Қай кезеңде болмасын ұлы адамдардың өмір жолы тарихшылардың да, журналистердің де, тіпті, қарапайым адамдардың да назарын аудартып, жан-жақты зерделеніп келген. Өйткені, халықтың тағдыр-талайына ықпал еткен адамның жетістікке жету сырын әркімнің білгісі келетіні даусыз.
Соңғы жылдары Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев туралы шыққан кітаптар мен мақалалар аз емес, бұл еңбектердің барлығы біздің Елбасымыздың бірегей тұлғасын көрсететін құнды дүниелер. Алайда, отандастарымыз бен шетелдік өкілдердің көкейіндегі сан алуан сұрақтарға тек Мемлекет басшысының өзі ғана мейлінше толық жауап бере алатыны сөзсіз.
Сондықтан да, менің ойымша, Президент Н.Назарбаевтың танымал журналист Сауытбек Абдрахмановпен жанды сұхбат түрінде құрылған «Өмір өткелдері» атты жаңа еңбегінің құндылығы ерекше. Бұл − Қазақстан халқының игілігі мен беделі жолындағы Елбасының алып еңбегінің маңызын паш ететін аса қызықты да мазмұнды кітап.
Елбасының соқпақты жолы
Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев өзіне ғана тән философиялық тереңдікпен, сондай-ақ табиғи қарапайымдылықпен өзінің өмірбаяндық еңбегі туралы былай дейді: «Өмір жолым төселген тақтайдай тегіс болған жоқ, алдымнан талай кедергілер кездесті, олардың кейбірін заман қойды, кейбірін қоғам қойды, кейбірін адам қойды. Шүкіршілік, бәрінен де өтіп, бүгінгі күнге жетіп отырмын. Қазақстан халқының әлемдік өркениет көшіне қуатты мемлекет күйінде, халықаралық қоғамдастықтың сыйлы мүшесі ретінде, бүгіні бақытты, ертеңі еңселі ел ретінде қосылғанын көріп отырмын. Мың тәубе!».
Әлемдік тарих шынайы көшбасшылар келешегі зор міндеттер мен мақсаттарды дұрыс қоя білу, барлық қиындықтар мен тосқауылдарға қарамастан, оларды іске асыруға күш салу, халыққа сенім ұялатып, ұлтты дамудың жаңа белестеріне бастау сияқты бірегей қабілеттермен дараланатындығын көрсетіп отыр.
Жаратушы стратегке тән мұндай қасиетті кез келген саясаткер мен мемлекет басшысына дарытпаған, шынайы стратегиялық ойлау қабілетіне ие көшбасшылардың тапшылығы, өкінішке қарай, ерекше сезілетін қазіргі әлемде біздің Президентіміз сирек құбылыс болып табылады. Бірақ, Табиғаттың бергені өз алдына, Көшбасшыға тән дарын өмірдің бел-белестері мен саяси күрестерде шыңдалады. Ал мұндай жағдайлар Нұрсұлтан Әбішұлының өмірінде аз болған жоқ.
Ол әке-шешенің махаббаты мен соғыстан кейінгі ауыл өмірінің қиындықтарын сезініп өскен туған үйінен жасөспірім шағында жыраққа кетті. Ол қазақтар үшін үйреншікті емес металлургия саласында, мүлде жаңа мәдени-психологиялық ортада білім ала бастады. Сол жылдары көптеген адамдар үшін түсініксіз және келешегі бұлыңғыр болып көрінген бұл жағдай Елбасының қалыптасуында шешуші рөл атқарды. Болашақ Мемлекет басшысы ретіндегі оның бітімі енжарлық пен тамыр-таныстықтан ада, ал адамдарды іскерлік және адамгершілік қасиеттері бойынша әділ бағалаған еңбек ұжымында шыңдалды. Елбасы қызмет жолын осылай бастады, ықпалды туыстарының қамқорлығынсыз «өзін өзі қалыптастырып», Тарихты жасаушы «self-made leader» саясаткер ретінде шетелде кеңінен танымал болды. Елбасы сол үшін де зор құрметке лайық.
Бірақ, алда табанды еңбекке, басқарудың ескірген әдістерінен арылу қажеттілігі туралы азапты ойларға, дауқұмарлар мен қаскүнемдерге қарсы қызу күреске, «қайта құру бастықсымақтарынан» түңілуге, туған жердің қамы үшін терең алаңдаушылыққа, тоқырау инерциясын тайсалмай еңсеруге және теңдессіз реформаларға толы тұтас Өмір тұрды. Бұл Елбасының осындай құбылмалы да қауіпті әлемде халық тағдыры үшін өзіне тарихи жауапкершілік жүктеген соқпақты жолы еді.
Бүгінгі күннің биігінен біз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың КСРО күйреген қиын-қыстау сәтте Қазақстанның тәуелсіздігін жариялауға аса жоғары жауапкершілікпен қарап, белгілі саясаткерлердің сан түрлі желікпе сөздеріне қарамастан, табысты мемлекет құру жолында кездескен барлық кедергілерді асқан шеберлікпен еңсергеніне көз жеткізе түсеміз. Күрделі демографиялық ахуал, шекараның реттелмеуі, аса қиын экономикалық жағдайдың болуы себептерінен Қазақстанға толыққанды мемлекеттілік беруден бас тартылғаны белгілі. Оған қоса, саяси элиталардың алдын ала болжамсыздығынан бірқатар посткеңестік республикалар үшін сол кезең нағыз зұлматқа айналған еді. «Осындай тұста мен ең алдымен Қазақстанның тағдыры туралы, өз халқымның ертеңгі күні туралы ойлануға, толғануға тиісті едім. Экономикаға қолайлы жағдай жасалуы үшін, еліміздегі көпұлтты жұртшылықтың тыныштығы үшін КСРО-ны қайта өзгертіп қалыптастыруға, оны шын мәніндегі егемен елдердің одағы ретінде жаңаша құруға қолдан келгенінше әрекет еттік. Бұл саясаттан біз ұттық. Себебі, ешкім бізге ішімізде де, сыртымызда да айып таға алмады. Өз тәуелсіздігімізді дау-дамайсыз жарияладық», – деп еске алады автор.
Тәуелсіздік алған кездің өзінде Нұрсұлтан Әбішұлы көптеген саясаткерлердің тісі батпайтын істерді жүзеге асыра алды, ол қиын ахуалды өзгертіп, кемшіліктерді артықшылықтарға айналдырып, қатып-семіп қалған саяси жүйенің тар өрісі мен көне экономикадан өсіп шыққан халықтың ойлау жүйесін өзгерте білді. Президент Н.Назарбаевтың шынайы көшбасшылығына сенген жаңа құрылған елдің азаматтары нарықтық экономикаға, сапалы білім мен күшті бәсекелестікке мүлдем балама жоқ екенін түсінді. Технологиялық төңкерістер мен саяси дүрбелеңдер дәуірінде беделді ұлтқа айналғымыз келсе, тынбай еңбек етуіміз керек, бірақ мұны ақылмен, экономиканы реформалап, мемлекетті байыта отырып жасауға тиістіміз. Бұл орнықты экономика, ұлтаралық келісім және халықтың әл-ауқаты негізінде «қазақстандық модель» құра білген біздің Елбасымыздың ұстанымы деуге болады. Сондықтан да, Елбасы халықпен сұхбатында жауапкершілікке, жаңашылдыққа және еңбекке баса назар аударады. Жастар Елбасының ерекше қамқорлығында, ол жастарға басты басымдықты – оқу және болашақ жолында білім алу деп айқындап берді. Еліміздің әр өңіріндегі зияткерлік мектептер, «Болашақ» бағдарламасы, Назарбаев Университет Елбасының стратегиялық ойлау қабілеті мен өскелең ұрпақтың қажеттіліктеріне деген әкелік қамқорлығының айқын көрінісі.
Посткеңестік кеңістіктегі ең табысты мемлекет құрылысы жобасының авторы Н.Назарбаев өз кітабында еліміздің ұлттық мүдделерін негізге алған Қазақстанның сыртқы саясатының мәнін барынша анық көрсетіп береді: «Біз әуелден өзіміздің тәуелсіз мемлекетімізді батыстық демократия қағидаттарына негіздеп, алдыңғы қатарлы азиялық мемлекеттердің тәжірибесін және еліміздегі көптілді, көпдінді қоғамның ерекшеліктерін ескере отырып құруды ойластырған едік. Сол ойымызды орындауға сыртқы саясатымызды орайластыра алдық. Қазақстанның мемлекеттілігі мен тәуелсіздігін нығайтуға әлемдік қауымдастықпен ықпалдастықты күшейтуді құрал етіп қолдана білдік. Халықаралық бедел деген салиқалы сыртқы саясат пен дәйекті ішкі дамудың жиынтығы. Біз соған қол жеткіздік. Бұл – біздің үлкен табысымыз».
Президент Н.Назарбаевтың беделі таңданарлық феноменнің негізін құрайды: оның барлық бастамалары мен ұсыныстары заманауи халықаралық қатынастардың ықпалды факторына айналды, жаһандық сипатқа ие болды. Елбасы адамзат тарихына бүкіләлемдік ядролық қаруға қарсы қозғалыстың көшбасшысы ретінде енді, мұндай құрметті мәртебеге бір де бір мемлекеттің басшысы лайықты болмаған. Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңес, Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съездері − бірегей форумдар, олардың тікелей авторлығы әлем картасындағы жаңа мемлекеттің негізін қалаушы Президент Н.Назарбаевқа тиесілі. Халықаралық қоғамдастық оның ТМД-ның бастауында тұрғанын, ШЫҰ құруға ауқымды үлес қосқанын жақсы біледі.
Қазақстан шекарасын заңдық тұрғыдан ресімдеу Елбасының тарихи еңбегі болып табылады. Кітап авторының өзі дәл ескерткеніндей, «шекараны таспен қоршамау керек, шекараны доспен қоршау керек».
Президент Н.Назарбаев 2010 жылғы сәуір айындағы Қырғызстандағы өткір саяси дағдарысты шешуде басты бітімгершілік рөл атқарды. Қазақстан басшысының халықаралық беделі Украинадағы күрделі қақтығыстарды реттеу жөніндегі маңызды аралық миссияны орындауға мүмкіндік береді.
Елбасы он жылдық үзілістен соң Астанада ЕҚЫҰ саммитін өткізуге және Еуразиялық қауіпсіздік декларациясын қабылдауға қол жеткізе алды. Сонау 1994 жылы Еуразиялық Одақ туралы идеяны айта отырып, 20 жылдан соң Елбасы бұл одақты мүлдем жаңа геосаяси және геоэкономикалық жағдайларда құруға қол жеткізді. Шын мәнісінде, ол елді сыртқы қатерлерден қауіпсіздендірді, жасампаз реформалар үшін жағдай жасады.
Саяси тұрақтылық, ойластырылған реформалар және жауапты сыртқы саясат ел экономикасына посткеңестік елдер кеңістігі үшін теңдессіз инвестициялар ағынын (200 млрд. долларға жуық) қамтамасыз етті. Қазақстан Көшбасшысына ірі халықаралық инвесторлар сенді, олар қаржы қаражаттарынан басқа алдыңғы қатарлы технологиялар мен менеджментті енгізді.
Президент Н.Назарбаевтың жаңа кітабын оқыған кезде өз елін қираған посткеңестік үйіндіден көтерген, оны тұрақты даму жолына салған және Қазақстанды халықаралық дәрежедегі ықпалды ойыншыға айналдырған көрнекті мемлекет қайраткері мәртебесімен авторды әлемдік саясаттың биік шыңына алып келген бүкіл өмір жолы көз алдыңа келеді. Сондықтан, бүкіл әлем өткен президенттік сайлаудағы реформалар бағдарының жаппай қолдауға ие болуын Қазақстан Президентінің өз елі мен әлемдік қоғамдастықтың игілігі жолындағы қызметінің заңды нәтижесі ретінде қабылдады.
Ауқымды трансформациялар қарсаңында
Сонымен бірге, «Өмір өткелдері» кітабы өткен кезеңді баяндаса да, болашаққа арналған еңбек болып саналады. Өткенге сын көзбен қарамай, жарқын болашаққа үмітпен қарау қиын, бұл өмірлік аксиома. Бұл кітап Елбасы қалыптастырған реформалар аясында еліміздің болашағы туралы ойларға нәр береді.
Қазақстанға Ұлт жоспарын ұсына отырып, Президент Н.Назарбаев заманына сай көрнекті реформатор ретіндегі өзінің реномесін бекіте түсті, ол мемлекетіміздің алдағы бірнеше жылдарға арналған ауқымды даму болашағын нақты суреттеп берді. Мазмұны бірегей «Мәңгілік Ел» ұлттық идеясы, елімізді жаңғыртуға басымдық бере отырып, дағдарысқа қарсы шараларды қамтитын «Нұрлы Жол» Стратегиясы, сондай-ақ, біздің мемлекетімізді сапалық тұрғыдан жаңартатын бес институттық реформа және оларды іске асыру жөніндегі 100 нақты қадам жаңа бағдардың матрицасын құрайды. Соңғы ғасырлар ширегінде мұндай түбегейлі өзгерістер әлемдегі елдердің бір де бірінде жүзеге аспаған. Сондай-ақ, Президенттің реформалары халықаралық мәнге ие, өйткені, олар жаһандық апаттар жағдайындағы дағдарысқа қарсы тиімді шаралардың және жедел дамудың көрнекі үлгісі болып табылады.
Қазақстан өспелі жаһандық бәсекелестік кезінде күрделі геосаяси жағдайларда өтетін ауқымды трансформациялардың қарсаңында тұр. Біздің көшбасшымыз «ХХІ ғасырда жеңіл желпі жүріп өту» болмайтынын ескерте отырып, барша ұлтты нақ осы қатал бәсекелестікке дайындап отыр. Біздің уақыттың парадигмасы осындай. Қазақстанның ДСҰ-ға кіруі – біздің еліміздің үлкен жеңісі, бірақ бұл арқаны кеңге салуға емес, қайта әлемдік нарыққа қол жеткізу үшін тынымсыз еңбек етуге бастауы қажет. Елбасы Қазақстанның Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымына (ЭЫДҰ) кіруі жөнінде күрделі міндет қойып отыр, бұл ең дамыған 30 елдің клубы деген сөз. Н.Назарбаев өзінің жақында берген телевизиялық сұхбатында өте орынды айтып өткендей, біздің ұрпақ өз жұмысын әділ және адал істеуі керек. Шындығында, ұрпағымыз бізді өз уақытымыздағы мүмкіндіктерді қаншалықты тиімді және барынша пайдаланып отырғанымыз бойынша бағалайтын болады.
Президент Н.Назарбаев санкциялық қақтығыстар басталғанға дейін-ақ қазіргі заманның басты талабын дәл айқындады: бұл − бәсекеге қабілетті ұлт құру. ХХІ ғасырдың болмысына ие болуға тиісті қазақстандықтарды экономиканы кеңінен әртараптандыру жөніндегі ауқымды міндеттерге алып келеді. Елбасы реформалар тұрақты түрде өтетін процесс екендігін, өз уақытынан ілгері жұмыс істеу, саяси, экономикалық, әлеуметтік, тіпті, мәдени сын-қатерлерге айқын жауап беру қажеттілігін үнемі ескертумен келеді. Тоқырау кез келген қоғамды бұзады. Бірқатар елдерден көріп отырғанымыздай, түбегейлі өзгертулерсіз аты шулы тұрақтылықтың өзі елеске айналады. Біздің көшбасшымыз реформаларға, сыбайлас жемқорлықты жоюға, қоғамдық сананы трансформациялауға екпін жасайды, тек осындай жолмен ғана Қазақстан заманауи және беделді мемлекет ретінде нығая түсетінін жақсы түсінеді.
Бұл стратегиялық мақсатқа жету үшін алдымызда мемлекеттік аппаратты жаңғырту, оны толығымен кәсіби аппарат етіп жасау міндеті тұр. Елбасы заңның шынайы үстемдік етуін қамтамасыз ету туралы үлкен міндеттер қойып отыр. Индустрияландыру жаңа тынысқа ие болады, еліміздің әлеуметтік-экономикалық өміріндегі орта таптың рөлі күшеюі тиіс. Президент қазақстандықтарды еліміздегі ұлт бірлігін сақтауға, Мәңгілік Елді қастерлеуге, «әлеуметтік лифтілерді» пайдалануға, жастар үшін жаңа мүмкіндіктерді ашуға шақырады. Елбасының ойынша, Қазақстан ашық және халық алдында есепті мемлекет болуы тиіс. Сонымен бірге, біз күшті президенттік билікті сақтап қалуымыз керек, оның жарқын үлгісі әлемдік саясатта беделі мойындалған Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев болып табылады. Біздің тарихи тәжірибеміз, ұлттық діліміз және геосаяси жағдайымыз тұрғысынан, Қазақстанда мықты көшбасшының болуы ел дамуындағы стратегиялық міндеттерге сай келеді. Демократияны нығайта отырып, Парламент өкілеттігін кеңейтіп және орталықсыздандыруды жүзеге асырып, «мықты Президент – ықпалды Парламент – есепті Үкімет» формуласындағы саяси жүйенің тұрақтылығын назардан шығармауға тиістіміз.
Көшбасшылық жеке қасиеттерден басталады
Ел игілігі жолындағы өмірі мен қызметі арқылы Президент Н.Назарбаев Қазақстанның алдында дамудың жоғары шегін белгіледі, оның әлемдік қоғамдастықтағы белсенді рөлін айқындады.
Заманауи менеджменттің танымал майталманы Ф.Хесселбайн «көшбасшылық көшбасшының өзінің жеке қасиеттерінен басталатындығын» жіті көрсетіп берді. Тарихта шешімдері тарихтың барысын өзгертуге ықпал еткен, бірақ адами қасиеттердің болмауына байланысты ұмыт болған, тіпті, қудаланған мемлекет қайраткерлері туралы мысалдар аз емес. Біздің Елбасымыз іскерлік қасиеттерімен ғана емес, сонымен бірге, адамгершілік қасиеттерімен де барынша дараланады. Елі үшін жеке сипаттағы кез келген жағдайға қарамастан, өте қиын шешімдерді қабылдауға барады.
Аталған кітапты оқи отырып, оқырман Елбасы рөлінің қаншалықты жауапты және алуан қырлы екенін түсінеді. Н.Назарбаевтың саяси қызметі тарихтағы көрнекті тұлғаның жасампаздық рөлінің көрнекі үлгісі болып табылады. Ол біздің елімізге төнген жаңа сындар мен қатерлерді басқа саясаткерлерден тереңірек түсінеді және үнемі туындап отыратын мәселелерді шешу үшін мығым және тиімді әрекет етеді. Елбасы халықты ең дамыған мемлекеттер қоғамдастығына сеніммен бастап барады. Осыған орай, Нобель сыйлығының лауреаты, әлемдік саясаттың патриархы Шимон Перестің: «Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев – біздің заманымыздың ұлы құрылысшысы. Бұзу оңай, салу қиын. Оның құрылысын шынымен де ұлы деп атауға болады», – деген сөздері өте әділ айтылған.
Расында да, тәуелсіз Қазақстанның тарихы бұл – біздің мемлекетіміздің негізін қалаушы – Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың табысты көшбасшылығының тарихы десек асыра айтқандық болмайды. Бізге, Елбасының замандастарына ұлы мемлекет қайраткері, көрнекті реформатор және жасампаз тұлғамен бір дәуірде өмір сүру сыйы бұйырды. Қазақстан Президенті бүкіл еңбек жолын еліне беріле қызмет етуге арнаған халқының адал ұлы, сонымен қатар, ол әлемдегі ең озық та табысты мемлекеттердің бірінің Көшбасшысы ретінде барша адамзатқа да тең дәрежеде ортақ тұлға.
Шарль де Голль бірде «Жер бетіндегі ең тамаша ойлап табылған нәрсе, бұл – Франция» деп қисынды айтқан болатын. Біз де Президент Н.Назарбаевсыз, оның шынайы Көшбасшылығынсыз елестете алмайтын және оның есімімен бірге ілгерілеу мен тұрақты даму жолына мәңгі алға ұмтылатын еліміз туралы да осылай сеніммен айта аламыз.
Қасым-Жомарт ТОҚАЕВ,
Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Төрағасы.
Қай кезеңде болмасын ұлы адамдардың өмір жолы тарихшылардың да, журналистердің де, тіпті, қарапайым адамдардың да назарын аудартып, жан-жақты зерделеніп келген. Өйткені, халықтың тағдыр-талайына ықпал еткен адамның жетістікке жету сырын әркімнің білгісі келетіні даусыз.
Соңғы жылдары Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев туралы шыққан кітаптар мен мақалалар аз емес, бұл еңбектердің барлығы біздің Елбасымыздың бірегей тұлғасын көрсететін құнды дүниелер. Алайда, отандастарымыз бен шетелдік өкілдердің көкейіндегі сан алуан сұрақтарға тек Мемлекет басшысының өзі ғана мейлінше толық жауап бере алатыны сөзсіз.
Сондықтан да, менің ойымша, Президент Н.Назарбаевтың танымал журналист Сауытбек Абдрахмановпен жанды сұхбат түрінде құрылған «Өмір өткелдері» атты жаңа еңбегінің құндылығы ерекше. Бұл − Қазақстан халқының игілігі мен беделі жолындағы Елбасының алып еңбегінің маңызын паш ететін аса қызықты да мазмұнды кітап.
Елбасының соқпақты жолы
Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев өзіне ғана тән философиялық тереңдікпен, сондай-ақ табиғи қарапайымдылықпен өзінің өмірбаяндық еңбегі туралы былай дейді: «Өмір жолым төселген тақтайдай тегіс болған жоқ, алдымнан талай кедергілер кездесті, олардың кейбірін заман қойды, кейбірін қоғам қойды, кейбірін адам қойды. Шүкіршілік, бәрінен де өтіп, бүгінгі күнге жетіп отырмын. Қазақстан халқының әлемдік өркениет көшіне қуатты мемлекет күйінде, халықаралық қоғамдастықтың сыйлы мүшесі ретінде, бүгіні бақытты, ертеңі еңселі ел ретінде қосылғанын көріп отырмын. Мың тәубе!».
Әлемдік тарих шынайы көшбасшылар келешегі зор міндеттер мен мақсаттарды дұрыс қоя білу, барлық қиындықтар мен тосқауылдарға қарамастан, оларды іске асыруға күш салу, халыққа сенім ұялатып, ұлтты дамудың жаңа белестеріне бастау сияқты бірегей қабілеттермен дараланатындығын көрсетіп отыр.
Жаратушы стратегке тән мұндай қасиетті кез келген саясаткер мен мемлекет басшысына дарытпаған, шынайы стратегиялық ойлау қабілетіне ие көшбасшылардың тапшылығы, өкінішке қарай, ерекше сезілетін қазіргі әлемде біздің Президентіміз сирек құбылыс болып табылады. Бірақ, Табиғаттың бергені өз алдына, Көшбасшыға тән дарын өмірдің бел-белестері мен саяси күрестерде шыңдалады. Ал мұндай жағдайлар Нұрсұлтан Әбішұлының өмірінде аз болған жоқ.
Ол әке-шешенің махаббаты мен соғыстан кейінгі ауыл өмірінің қиындықтарын сезініп өскен туған үйінен жасөспірім шағында жыраққа кетті. Ол қазақтар үшін үйреншікті емес металлургия саласында, мүлде жаңа мәдени-психологиялық ортада білім ала бастады. Сол жылдары көптеген адамдар үшін түсініксіз және келешегі бұлыңғыр болып көрінген бұл жағдай Елбасының қалыптасуында шешуші рөл атқарды. Болашақ Мемлекет басшысы ретіндегі оның бітімі енжарлық пен тамыр-таныстықтан ада, ал адамдарды іскерлік және адамгершілік қасиеттері бойынша әділ бағалаған еңбек ұжымында шыңдалды. Елбасы қызмет жолын осылай бастады, ықпалды туыстарының қамқорлығынсыз «өзін өзі қалыптастырып», Тарихты жасаушы «self-made leader» саясаткер ретінде шетелде кеңінен танымал болды. Елбасы сол үшін де зор құрметке лайық.
Бірақ, алда табанды еңбекке, басқарудың ескірген әдістерінен арылу қажеттілігі туралы азапты ойларға, дауқұмарлар мен қаскүнемдерге қарсы қызу күреске, «қайта құру бастықсымақтарынан» түңілуге, туған жердің қамы үшін терең алаңдаушылыққа, тоқырау инерциясын тайсалмай еңсеруге және теңдессіз реформаларға толы тұтас Өмір тұрды. Бұл Елбасының осындай құбылмалы да қауіпті әлемде халық тағдыры үшін өзіне тарихи жауапкершілік жүктеген соқпақты жолы еді.
Бүгінгі күннің биігінен біз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың КСРО күйреген қиын-қыстау сәтте Қазақстанның тәуелсіздігін жариялауға аса жоғары жауапкершілікпен қарап, белгілі саясаткерлердің сан түрлі желікпе сөздеріне қарамастан, табысты мемлекет құру жолында кездескен барлық кедергілерді асқан шеберлікпен еңсергеніне көз жеткізе түсеміз. Күрделі демографиялық ахуал, шекараның реттелмеуі, аса қиын экономикалық жағдайдың болуы себептерінен Қазақстанға толыққанды мемлекеттілік беруден бас тартылғаны белгілі. Оған қоса, саяси элиталардың алдын ала болжамсыздығынан бірқатар посткеңестік республикалар үшін сол кезең нағыз зұлматқа айналған еді. «Осындай тұста мен ең алдымен Қазақстанның тағдыры туралы, өз халқымның ертеңгі күні туралы ойлануға, толғануға тиісті едім. Экономикаға қолайлы жағдай жасалуы үшін, еліміздегі көпұлтты жұртшылықтың тыныштығы үшін КСРО-ны қайта өзгертіп қалыптастыруға, оны шын мәніндегі егемен елдердің одағы ретінде жаңаша құруға қолдан келгенінше әрекет еттік. Бұл саясаттан біз ұттық. Себебі, ешкім бізге ішімізде де, сыртымызда да айып таға алмады. Өз тәуелсіздігімізді дау-дамайсыз жарияладық», – деп еске алады автор.
Тәуелсіздік алған кездің өзінде Нұрсұлтан Әбішұлы көптеген саясаткерлердің тісі батпайтын істерді жүзеге асыра алды, ол қиын ахуалды өзгертіп, кемшіліктерді артықшылықтарға айналдырып, қатып-семіп қалған саяси жүйенің тар өрісі мен көне экономикадан өсіп шыққан халықтың ойлау жүйесін өзгерте білді. Президент Н.Назарбаевтың шынайы көшбасшылығына сенген жаңа құрылған елдің азаматтары нарықтық экономикаға, сапалы білім мен күшті бәсекелестікке мүлдем балама жоқ екенін түсінді. Технологиялық төңкерістер мен саяси дүрбелеңдер дәуірінде беделді ұлтқа айналғымыз келсе, тынбай еңбек етуіміз керек, бірақ мұны ақылмен, экономиканы реформалап, мемлекетті байыта отырып жасауға тиістіміз. Бұл орнықты экономика, ұлтаралық келісім және халықтың әл-ауқаты негізінде «қазақстандық модель» құра білген біздің Елбасымыздың ұстанымы деуге болады. Сондықтан да, Елбасы халықпен сұхбатында жауапкершілікке, жаңашылдыққа және еңбекке баса назар аударады. Жастар Елбасының ерекше қамқорлығында, ол жастарға басты басымдықты – оқу және болашақ жолында білім алу деп айқындап берді. Еліміздің әр өңіріндегі зияткерлік мектептер, «Болашақ» бағдарламасы, Назарбаев Университет Елбасының стратегиялық ойлау қабілеті мен өскелең ұрпақтың қажеттіліктеріне деген әкелік қамқорлығының айқын көрінісі.
Посткеңестік кеңістіктегі ең табысты мемлекет құрылысы жобасының авторы Н.Назарбаев өз кітабында еліміздің ұлттық мүдделерін негізге алған Қазақстанның сыртқы саясатының мәнін барынша анық көрсетіп береді: «Біз әуелден өзіміздің тәуелсіз мемлекетімізді батыстық демократия қағидаттарына негіздеп, алдыңғы қатарлы азиялық мемлекеттердің тәжірибесін және еліміздегі көптілді, көпдінді қоғамның ерекшеліктерін ескере отырып құруды ойластырған едік. Сол ойымызды орындауға сыртқы саясатымызды орайластыра алдық. Қазақстанның мемлекеттілігі мен тәуелсіздігін нығайтуға әлемдік қауымдастықпен ықпалдастықты күшейтуді құрал етіп қолдана білдік. Халықаралық бедел деген салиқалы сыртқы саясат пен дәйекті ішкі дамудың жиынтығы. Біз соған қол жеткіздік. Бұл – біздің үлкен табысымыз».
Президент Н.Назарбаевтың беделі таңданарлық феноменнің негізін құрайды: оның барлық бастамалары мен ұсыныстары заманауи халықаралық қатынастардың ықпалды факторына айналды, жаһандық сипатқа ие болды. Елбасы адамзат тарихына бүкіләлемдік ядролық қаруға қарсы қозғалыстың көшбасшысы ретінде енді, мұндай құрметті мәртебеге бір де бір мемлекеттің басшысы лайықты болмаған. Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңес, Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съездері − бірегей форумдар, олардың тікелей авторлығы әлем картасындағы жаңа мемлекеттің негізін қалаушы Президент Н.Назарбаевқа тиесілі. Халықаралық қоғамдастық оның ТМД-ның бастауында тұрғанын, ШЫҰ құруға ауқымды үлес қосқанын жақсы біледі.
Қазақстан шекарасын заңдық тұрғыдан ресімдеу Елбасының тарихи еңбегі болып табылады. Кітап авторының өзі дәл ескерткеніндей, «шекараны таспен қоршамау керек, шекараны доспен қоршау керек».
Президент Н.Назарбаев 2010 жылғы сәуір айындағы Қырғызстандағы өткір саяси дағдарысты шешуде басты бітімгершілік рөл атқарды. Қазақстан басшысының халықаралық беделі Украинадағы күрделі қақтығыстарды реттеу жөніндегі маңызды аралық миссияны орындауға мүмкіндік береді.
Елбасы он жылдық үзілістен соң Астанада ЕҚЫҰ саммитін өткізуге және Еуразиялық қауіпсіздік декларациясын қабылдауға қол жеткізе алды. Сонау 1994 жылы Еуразиялық Одақ туралы идеяны айта отырып, 20 жылдан соң Елбасы бұл одақты мүлдем жаңа геосаяси және геоэкономикалық жағдайларда құруға қол жеткізді. Шын мәнісінде, ол елді сыртқы қатерлерден қауіпсіздендірді, жасампаз реформалар үшін жағдай жасады.
Саяси тұрақтылық, ойластырылған реформалар және жауапты сыртқы саясат ел экономикасына посткеңестік елдер кеңістігі үшін теңдессіз инвестициялар ағынын (200 млрд. долларға жуық) қамтамасыз етті. Қазақстан Көшбасшысына ірі халықаралық инвесторлар сенді, олар қаржы қаражаттарынан басқа алдыңғы қатарлы технологиялар мен менеджментті енгізді.
Президент Н.Назарбаевтың жаңа кітабын оқыған кезде өз елін қираған посткеңестік үйіндіден көтерген, оны тұрақты даму жолына салған және Қазақстанды халықаралық дәрежедегі ықпалды ойыншыға айналдырған көрнекті мемлекет қайраткері мәртебесімен авторды әлемдік саясаттың биік шыңына алып келген бүкіл өмір жолы көз алдыңа келеді. Сондықтан, бүкіл әлем өткен президенттік сайлаудағы реформалар бағдарының жаппай қолдауға ие болуын Қазақстан Президентінің өз елі мен әлемдік қоғамдастықтың игілігі жолындағы қызметінің заңды нәтижесі ретінде қабылдады.
Ауқымды трансформациялар қарсаңында
Сонымен бірге, «Өмір өткелдері» кітабы өткен кезеңді баяндаса да, болашаққа арналған еңбек болып саналады. Өткенге сын көзбен қарамай, жарқын болашаққа үмітпен қарау қиын, бұл өмірлік аксиома. Бұл кітап Елбасы қалыптастырған реформалар аясында еліміздің болашағы туралы ойларға нәр береді.
Қазақстанға Ұлт жоспарын ұсына отырып, Президент Н.Назарбаев заманына сай көрнекті реформатор ретіндегі өзінің реномесін бекіте түсті, ол мемлекетіміздің алдағы бірнеше жылдарға арналған ауқымды даму болашағын нақты суреттеп берді. Мазмұны бірегей «Мәңгілік Ел» ұлттық идеясы, елімізді жаңғыртуға басымдық бере отырып, дағдарысқа қарсы шараларды қамтитын «Нұрлы Жол» Стратегиясы, сондай-ақ, біздің мемлекетімізді сапалық тұрғыдан жаңартатын бес институттық реформа және оларды іске асыру жөніндегі 100 нақты қадам жаңа бағдардың матрицасын құрайды. Соңғы ғасырлар ширегінде мұндай түбегейлі өзгерістер әлемдегі елдердің бір де бірінде жүзеге аспаған. Сондай-ақ, Президенттің реформалары халықаралық мәнге ие, өйткені, олар жаһандық апаттар жағдайындағы дағдарысқа қарсы тиімді шаралардың және жедел дамудың көрнекі үлгісі болып табылады.
Қазақстан өспелі жаһандық бәсекелестік кезінде күрделі геосаяси жағдайларда өтетін ауқымды трансформациялардың қарсаңында тұр. Біздің көшбасшымыз «ХХІ ғасырда жеңіл желпі жүріп өту» болмайтынын ескерте отырып, барша ұлтты нақ осы қатал бәсекелестікке дайындап отыр. Біздің уақыттың парадигмасы осындай. Қазақстанның ДСҰ-ға кіруі – біздің еліміздің үлкен жеңісі, бірақ бұл арқаны кеңге салуға емес, қайта әлемдік нарыққа қол жеткізу үшін тынымсыз еңбек етуге бастауы қажет. Елбасы Қазақстанның Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымына (ЭЫДҰ) кіруі жөнінде күрделі міндет қойып отыр, бұл ең дамыған 30 елдің клубы деген сөз. Н.Назарбаев өзінің жақында берген телевизиялық сұхбатында өте орынды айтып өткендей, біздің ұрпақ өз жұмысын әділ және адал істеуі керек. Шындығында, ұрпағымыз бізді өз уақытымыздағы мүмкіндіктерді қаншалықты тиімді және барынша пайдаланып отырғанымыз бойынша бағалайтын болады.
Президент Н.Назарбаев санкциялық қақтығыстар басталғанға дейін-ақ қазіргі заманның басты талабын дәл айқындады: бұл − бәсекеге қабілетті ұлт құру. ХХІ ғасырдың болмысына ие болуға тиісті қазақстандықтарды экономиканы кеңінен әртараптандыру жөніндегі ауқымды міндеттерге алып келеді. Елбасы реформалар тұрақты түрде өтетін процесс екендігін, өз уақытынан ілгері жұмыс істеу, саяси, экономикалық, әлеуметтік, тіпті, мәдени сын-қатерлерге айқын жауап беру қажеттілігін үнемі ескертумен келеді. Тоқырау кез келген қоғамды бұзады. Бірқатар елдерден көріп отырғанымыздай, түбегейлі өзгертулерсіз аты шулы тұрақтылықтың өзі елеске айналады. Біздің көшбасшымыз реформаларға, сыбайлас жемқорлықты жоюға, қоғамдық сананы трансформациялауға екпін жасайды, тек осындай жолмен ғана Қазақстан заманауи және беделді мемлекет ретінде нығая түсетінін жақсы түсінеді.
Бұл стратегиялық мақсатқа жету үшін алдымызда мемлекеттік аппаратты жаңғырту, оны толығымен кәсіби аппарат етіп жасау міндеті тұр. Елбасы заңның шынайы үстемдік етуін қамтамасыз ету туралы үлкен міндеттер қойып отыр. Индустрияландыру жаңа тынысқа ие болады, еліміздің әлеуметтік-экономикалық өміріндегі орта таптың рөлі күшеюі тиіс. Президент қазақстандықтарды еліміздегі ұлт бірлігін сақтауға, Мәңгілік Елді қастерлеуге, «әлеуметтік лифтілерді» пайдалануға, жастар үшін жаңа мүмкіндіктерді ашуға шақырады. Елбасының ойынша, Қазақстан ашық және халық алдында есепті мемлекет болуы тиіс. Сонымен бірге, біз күшті президенттік билікті сақтап қалуымыз керек, оның жарқын үлгісі әлемдік саясатта беделі мойындалған Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев болып табылады. Біздің тарихи тәжірибеміз, ұлттық діліміз және геосаяси жағдайымыз тұрғысынан, Қазақстанда мықты көшбасшының болуы ел дамуындағы стратегиялық міндеттерге сай келеді. Демократияны нығайта отырып, Парламент өкілеттігін кеңейтіп және орталықсыздандыруды жүзеге асырып, «мықты Президент – ықпалды Парламент – есепті Үкімет» формуласындағы саяси жүйенің тұрақтылығын назардан шығармауға тиістіміз.
Көшбасшылық жеке қасиеттерден басталады
Ел игілігі жолындағы өмірі мен қызметі арқылы Президент Н.Назарбаев Қазақстанның алдында дамудың жоғары шегін белгіледі, оның әлемдік қоғамдастықтағы белсенді рөлін айқындады.
Заманауи менеджменттің танымал майталманы Ф.Хесселбайн «көшбасшылық көшбасшының өзінің жеке қасиеттерінен басталатындығын» жіті көрсетіп берді. Тарихта шешімдері тарихтың барысын өзгертуге ықпал еткен, бірақ адами қасиеттердің болмауына байланысты ұмыт болған, тіпті, қудаланған мемлекет қайраткерлері туралы мысалдар аз емес. Біздің Елбасымыз іскерлік қасиеттерімен ғана емес, сонымен бірге, адамгершілік қасиеттерімен де барынша дараланады. Елі үшін жеке сипаттағы кез келген жағдайға қарамастан, өте қиын шешімдерді қабылдауға барады.
Аталған кітапты оқи отырып, оқырман Елбасы рөлінің қаншалықты жауапты және алуан қырлы екенін түсінеді. Н.Назарбаевтың саяси қызметі тарихтағы көрнекті тұлғаның жасампаздық рөлінің көрнекі үлгісі болып табылады. Ол біздің елімізге төнген жаңа сындар мен қатерлерді басқа саясаткерлерден тереңірек түсінеді және үнемі туындап отыратын мәселелерді шешу үшін мығым және тиімді әрекет етеді. Елбасы халықты ең дамыған мемлекеттер қоғамдастығына сеніммен бастап барады. Осыған орай, Нобель сыйлығының лауреаты, әлемдік саясаттың патриархы Шимон Перестің: «Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев – біздің заманымыздың ұлы құрылысшысы. Бұзу оңай, салу қиын. Оның құрылысын шынымен де ұлы деп атауға болады», – деген сөздері өте әділ айтылған.
Расында да, тәуелсіз Қазақстанның тарихы бұл – біздің мемлекетіміздің негізін қалаушы – Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың табысты көшбасшылығының тарихы десек асыра айтқандық болмайды. Бізге, Елбасының замандастарына ұлы мемлекет қайраткері, көрнекті реформатор және жасампаз тұлғамен бір дәуірде өмір сүру сыйы бұйырды. Қазақстан Президенті бүкіл еңбек жолын еліне беріле қызмет етуге арнаған халқының адал ұлы, сонымен қатар, ол әлемдегі ең озық та табысты мемлекеттердің бірінің Көшбасшысы ретінде барша адамзатқа да тең дәрежеде ортақ тұлға.
Шарль де Голль бірде «Жер бетіндегі ең тамаша ойлап табылған нәрсе, бұл – Франция» деп қисынды айтқан болатын. Біз де Президент Н.Назарбаевсыз, оның шынайы Көшбасшылығынсыз елестете алмайтын және оның есімімен бірге ілгерілеу мен тұрақты даму жолына мәңгі алға ұмтылатын еліміз туралы да осылай сеніммен айта аламыз.
Қасым-Жомарт ТОҚАЕВ,
Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Төрағасы.
Соңғы жаңалықтар
Қазақстанның екі өңірінде жол жабылды
Ауа райы • Бүгін, 16:25
Астана даңғылдарының бірі 2 аптаға жартылай жабылды
Елорда • Бүгін, 15:47
Өскеменде бір ай бұрын жоғалып кеткен 19 жастағы қыздың мәйіті табылды
Қоғам • Бүгін, 15:17
Ақтау маңында ірі жол апаты болып, 7 адам ауруханаға жеткізілді
Аймақтар • Бүгін, 14:42
Алаш қозғалысы: 12 том құжаттар мен материалдар жинағы толық жарық көрді
Руханият • Бүгін, 14:03
Шайды қай кезде ішкенде зияны болмайды
Денсаулық • Бүгін, 13:32
