Сібір жарасы әкімдерді қызметтерінен кетірді

Осының алдында “Малдардың осы ауруға қарсы егілмегенін біле тұра, олардың жаппай қырыла бастағанынан секем алып, ауыл-елді басқарып отырған әкімдер дәрігерлерге дер кезінде хабар беріп, дабыл қағулары керек еді. Жалпы, ауылдық аумақтар бойынша тұрғын­дар­ға бұл жайында хабарлап, сақтандыру шара­ла­ры атқарылмаған. Ақсу қаласы аумағына қа­рас­ты ауылдарда адам өліміне әкелген төтенше оқиға мал ұстап отырған облыстың басқа аудан­дарының, ауыл әкімдерінің жұмыстарына сабақ болар деген ойдамыз.. деп мақала жазған едік. Таяуда облыстық әкімдікте өткен жиылыста облыс әкімі Бақытжан Сағынтаев жинал­ғандарға мынаны хабардар етті, яғни, мал ауруы індетінің таралуына жол беріп, адам өліміне әкеліп соқтырған, облыс жұртшылығын дүрліктірген, адамдарға қорқыныш ұялатқан жағдайдың алдын ала алмаған облыс әкімінің ауыл шаруашылығы жөніндегі орынбасары Төлеген Закарияновқа, Ақсу қаласының әкімі Оразгелді Қайыргелдиновке қатаң сөгіс бе­рілді. Ақсу қаласы әкімінің ауылдық аумақтар жөніндегі орынбасары Рүстем Сәдуақас, Жол­құдық ауылының әкімі Кәбира Қалуменовалар қызметтерінен кетті. Ал, Астанадан келген Ауыл шаруашылығы министрлігінің өкілі Сақташ Хасенов осы министрлікке қарасты облыстық аумақтық инспекцияның бастығы Ерболат Батырхановтың қызметінен босатылғанын жеткізді. Ендігі жауабы жоқ сұрақ ол сібір жа­расы ауруы ауылдарға қайта оралып соқпасына кім кепіл?.. Жаңа келген басшылар қандай сақтық шараларын қолға алмақшы?.. Малдары жазғы жайылымда жүрген ауылдықтарды маза­лап отырған қазіргі сұрақ осы. Сақтықта қор­лық жоқ. Расында да Ақсу қаласы аумағына қа­расты Қаракөл мен Ревровка деген ауылдар емес, малға тиген бұл індеттің кесапаты бүкіл об­­лысты дүрліктірді. Ажалынан бұрын, күтпе­ген жерден ауылдың екі тұрғыны қайтыс болды. Ауру малды сойып, етін таратып та үлге­ріпті. Ауыл тұрғындары бірінен-соң бірі жалпы саны 120 шақты адам дәрігерлік бақылауға алынды. Дертті жұқтырған жеті адам аурухана төсегінен бір-ақ шықты. Облыс орталығы, Ақсу қаласы маңындағы ауылдардың көптеген тұр­ғын­дары да тексеруден өткен. Тіпті, біразы ауру малдың етін жегендерін айтпай, жасырып қалған көрінеді. Кімнің сау, кімнің ауру екенін айыра алмай дәрігерлерге қиындық тудырғаны осы. Ал, өлім аузында жатқан ауру болса, бұдан бұ­рын да бір ауру жылқыны сойып, облыс орта­лығындағы базарлардың біріне өткізіп жібер­генін айтады. Бұл онсыз да қорқыныш тудырып тұрған жағдайды қиындатып жіберді. Дереу жедел әрі шұғыл шаралар жүргізілді. Бой­ына індет тараған жылқы еті облыс орта­лы­ғындағы “Манақбай” атты сауда базарына түсіп, іле-шала тағы бір сауда дүкені арқылы ар­зан бағамен сатылып та кетіпті . Адам өмірі­не қауіп төндіретін осындай жауапсыздық кесі­рі­нен кейін облыс басшылығы аудандардан жеткізілетін ет, сүт өнімдерін жәрмеңкелерде са­туға уақытша тыйым салды. Қалалықтар қазір шынында да, қанша жерден тексерілген десе де базарлардан ет, сүт өнімдерін сатып алуға қорқып қалды. Қорқып, жүрексініп қал­ған себептері де бар. Әлгі “Манақбай” сауда база­рына алынған ауру жылқының еті ешбір ветеринарлық тексерусіз түскен. Етті сатып жіберген екінші бір дүкеннің иесі мен сауда базарының әкімшілігіне 400 айлық есептік көрсеткіш көлемінде айыппұл белгіленіпті. Қала халқын ауру малдың етімен улай жаздаған осы базардың ветеринарлық қызметінің инс­пекторы жұмысынан босатылды. Егер халық­тың денсаулығына жауапты деген ветеринар дәрігердің өзі осындай қылмысқа барып тұрса, осыдан кейін адамдарда қалай үрей болмасын, базардан барып қалай ет сатып алады? Бұл қылмыс емей, немене?.. Кейбіреулер дәрігерде кінә жоқ, мүмкін оны базар басшы­лы­ғы ауру етті сатуға мәжбүрлеген де болар, жұмыс орнын сақтап қалу үшін осындай жолға барған шығар деген де уәж айтады. Ол да мүмкін. Базар басшысы “е, жарайды, айыппұл төлеп құтыла саламын” деп ойлайды, ал, тағы бірде осы жағдайдың қайталанбасына кім ке­піл? Мәселенің мәнісі осында. Сол “Ма­нақ­бай” , “Қамқор” базарлары” ет сататындай да жер емес. Ішкі санитарлық тазалығы жоқ екені көзге көрініп тұр. Жәрмеңкелерде неге тыйым салынды дегенге келсек, аудандардан келетін ет, сүт өнімдеріне бұған дейін де дұрыс тек­се­ріс, қарау болмаған сияқты. Аудандар “осын­ша­ма ет, сүт өткіздік” деп жәрмеңкенің дақ­пыр­тын көтерумен жүрді. Ал, нақтылай алғанда санитарлық-ветеринарлық қадағалау қызметі “ ауру малдардың еті саудаға өтіп кетеді-ау” деген қауіп-кетерді қаперге алмағандай. Жалпы, осы жәрмеңкелердің де қалай өтетінін көзіміз көріп жүр. Көшенің ортасына апарып жәрмеңке өткіземіз. Кімнің не сатып жатқаны да белгісіз. Тазалық та, реттілік, бақылау да жоқ. Мәшине толы ет. Мәшине толы сүт, май, нан өнімдері шетінен алып сата береміз. Ауылда жаппай мал қырыла бастаған уақытта сол ауылдың әкімдері бастап дабыл қағып, ветеринар дәрігерлерге хабар беріп, халықты құлақтандырып, сақтық шараларын жүргізуі керек еді. Малдардың індетке қарсы егілмеге­нін, вакцина, дәрі-дәрмектің дер кезінде кел­мегенін бәрі білді. Біле тұра көзжұмбайлық жасалды. Ауылда мал ұстап, мал бағып отырған соң, ветеринарлық сауаттылық қажет. Ішіп-жемі етпен де байланысты ауыл-қала үшін мал­дың саулығы – адамның саулығы. Енді ғана сібір жарасы екінші рет қайталанбасын деп айналаны улап, залалсыздандырып жатырмыз. Ауру ошағы шыққан жер аумағы енді ғана қоршауға алыныпты. Сол жердегі жайылымда бұған дейін ауылдың барлық малы жайылып жүрді. Бұл облыс бойынша жүргізілетін вете­ри­нарлық қызметтің жыл бойы атқаратын бас­ты жұмыстары болу керек емес пе? Ветеринар дәрігерлердің өздері 1967 жылдары облыстың қай аудандарында сібір жарасы таралғанын жақсы біліп отыр. Сөйте тұра сақтық ша­ра­ла­рын қолға ала алмады. Ауылдарды дүрліктірген сібір жарасы ауруының таралуына орай қыл­мыстық іс қозғалыпты. Кімдерге деген заңды сұрақ туындайды. Облыстағы ауылдардың мал­дарын егуге дер кезінде вакцинаны жеткізбеген кімдер сонда? Дәрі-дәрмектер неге кеш жеткізіледі? Жалпы, осы ауылдық аумақта маусым айынан бері 5 мал өлген көрінеді. Мал дәрігерлері секем алып, дабыл қақпаған. Әкімдер де үнсіз қалды. Ақсудағы жағдайдан соң барып, бейқам отырған ауыл, аудан әкімдері “малды егу керек екен ғой” деп, дәрі-дәрмек іздеп зыр жүгіре бастады. Күнін малмен көріп отырған ауылға қашанда ең керек маман – мал дәрігерлері екенін ауыл, аудан әкімдері мүлде қаперсіз қалдырған сияқты. Ауыл-елдің амандығы әкімдердің мой­нын­да. Сол ел мен жер үшін, ауылдың өркендеуі үшін олар қызмет алып, әкім болып отырған­да­рын билік басына, қызмет орындығында отырып алған соң ұмытып кететіндері өкінішті. Ал, талап пен тәртіп бәрімізге бірдей. Мал­дар­дың ауру індетке ұшырағанын мал дәрігер­лерінің, әкімдердің өздері білмей отырса, қарапайым ауыл тұрғындарына не айтуға болады? Фарида БЫҚАЙ, Павлодар облысы.