық шығарды. Осымен бір мезгілде Ресей Федерациясының Білім министрлігі мен Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі «Астана қаласында ММУ Қазақстан филиалын құру туралы» келіскен шешімге қол қойды.
Бұл тарихи шешім туралы Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің сол кездегі ректоры, қоғам қайраткері М.Жолдасбеков былай дейді: «90-жылдардың экономикалық қиындығынан енді құтылған кез. Құдайы көршілермен достаса отырып шекараны шегендеу, пікірлесе отырып аймақ тыныштығын сақтау – Нұрсұлтан Әбішұлының асыл мақсатына айналды. Бір кезде көздің ұшындағы, талайдың арман-қиялындағы ММУ-ды бір есігін Астанадан ашып, жастарымызды үлкен мектепке енгізу – ол да Нұрекеңнің ақылы еді. Тапсырманың аты – тапсырма, күндіз отырмадық, түнде ұйықтамадық, бір кезде көмекшім, сол шақта министрім болған Қырымбек Елеуұлы бар, Астана-Мәскеу арасын шарлап жүріп, елеулі олжаға кенелдік. Ол – білім, ғылым, татулық олжасы еді...».
Осы уақыттан нақты оқу үдерісін бастауға даярлық жұмыстары жүргізілді. ММУ Қазақстан филиалы Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің негізінде ашылғандықтан, аталған оқу орнының әр кездегі басшылары Мырзатай Жолдасбеков, Сәрсенғали Әбдіманапов, Бақытжан Әбдірайым, басқа да аты мен заты, мектебі бар ғалымдар филиалдың қалыптасуына елеулі үлес қосты. «Көңіл сыйса, бәрі сыяды» дегендей, университет оқу дәрісханаларын, қажетті материалдық базаны, студенттер үшін жатақханадағы орынды сұранысқа сай тең бөлді. Мәскеу мемлекеттік университеті мен Еуразия ұлттық университеті арасындағы ғылыми, мәдени ынтымақтастық одан сайын артты.
Тіпті, бұл жағдай Қазақстан халқы Ассамблеясы жұмысының жаңа деңгейге көтерілу кезеңімен тұспа-тұс келді. Бір кезде Еуразия ұлттық университетінде орнықты, табысты қызмет істеп жүрген ғалымдар филиалға толық тартылды немесе екеуінде де бірдей жұмыс істеді. Ғылыми деңгей де үнемі көтеріліп отырды. Мысалы, танымал фольклортанушылар, ғылым кандидаттары Т.В.Кривощапова, Г.И.Власова академик С.А.Қасқабасовтың кеңесшілігімен филология саласынан докторлық диссертация қорғап, филиал әлеуетін көтерді. Сондай-ақ, филиалда қызмет істейтін танымал ғалым, физика-математика ғылымдарының докторы Е.Д.Нұрсұлтанов Еуразия ұлттық университеті ғалымдарымен бірлесіп, іргелі ғылыми жобаларды орындады. Бүгінде халықаралық рейтингте жоғары бағаланатын Еуразия ұлттық университетінің «Еуразия математик журналын» шығаруға ММУ математиктері де тұрақты атсалысатынын риза көңілмен айтамыз. Ал, екі оқу орны филологтары бірлесіп өткізетін дәстүрлі «Русистика күзгі мектебі» – тамаша шеберлік алаңы дей аламыз. Осындай байланыс экономистер мен экологтардың арасында да бар. Қарым-қатынастың салаланғаны сол, біз мемлекеттік жоспарға сай, ММУ-дің өзінен тікелей білікті профессорлар шақыра бастадық.
Десек те, кез келген оқу орнының немесе оның бөлімшесінің қалыптасу кезінде көп жағдай оны кім басқаратынына қатысты. Студенттердің сапалы деңгейде оқуын, шынайы оқу үдерісін ұйымдастыру негізінен филиал басшылығына жүктелді. М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің ректоры, академик В.А.Садовничий ММУ Қазақстан филиалының директоры міндетін сол оқу орнында проректор болған профессор Александр Сидоровичке жүктесе, Еуразия университеті құрылымның ұлттық-халықаралық маңызын ескеріп, директор орынбасары қызметіне әлемге танымал математик, академик Мұхтарбай Өтелбаевты ұсынды. Ендігі жерде жаңа Астана өміріне Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті қалай кіріксе, М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университеті Қазақстан филиалы да солай табиғи түрде үйлесе бастады.
Қаржы көзіне келсек, филиалға Қазақстан Республикасы мемлекеттік білім тапсырысын беретіндіктен, барлық шығын республика бюджетінен төленеді. Бізді үйлестіретін тағы да бір халықаралық қауымдастық бар. Ол – Университеттердің еуразиялық ассоциациясы. Бұл ұйымның жетекшісі – ММУ, біз – орынбасар университетпіз. Ғылым мен білім, ықпалдастық пен академиялық еркіндік мәселесін талқылайтын ділгер жиындарды бірлесе өткіземіз.
2003 жылы 9 сәуірде Еуразия ұлттық университетінің жаңа оқу-зертханалық ғимаратын ашу салтанатына келген Президент Н.Ә.Назарбаев: «Бұл оқу орнының жаны да, рухы да еуразиялық болатынына сенемін. Гарвард, Оксфорд бірден тұра қалған жоқ. Үлкен еңбекпен қалыптасып дамыды. Жоғары білікті маман даярлау үшін Еуразия университетінің Мәскеу мемлекеттік университетімен, ТМД мен шетелдердің басқа да университеттерімен тығыз байланыста болуы аса маңызды», деп зор міндеттер жүктеп кетті.
Осы жолы Елбасы ММУ-дың филиалын да аралап көрді. Бұған байланысты филиал басшылығы естелік кітабында: «Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың осы бір тамаша күні айтқан кеңестері мен нұсқаулары біздің қарекетіміздің сипаты мен қағидаттарын шешуші дәрежеде белгілеп берді», деп жазды.
Содан бергі он бес жылдың ішінде ММУ филиалы Елбасы сенімін ақтап келеді. Бұл – тарихи оқу орнының ғана емес, біздің де қуанышымыз. «Уақыт – таразы» дегендей, филиалдың құрылып жұмыс істеп, нәтижеге жетуі Ресей мен Қазақстанның ғылыми және біліми байланыстарының дамуындағы маңызды кезең екені айдан анық.
2006 жылы Еуразия ұлттық университетінде бүкіл Қазақстан жастарына арнап оқыған дәрісінде Елбасы: «Біздің астанамызға келген көп елдің мемлекет басшылары Еуразия ұлттық университетінде дәріс оқығанды мақтаныш санайды. Ол халықаралық деңгейге көтерілді. Оның жанында Мәскеу мемлекеттік университетінің филиалы жұмыс істейді», дегені есімізде. Бұл тарихи сөз екі оқу орнының әрі табысын, әрі бағдарын көрсетті.
Филиалдың 15 жылдық асуы – Президент Н.Ә.Назарбаевтың тәуелсіз Қазақстанның білім-ғылым бағытын дамытудағы тұжырымдамасының нәтижесі. Бұл асу сондай-ақ, отандық білім ықпалдастығын өрістетудің, еуразиялық кеңістікті нығайтудың табысты жолын да көрсетіп отыр.
Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің математика, физика, экономика, экология, филология мектебі білімнің қос өзенінің әлем мұхитына құятынын жақсы сезінеді. Сондықтан ғалымдарымыздың бір ғылыми форум, конференция, семинар сынды форматтарда, шәкірттеріміздің ортақ танымал ғалымдардың алдында бас қосқанын сәттілік деп есептейді.
Нақтырақ айтсақ, соңғы жылдарда студенттер аудиториясында дәріс оқыған ММУ ректоры, академик В.А.Садовничийден бастап, осы оқу орнының В.Н.Чубариков, Г.А.Чечкин, С.Д.Икрамов, В.Е.Бенинг, М.М.Голубков, А.В.Леденов, А.Н.Варламов, Б.И.Бояринцев, В.А.Ионцев, Ю.В.Тарануха, И.В.Кобзева, В.Р.Битюкова, Ю.Л.Мазуров, т.б. профессорларының жаңашыл дәрістері білімгерлерімізді тәнті етті.
Халық «Қазақстандағы ММУ» атаған үлкен білім-ғылым мектебіне жыл сайын бас оқу орнынан 160 ғалым келіп дәріс оқиды екен. Ал, енді осында оқитын қазақстандық жастар жоғары курстарда білімді Мәскеудің өзінен барып алатыны және сонда дипломдық жұмыстарын қорғайтыны – елеулі факт.
Оқырман есінде болатын және бір мәлімет: ММУ-дің Қазақстан филиалы өз мемлекетіміздің білім және ғылым заңдылықтары аясында жұмыс істейді. Білім үдерісіне Қазақстан тарихы, қазақ тілі секілді маңызды міндетті пәндер енгізілгенін де айта кету керек.
Филиалда жыл сайын «Ломоносов оқулары» атты халықаралық ғылыми-теориялық конференция өтеді. Оның жұмысына Еуразия университетінің жас ғалымдары белсене қатысады. Студент-жастардың «Тәңірі», «Пегас», «Достық» шығармашылық бірлестіктері де – қос оқу орнының өсу және тәжірибе алаңы. Таяуда ғана пайдалануға берілген және біз бітіруге көп күш-жігер жұмсаған 500 орындық «ММУ Қазақстан филиалы Студенттер үйі» бұл рухани бауырластықты одан әрі арттырады деп сенеміз.
ММУ филиалы бакалавриатын бітірушілердің 35 пайызы Мәскеу университетінің өзіне, СПбУ, Жоғары экономика мектебіне, шетелдердің таңдаулы оқу орындарына магистратураға түседі.
Мәскеу мемлекеттік университетінің құрылымдық бөлімшесі ретінде ойдағыдай дамып келе жатқан филиалдың жұмыс барысын бірінші күннен оның ректоры академик В.А.Садовничий жіті бақылап отырды. Қалыптасқан дәстүрге сай жылына бірнеше мәрте бас оқу орнынан факультет декандарын, маман даярлайтын кафедра меңгерушілерін ертіп әкеледі. Осы сапарларында Еуразия ұлттық университеті кафедраларымен байланыс арта түседі. Таяуда ғана В.А.Садовничий арнайы келіп, «Студенттер үйінің» ашылу салтанатына қатысты, студенттерге дәріс оқыды, ғылыми-зиялы қауыммен жүздесті. Осы сапарында ол: «Жастарымыз Н.Ә.Назарбаевтың сенімін ақтайтынына сенемін. Олардың білімге ұмтылысы мен жауапкершілігі ұнайды» деді.
Рас, ММУ Қазақстан филиалының жетістіктерін Елбасымыз да, ел Үкіметі де лайықты бағалап отыр. Құрылым аз жылдың ішінде Қазақстан еңбек нарығының сұранысын сапалы деңгейде қанағаттандырып келеді. Филиал түлектері Президент Әкімшілігінде, министрліктерде, ұлттық компанияларда, ғылым және білім ұйымдарында жауапты қызмет істейді. Олар Қазақстанның ғана емес, Еуразия кеңістігінің дамуына үлес қосып жүр. Осыны ескеріп, Астана қаласы әкімдігі елорданың көрнекті жерінен оқу ғимаратын салуға жер телімін бөлді. Бұйырса, қос университет те кеңейетін күн алыс емес. Ниет – түзу, ізденіс – мол, әлеует – зор, жауапкершілік – биік.
Елбасымыз бір сөзінде: «Қолымыздан – қайрат, санамыздан ақыл кетпесе, жақсылыққа жетеріміз хақ» деп еді. Отанымыздың жақсылығы үшін ашылып, білім кеңістігінде өз жолын тапқан әрі көрші, әрі тамырлас оқу орны жауапты кезеңде биік деңгейден көріне берсін деп әріптестік тілегімізді жеткіземіз.
Ерлан СЫДЫҚОВ,
Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің ректоры, академик.
АСТАНА.
Соңғы жаңалықтар
