80 жылдығына 80 кітаппен келген ғалым

“Әдебиет – сөз өнері. Сөз өнерінің негізін, әрине, сөз түзеді. Сөйте тұра сөз өнерінен ар­дақ­ты өнер жоқ, өйткені ол – ұлтымыздың ақыл-ойы, ар-ожданы, абыройы. Сөз өнері туралы ғылымнан аяулы ғылым жоқ, өйткені ол – ұлты­мыздың ақыл-ойы, ар-ожданы туралы ғылым. Мекем­тас Мыр­захметұлы – осы ақыл-ойымыз­дың абай­танудағы ұшар биігі, осы ар-ож­данымыздың әуезовтану­дағы саңлақ сарап­шы­сы, осы абы­ройы­мыздың бауыр­жантанудағы биік бәйтерегі” деді белгілі ғалым Жанғара Дәдебаев. Мекем­тас Мырзахмет­ұлының 80 жылдығына арналған баяндамасында. Сонымен Алматыдағы Абай атындағы Қазақ ұлттық педагоги­калық университетінде көрнекті абайтанушы ғалым, филология ғы­лым­дарының докторы, про­фессор Мекемтас Мырзахмет­ұлының 80 жасқа толуына орай бірқатар ғылыми-көпшілік іс-шаралар ата­лып өтілді. Алдымен универ­ситеттің бас ғимаратында М.Мыр­за­хметұлы басқаратын “Абайтану” ғылыми зерттеу орталығы дайын­дап, Жапонияның Токио қаласын­да ең заманауи технологиямен басылып шыққан “Абайтану” әліппесі аудио оқу құралының тұсау­кесері өткізілді. Бұл оқулық та бұрын біз көрмеген тосын дүние болып шықты. Жұрт ерекше оқулықты компьютер арқылы тек­серіп көріп, тәнті болды. Компью­тердің интерфейсіне шыға келетін кітаптарды өз қаламымен Абайдың кез-келген өлеңіне баса қойсаңыз технологияның өзі-ақ сайрай жөнеледі. Тамаша! Бұл оқулыққа М.Мырзахметұлы бастаған Н.Ке­рім­баев, Ш.Әбуова сынды автор­лар­дың сапалы тер төккені көрініп тұр. Аудиотаспаға жазылған оқулықтар қазіргі жастар үшін таптырмайтын құ­рал және ол Абай мұра­ларын терең түсінуге жол ашады деп күтілуде. Мұнан кейін тағы­лымды іс-шаралар университеттегі “80 жасқа – 80 кітаппен” деген көрмеге ұласты. Ғалым саналы ғұмырының бір бөлігін бауыр­жантану­ға да арна­ғаны белгілі. “Ға­лым­ның ақыл-ой қуатының, асыл уақыты­ның өтеуін­дей ендігі бір ірі жетіс­тігі Бауыржан Момышұлы­ның ғылы­ми өмірбаянын жасау, шығар­ма­шылық мұрасын түген­деу, зерт­теп-зерделеу, баспаға да­йын­­дап, жа­рық­қа шығару болды. Батырдың шығармашылық мұра­сын түрлі елдің әскери, мемле­кеттік, сала­лық, аумақтық архив­терінен іздеп, бір-бірлеп тауып, жинақтау, жүйе­ге түсіру, сұрыптау инемен құдық қазғандай екені түсінікті. Осындай ерен еңбектің нәтижесі жауынгер жазушының 30 томдық шығар­малар жинағы мен бір томдық тұл­ғ­алық энцикло­педиясы көле­мінде жинақталып, жарыққа шықты. Мақтаныңқырап айтсақ, түгел бір академия, тұтас бір ғы­лы­ми-зерттеу инсти­туты ондаған жыл­дар бойы атқа­ратын осы жұ­мы­сты Мекемтас Мырзахмет­ұлының бір өзі орын­дап шықты” деген болатын про­фес­сор Жанғара Дәдебаев өз сө­зін­де. Міне, осы том­дар да көр­меде көз тартып, лайық­ты тұрды. Осыдан кейін ғылыми-көпшілік іс-шаралар ұлы Абайдың 165 жыл­дығына және ғалымның мерей­тойына арналған “Абайтанудың жаңа кезеңі және М.Мырзахмет­ұлы” атты халықара­лық ғылыми-теориялық кон­ферен­цияға жалғасты. Бұл конференцияның Абай атындағы Қазақ ұлттық педагоги­калық университетінде өткізілуі­нің өзі кездейсоқтық емес. Уни­вер­ситет бұл шараға тағылымдық тұрғыдан қарайды. Мұғалімдер даярлайтын еліміздің байырғы қарашаңырағында ғалым қаншама шәкірт оқытқан. Мекемтас Мыр­зах­метұлы 80 жасқа дейін студент­терге, мұғалімдердің өзіне тамаша лекциялар оқып келе жатқан сирек ғұлама, шынайы ұстаз. – Мекемтас ағай ең алдымен біз үшін – ұлағатты ұстаз, нағыз әдіскер ғалым, оқулық авторы. Бұл кісі педагогикалық мамандар даярлаумен бірге, мұғалімдердің білімін жетілдіру саласына да белсене араласып келеді, – деген республикалық білім жүйесі бас­шы және ғылыми-педагоги­калық кадрлар біліктілігін арттыру инс­титутының директоры, профессор Бақтияр Сманов ғалымның ұстаз­дық қыры мен қарапайым­дылығы жайлы мәйекті сөз қозғады. – Осы конференцияның өзін өткізуге Мекемтас ағамызды әрең көндірдік, – дейді ұлағатты істің басы-қасында жүрген Абай атын­дағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің ректоры Серік Піралиев. Ал Қазақстан Жазушы­лар одағының төрағасы Нұрлан Ораза­лин ғалымның азаматтығын, арлы­лығын сипаттаса, “Мерейі үстем, Ме­­кем­тас аға!” деп сөз бас­таған “За­ман-Қазақстан” газеті­нің бас редак­торы Ахмет Аляздың қазақша­сының шұрайлылығына мұқым жұрт риза­шылықпен бас изеп, қуат­тап отыр­ды. Ахмет бей де “Түрік дүниесіне қызмет” сый­лығын бүкіл қазақ азаматтары­ның арасынан үш адам ғана алса, бірі де бірегейі – Мекем­тас Мырзах­мет­ұлы екендігін айтты. Осылайша халықаралық кон­ферен­цияда М.Әуезов негізін сал­ған абайтану ғылымына жаңа дәуір­де М.Мырзахметұлы қосқан жаңа сипатты, жаңа дәстүрлі ғылыми жаңалықтарды талдау мен оны ғылыми ортаға өнеге ету үрді­сі жарасымды жүріп жатты. Ал шара соңына қарай “Мен Абай мұра­ларынан көп нәр алған едім. Содан жұққан нәр – мына екі томдық”, – деген Мекемтас аға­мыз өзі де сөзі де салмақты том­дар­ды Семей өңірінен арнайы келген “Абай” мұражайы­ның өкілдеріне тарту етті. Нышан­дық мәні бар бұл сыйлық­ты зиялы қауым, жиналған көпші­лік қазақ ғылымына қосылған тартудай қа­былдап, ризашылықпен қол соқты. Айнаш ЕСАЛИ. Алматы.