Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымы кең ауқымдағы ынтымақтастықты қалайды

Саяси сараптама Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымы (ҰҚШҰ) қауіпсіздікті қамтамасыз етіп, көптарапты әскери-саяси ынтымақтастықты дамытуға қызмет ететін әлемдегі ең жас ұжымдық құрылымның бірі болып табылады. Құрылғанына небәрі сегіз жыл болған Ұйым бүгінде өз қызметін қауіп-қатерлермен күреске жұмылдыра отырып, қарым-қабілетін халықаралық қоғамдастықта көрсете білді, нақты іс-шараларды жүзеге асыру арқылы халықаралық беделді ұйымға айналды.Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйы­мы жүзеге асыратын кешенді шаралардың бірі – есірткілер мен прекурсорларды астыртын тасы­мал­даудың маршруттарын табуға және оларды жабуға бағытталған “Канал” жедел-профилактикалық операциялар болып табылады. Осы мәселеге байланысты Ұйым мен оған қатысушы мемлекеттердің тиіс­ті органдары арасында жоғары деңгейде сенім орнықты. Соның нәтижесінде ұйымдасқан қылмыс­тық топтардың басшылары мен белсенді мүшелері туралы мәлі­мет­тер анықталды. ҰҚШҰ-ға мүше мем­лекеттердің үйлестірілген түр­дегі ж­ыл сайын жүзеге асыратын бұл шарасының тиімділігін ескеріп, соңғы жылдары операцияға Әзір­бай­жан, Ауғанстан, Германия, Ита­лия, Испания, Иран, Пәкстан, Қы­тай, Латвия, Польша, Румыния, АҚШ, Украина, сондай-ақ Интер­пол, ЕҚЫҰ-ның полициялық ын­ты­мақтастық жөніндегі стра­те­гия­лық бөлімі және Терроризмді қар­жы­ландыруға қарсы іс-қимыл жө­ніндегі еуразиялық топ қатысып келеді. Өткен жылы “Канал-2009” есірткіге қарсы халықаралық опе­рацияның кезекті шарасы өткізілді. Ол екі кезеңді – 22-28 қыркүйек пен 9-16 қараша аралығын қам­тыды. Онда негізгі күш Еуразия ай­мағ­ындағы мемлекеттер мен Еуро­па Одағы елдері аумағында кон­тра­бандалық есірткі құралдары­ның, психотроптық заттардың және олар­дың прекурсорларының канал­дарын жауып, Ауғанстан ма­ңай­ында есірткіге қарсы және қар­жы­лық “қауіпсіздік белдеуін” құруға жұмылдырылды. Сонымен қатар, операция барысында прекур­сор­лардың Орталық Азия елдері мен Ауғанстанға заңсыз жеткізілуінің алдын алу жайы да назарда ұстал­ды. Операцияның бұл кезеңдеріне байқаушы ретінде, сондай-ақ Бол­гарияның, Түркия­ның және Венесуэланың құқық қорғау орган­дарының өкілдері де қосылды. Операцияға қатысушылардың бірлескен іс-қимылының нәтижесі аса қомақты болды. Заңсыз айна­лымнан 115 тоннадан астам есірткі құралдары мен психотроптық зат­тар алынды. Оның 3,9 тоннасы – героин, 18,5 тоннасы – гашиш, 3,5 тоннасы – синтетикалық есірт­кі­лер, ал 2 тоннасы – кокаин. Опе­ра­ция кезінде Иран мен Венесуэла елдері аса ірі көлемде есірткі зат­тары тәркіленгенін мәлімдеді. Бір­лескен шара барысында, сондай-ақ заңсыз есірткі айналымына бай­ла­нысты 20 мыңнан астам қылмыс анықталған. Міне, бұл опера­ция­ның аса ауқымдылығын және кең көлемде жүзеге асырылғандығын көрсетеді. Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымы соңғы жылдары Ұйым ая­сын­да заңсыз көші-қон және адам саудасына қарсы күрес жұмыс­та­рын да белсенді жүргізіп келеді. Бұған 2007 жылы ҰҚШҰ-ға қаты­су­шы мемлекеттердің құзіретті ор­гандары жетекшілерінің үйлестіру кеңесінде құрылған “Нелегал” шартты белгісіндегі заңсыз көші-қонға қарсы іс-қимыл арнайы опе­ра­цияларының қосқан үлесі зор. Өткен жылдың өзінде ғана Ұйымға қатысушы мемлекеттердің құқық қорғау органдары мен көші-қон қызметтері қанаттаса отырып, өт­кізген операция кезінде көші-қон заңнамаларын бұзудың 106 923 фактісі анықталған. Нәтижесінде 8106 адам ҰҚШҰ-ға мүше мем­ле­кеттердің аумақтарынан шығарыл­ды. Сондай-ақ ҰҚШҰ-ның Пар­ла­менттік Ассамблеясы да заңсыз көші-қонға және адам саудасына қарсы күрес саласындағы заңнама­лар­ды бір ізге түсіруде белсенді жұ­мыс істеуде. Ұйым қазіргі жағдайда ақпа­рат­тық қауіпсіздік проблемаларын шешуге баса назар аудару аса қажет деп есептейді. Өйткені, ақпараттық технологияны дамыту қазіргі за­манғы өркениетті қоғам құруға ықпал етумен қатар, қауіпсіздікті ны­ғайтуға да барынша оң әсерін тигізеді. Өкінішке қарай, оның қауіп­сіздікке қарсы жаңа қауіп-қатерлердің құрылуына оңтайлы орта қалыптастыратыны да жасы­рын емес. Осыған байланысты Ұйым аясында ақпараттық қауіп-қа­терлерге қарсы бірлескен іс-қимыл мәселелерін шешу қажет. Ол үшін ҰҚШҰ-ға қатысушы мем­лекеттер ақпараттық кеңістікті және ақпараттық ресурстарды қор­ғау салалары бойынша ынтымақ­та­сып, бір-біріне көмек көрсетулері тиіс. Өткен жылдың қыркүйегінде алғаш рет “ПРОКСИ” атты шарт­ты белгімен ақпараттық қылмыс­тарға қарсы бірлескен іс-қимыл операциясы өткізіліп, оған Ұйым­ға мүше барлық елдердің қауіп­сіздік және ішкі істер орган­да­рының бө­лім­шелері қатысқан бо­латын. Құ­зырлы органдар ма­ман­дарының пікірінше, “ПРОКСИ” операциясы елдердің ұлттық ақпа­раттық кеңіс­тігінде қауіпсіздікті нығайтуға айтарлықтай ықпал еткен. Ұжымдық қауіпсіздік жүйесін нығайтуда ҰҚШҰ-ның 2009 жыл­дың басында Ұйымның Жедел әрекет ету ұжымдық күшін құруды бас­тауға мүмкіндік беретін шешімі маңызды қадам болып табылады. Ал ұжымдық күштің басты мақсаты – қарулы шабуылды болдырмау, халықаралық лаңкестікпен күрес ша­раларына қатысу, заңсыз есірткі және қару-жарақ айналымына қар­сы күрес, сондай-ақ төтенше жағ­дай­лар салдарын жоюға қатысып, гуманитарлық көмектер көрсету. Осыған байланысты өткен жылдың күзінде Жедел әрекет ету ұжымдық күштің алғашқы жаттығуы өтіп, оған тартылған күш құрылымдары алға қойылған міндеттерді ойда­ғыдай орындап шықты. Ұйымға мүше мемлекеттер бүгін­де Еуропадағы кәдімгі қарулы күштер туралы шарт режімінің сақталуына мүдделілік танытып ке­леді. Өйткені, бұл шарттың нақты аспектілері ҰҚШҰ Сыртқы істер министрлері кеңесінің 2005 жылғы мәлімдемесінде көрсетілген қағи­даттарға толық сәйкес келеді. Егер ҰҚШҰ мен ЕҚЫҰ бірлесе отырып, қару-жарақтарға бақылау жасау мәселесін шешетін болса, ЕҚЫҰ-ның барлық аумағындағы кеңістік­те қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін қолайлы жағдай қалыптасар еді. Өз кезегінде бұл әлемнің өзге өңір­леріне үлгі-мысал қызметін атқа­ратын да еді. Себебі, қазіргі кезде халықаралық жағдайдың даму қарқыны өңірлік ұйымдар ара­сында ынтымақтастықты кеңейту жолдарын іздестіруді қажет етеді. Оның ішінде ЕҚЫҰ мен ҰҚШҰ да бар. Міне, осындай ынтымақтастық бүгінде жалпыеуропалық қауіпсіз­дік­ті нығайту салаларында іс-әре­кет етіп жүрген өңірлік құрылым­дардың қызмет аясын кеңейте түспек. Үшінші мыңжылдықтың соңғы жылдары ҰҚШҰ мен ЕҚЫҰ ара­сын­да үйлесімді және іскерлік қаты­настың орнағанын көрсетіп отыр. Мысалы, аталған екі ұйым бір­лесе отырып, лаңкестікке және есірткіге қарсы күрес акцияларын ойдағыдай жүзеге асырды. Ал ҰҚШҰ ЕҚЫҰ-мен қауіпсіздік са­ласындағы кең ауқымды проб­ле­малар бойынша ынтымақтастықты дамытуды қалайды. Бұл жерде ауған­дық бағытқа ерекше назар ауда­ру қажет деп есептейді. Осы проблеманы 2009 жылдың науры­зында ҰҚШҰ Тұрақты кеңесінің отырысындағы сөйлеген сөзінде ЕҚЫҰ-ның Бас хатшысы М.П. де Бришамбо да көтерген болатын. Еуразиядағы қауіпсіздікті қам­та­масыз етуде ЕҚЫҰ, ТМД, НАТО, Еуропа одағы және ҰҚШҰ секілді өңірлік ұйымдардың орны бөлек. Өкінішке қарай, бұл ұйым­дардың халықаралық қауіпсіздікті кең ауқымда қарастырып, бірлес­кен түрде ортақ іс-қимыл таны­ту­ла­ры жетіспей келеді. Дәлірек айт­қанда, әр ұйым өз аумағындағы қауіп-қатерлермен өздері күрес жүргізіп жатыр. Біздің пікірімізше, Ресей Президенті Дмитрий Мед­ведев­тің Еуропадағы қауіпсіздік ту­ралы бірлескен шарт дайындау және оны жүзеге асыру жөніндегі бас­тамасы өте орынды. Бұл баста­маға ҰҚШҰ-ға қатысушы жеті мемлекеттің барлығы бір ауыздан қолдау білдіруі сондықтан болса керек. Өйткені, әлемдік қоғам­дас­тықты алаңдатып отырған жаңа қауіп-қатерлермен ортақ мәмілеге келіп, бірлесе күрескен қашанда жемісті болмақ. Әлисұлтан ҚҰЛАНБАЙ.